12 qershor 1999! Kush e çliroi Kosovën?!

nga Prof.Dr.Enver Bytyçi

U bënë 26 vite nga dita e çlirimit të Kosovës. Atë ditë kur në territorin e saj hynë trupat e NATO-s, ajo është edhe dita e parë e lirisë. Nga Bllaca dhe nga Prizreni erdhën në Kosovë trupat e para të Aleancës nga shumë vende të botës. Tri ditë më parë, më 9 qershor, u nënshkrua në Kumanovë marrëveshja e kapitullimit të ushtrisë dhe policisë serbe. Edhe pse shpesh herë spekulohet me faktin se ajo marrëveshje nuk u bë e njohur asnjëherë për publikun, vendimet që u morën më 10 qershor në Këshillin e Sigurimit, pra Rezoluta 1244, na bëjnë me dije edhe për çfarë palët u morën vesh në Kumanovë.

Rezoluta 1244 e 10 qershorit 1999 ishte produkt i Marrëveshjes së Kumanovës. Këshilli i Sigurimit me atë rezolutë vendosi fatin e Serbisë jashtë Kosovës. Madje për ushtrinë 20 km dhe për policinë 5 km larg kufirit me Kosovën. Ajo rezolutë e vendosi Kosovën nën protektoratin ndërkombëtar të OKB-së, nën komandën e KFOR-it për sigurinë dhe nën vëzhgimin e administrimin e OSBE-së sa i përket demokracisë në zgjedhje dhe në ndërtimin e funksionimin e institucioneve.

Rezoluta 1244 shkruan se Kosova do të kishte statusin e saj “në kuadër të Republikës Federale të Jugosllavisë”! Nuk thotë në asnjë pikë të saj se ajo do të rikthehej sërishmi nën sundimin e Serbisë. Kur Jugosllavia u shua përfundimisht me shpalljen e pavarësisë së Malit të Zi, në qershor 2006, atëherë Kosovës i takonte të vendoste për një status të përshtatshëm për të. Iu ndalua bashkimi me një shtet tjetër të rajonit. Dhe dukej qartë se për këtë mendohej Shqipëria. Pra, i lejohej të vendose të ishte e pavarur, gjë që ndodhi më 17 shkurt 2008.

Pra, liria dhe Çlirimi i Kosovës u sanksionuan në një dokument ndërkombëtar të Këshillit të Sigurimit, edhe me votën e Rusisë, për të mos qenë më kurrë pjesë e Serbisë. Megjithatë Vladimir Putin dhe Sergei Lavrov, ashtu si autoritetet e Beogradit, vazhdojnë të pretendojnë për “thyerje të ligjit ndërkombëtar”! Nëse qenka thyer ky ligj, atëherë duhet së paku që Moska dhe Beogradi ta pranojnë se ata ishin pjesë e vendimmarrjes. Vendimmarrja e tyre shprehet në Marrëveshjen e Kumanovës dhe në votën pro Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit nga ana e Rusisë. Kështu që spekulimet me Kosovën, janë aventura në përpjekjet dhe projektet e krijimit të “botës ruse” dhe të “botës serbe”, janë të pabaza.

Rezoluta e KS të OKB-së 1244 e 10 qershorit 1999 ishte akti ligjor ndërkombëtar i shpalljes së Kosovës të lirë e të çliruar nga Serbia. Shkaku ishte dhuna, terrori, masakrat dhe gjenocidi serb kundër shqiptarëve, sidomos në vitet 1998-1999, prej të cilave humbën jetën 13.500 njerëz të paarmatosur e të pafajshëm, në mesin e të cilëve 1402 fëmijë. 

Masakrat dhe gjenocidi serb shprehet në dhunën për shpërnguljen e mbi një milion shqiptarëve, më shumë se gjysmës së popullsisë së saj, thjesht me qëllimin e vetëm për ta populluar Kosovën me serbët kolonë pas luftës. Shkaku i lirisë dhe çlirimit të Kosovës ishin dhunimet e përdhunimet e ushtarëve dhe policëve serbë. Statistikat shënojnë mbi 20 mijë akte të tilla.

Kosova u çlirua dhe u bë e lirë prej Serbisë, sepse ushtria dhe policia serbe dogji e shkatërroi gjithë trashëgiminë shqiptare të kulturës dhe historisë. Shkatërroi e dogji gjithashtu tërësisht 60 për qind të të gjitha banesave dhe objekteve të biznesit të shqiptarëve.

Bilanc tragjik është ky. Ndaj dhe në Beograd e në Moskë e dinë fort mirë se Kosova më 12 maj 1999 u çlirua prej sundimit dhe dhunës serbe. Megjithatë politikanët e Serbisë e të Moskës vazhdojnë të thonë se “Kosova është pjesë e Serbisë”! Cili vend dhe cili popull i dhunuar dhe i persekutuar nën pushtim e nën sundim të një shteti prej të cilit është çliruar, ka marrë ndonjëherë vendimin që të rikthehet në sovranitetin e vendit, shtetit apo popullit dhunues e pushtues?! Atëherë, a ka shanse që këtë ta bëjnë shqiptarët? Nëse do të ndodhë diçka e tillë, atëherë pse u desh çlirimi nga Serbia i Kosovës?

Ka një debat të madh për t’i dhënë përgjigje pyetjes se “Kush e çliroi Kosovën”? Gjithmonë në provincat e pa emancipuara e të pa civilizuara marrin rrugë debate të tilla. Disa thonë se e çliroi Ushtria Çlirimtare e Kosovës! Dhe kanë të drejtë. UÇK pati në ato dy vite rol përcaktues. Ushtria Çlirimtare e Kosovës i dha jehonë luftës për çlirim e për liri. UÇK ka meritën e madhe, sepse u bë aleate e NATO-s dhe e civilizimit perëndimor. Dëshmorët e lirisë që luftuan për çlirimin e Kosovës nga radhët e UÇK-së janë meritorët kryesorë të fitores së madhe, e cila erdhi më 12 qershor 1999.

Por UÇK, e vetme, a mund ta çlironte Kosovën? A mund t’i sillte asaj lirinë e merituar? Çdokush nga ne e di përgjigjen. Ishin bombardimet e NATO-s kundër Serbisë, ato që e bënë Millosheviçin të dorëzohet e gjeneralët e tij të nënshkruanin kapitullimin në Kumanovë ditën e 9 qershorit 1999. Për këtë arsye është caktuar si ditë çlirimi, dita kur në Kosovë hynë forcat e NATO-s. Hyrja e atyre forcave ishte garancia e lirisë së Kosovës. KFOR-i është sot gjithashtu garancia e kësaj lirie. Që do të thotë se NATO është forca kryesore e goditjes dhe e rrënimit të ushtrisë serbe dhe e çlirimit të Kosovës. UÇK ishte dallëndyshja e lirisë.

Por ka edhe një faktor të tretë. Ka shumë prej atyre që duan të marrin merita absolute. Dhe thonë se “sakrifikuan” për çlirimin dhe lirinë e Kosovës. Në të vërtetë, kombinimi i faktorëve dhe aktorëve Rugovë – NATO/Perëndim – UÇK është e vërteta e vetme me të cilën lidhet çlirimi dhe liria e Kosovës. Ibrahim Rugova dhe Lidhja Demokratike e Kosovës krijuan institucionet e vendit dhe i dhanë botës mesazhin se “Kurrë nuk do ta pranonin sundimin dhe regjimin serb të Milosheviçit në Kosovë”!

Ndërkohë, thellë-thellë kjo liri e ky çlirim janë produkt i rezistencës së paku njëshekullore të shqiptarëve në Kosovë, të cilët nuk u mposhtën, nuk u asgjësuan. U rrudhën deri 52 për qind të popullsisë (regjistrimi i vitit 1952), nga mbi 80 për qind të ishin në shumicën e regjistrimeve të tjera. Por nuk u bënë kurrë pakicë, edhe pse nën represion të egër, tortura dhe dhunë sistematike të autoriteteve të Serbisë.

Më 12 qershor 1999 forcat e NATO-s/KFOR-it hynë në territorin e Kosovës. Në modelin e vendimeve të Jaltës për Gjermaninë e pas Luftës së Dytë Botërore, territori i Kosovës u nda në pesë sektorë ose rajone, duke u dhënë mundësinë Fuqive të Mëdha të merrnin secili nga një sektor. Ishin amerikanët (Ferizaj-Gjilan), gjermanët (Prizren), anglezët (Prishtinë), italianët (Gjakovë-Pejë) dhe francezët në Mitrovicë. Këta të fundit vendosën ndarjen e Kosovës në Lumin e Ibrit. Imponuan politikën pro-serbe të ndalimit të kthimit të shqiptarëve në shtëpitë e tyre në veri të Mitrovicës. Bashkëpunuan me rojet terroriste serbe për të mos lejuar shqiptarët të hynin në veri të Kosovës. Shkurt, u vunë në funksion të politikës së Millosheviçit për ndarjen e Kosovës. Por nën maskën e “mbrojtjes” së pakicës serbe në veri.

Sot Kosova ende vuan këtë përcaktim zonash nën administrimin e Fuqive të Mëdha. Dhe ndonëse do të duhej që Franca dhe francezët të kërkonin ndjesë për këtë ndarje, politika e Parisit vazhdon të ushqejë iluzionin e shkëputjes së veriut të Mitrovicës për t’iu bashkuar Serbisë. Me këtë lloj iluzioni lidhet këmbëngulja e presidentit Macron për ta ndëshkuar Kosovën me sanksione dhe masa kundër saj.