25 vjet Putin, fillimisht mik e tani armik

Filloi si reformator dhe përfundoi si kryekomandant. Si janë zhvilluar marrëdhëniet e BE-së dhe NATO-s me Rusinë e Putinit?

Në gusht 1999, Vladimir Putin u emërua kryeministër i Federatës Ruse. Në fund të vitit 1999/2000 ai trashëgoi presidentin e sëmurë Boris Jelcin në këtë post. Sapo mori detyrën, Putin deklaroi se Rusia ishte dhe do të mbetet një fuqi e madhe. Në Evropë ai shihej më shumë si një reformator, për të cilin supozohej se do të riorganizote Rusinë kaotike të viteve 1990.

Në qershor 2001, presidenti i SHBA-së Xhorxh W. Bush e quajti Putinin “të besueshëm dhe të drejtpërdrejtë” pas takimit të tyre të nivelit të lartë. Bush, kreu i shtetit që është edhe fuqia udhëheqëse e NATO-s, tha se kështu e kishte vlerësuar shpirtin e tij.

Në shtator 2001, Vladimir Putin i ofroi Evropës një partneritet sigurie me Rusinë gjatë një fjalimi në Bundestag. Ai vuri në pikëpyetje rolin e fuqisë udhëheqëse perëndimore, SHBA. Por shefi i Kremlinit nuk e përjashtoi anëtarësimin e ardhshëm të Rusisë në NATO dhe BE.

BE dhe Rusia bien dakord për programe dhe bashkëpunime të ndryshme financimi. Kërkohej një “partneritet strategjik”. NATO hapi një zyrë në Moskë. Rusia ngriti një përfaqësi në NATO në Bruksel. Një Këshill i posaçëm NATO-Rusi diskutoi çështje strategjike por edhe pranimin e ardhshëm vullnetar të shteteve të Evropës Qendrore dhe Lindore në aleancë.

Si një nga furnizuesit kryesorë të BE-së me naftë dhe gaz, Rusia bëri biznes të mirë me Evropën. Kancelari gjerman, Gerhard Schröder e quante Putinin një “demokrat pa të meta”, pavarësisht shtypjes tashmë të njohur të opozitës dhe mungesës së lirisë së shtypit në Rusi. Pas mandatit të tij në detyrë, Schröder mori pozicione fitimprurëse në kompanitë ruse të energjisë shtetërore.

Kthimi i Putinit

Në vitin 2006 në konferencën e sigurisë në Munich, Vladimir Putin inicioi një ndryshim. Ai u ankua se Perëndimi nuk po e pranon Rusinë si një fuqi të madhe. Ai e përshkruajti zgjerimin e NATO-s si një shkelje të fjalës së tij. Premtimet e shteteve të NATO-s për të mos lëvizur drejt kufirit të Rusisë po shpërfillen, tha ai. Në vitin 1997, megjithatë, Rusia ra dakord për zgjerim në një marrëveshje me NATO-n.

Marrëveshjet e çarmatimit u vunë në pikëpyetje. Rusia kritikoi ashpër mbrojtjen raketore të planifikuar të SHBA-së. Vladimir Putin u zemërua kur Ukrainës dhe Gjeorgjisë iu premtua se do t’i bashkohen aleancës perëndimore në samitin e NATO-s në prill 2008.

Në gusht 2008, Putini demonstroi fuqinë e tij ushtarake para evropianëve. Ai ndërhyri në një konflikt në Gjeorgji dhe vuri pjesët e Osetisë Jugore dhe Abkhazisë nën kontrollin rus pas një lufte të shkurtër.

Në vitin 2013, Komisioni i BE-së fliste ende për krijimin e një “hapësire ekonomike dhe njerëzore” të përbashkët nga Lisbona në Vladivostok me Rusinë e Putinit – si një vizion afatgjatë.

Luftërat e Putinit

Por pas dëbimit të presidentit mik të Rusisë nga Ukraina në pranverën e vitit 2014 dhe revolucionit demokratik të Maidanit, presidenti rus Putin sulmoi për herë të parë hapur Ukrainën. Ai aneksoi Gadishullin e Krimesë në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar dhe solli pjesë të Ukrainës lindore nën kontrollin e tij me separatistët pro-rusë. Perëndimi reagoi me sanksionet e para dhe u përpoq të ndërmjetësojë. Kancelarja Angela Merkel dhe presidenti francez Francois Hollande ndërmjetësuan marrëveshjen e Minskut, e cila synonte të çojë në paqe. Kjo nuk ndodhi kurrë, por “shërbeu për t’i dhënë kohë Ukrainës për t’u bërë më e fortë”, siç tha më vonë kancelarja Merkel.

Marrëdhëniet u përkeqësuan me shpejtësi, por importet e energjisë ruse në Gjermani dhe vende të tjera vazhduan. Në perceptimin evropian, Putini po shndërrohej gjithnjë e më shumë në një sundimtar autokratik. Në vitin 2021, BE foli për një “spirale negative” në marrëdhëniet e ndërsjella.

Në mars të vitit 2022, menjëherë pas sulmit në shkallë të gjerë ndaj Ukrainës nga trupat ruse, presidenti i SHBA Joe Biden e cilësoi Putinin si një “diktator, një kriminel lufte, një vrasës” të pamëshirshëm. Që atëherë e tutje, NATO e shikon Rusinë e Putinit si “kërcënimin më të madh për paqen në Evropë”, armikun e ri të vjetër në Lindje.

BE-ja po vendos sanksione gjithëpërfshirëse ndaj Rusisë dhe po përpiqet të shkëputet nga furnizimet me naftë dhe gaz sa më shpejt të jetë e mundur. Edhe dy vjet pas fillimit të luftës, kjo ende nuk është arritur plotësisht. Gazi i lëngshëm rus vazhdon të vijë në Evropë. Tregtia me Rusinë po tkurret, por shumë kompani evropiane ende bëjnë biznes në Rusi. Industria ushqimore, farmaceutike dhe kimike nuk preken nga sanksionet.

25 vjet pasi Putini mori detyrën, NATO po përgatitet për një garë të re armësh. Mbrojtja nga një agresion  i mundshëm rus është tani detyra kryesore e aleancës./DW/