Saydnaya, “therrtore e njerëzve” e Assadit
Burgu Saydnaya, i vendosur rreth 30 kilometra në veri të Damaskut, është bërë një nga simbolet më të famshme të brutalitetit të regjimit sirian nën sundimin e Bashar al Assadit.
Ky burg ushtarak, i cili është gjithashtu një nga objektet më të tmerrshme në Siri, luajti një rol kyç në shtypjen dhe persekutimin e mijëra sirianëve gjatë më shumë se katër dekadave të sundimit të Asadit.
Ai u hap në vitin 1987 dhe ishte fillimisht një burg ushtarak për strehimin e sigurt të të burgosurve ushtarakë dhe politikë. Me kalimin e kohës, ai u shndërrua në një vend për të gjitha llojet e kundërshtarëve politikë të regjimit, përfshirë aktivistë, gazetarë, liderë opozitarë dhe qytetarë të thjeshtë që morën guximin të kritikojnë qeverinë.
Iron execution press in #SednayaPrison .
— Qusay Noor (@QUSAY_NOOR_) December 8, 2024
After he is hanged, they put him in the press and press him to become like paper.
His body and bones are crushed.
There are blood channels under the press.
Then his remains are put in a bag and disposed of outside the prison.#Syria… pic.twitter.com/xOcv9u9ujq
Saydnaya si “thertore”
Burgu Saydnaya u bë i njohur për kushtet e tij të tmerrshme që përfshinin ndalime të rastësishme, tortura dhe ekzekutime. Të arrestuarit shpesh iu nënshtruan marrjes në pyetje dhe abuzimit fizik në përpjekje për të nxjerrë pranime të fajit apo informacione.
Sipas raporteve të Amnesty International, nga 2011 deri 2015, kur lufta civile në Siri ishte në kulmin e saj, rreth 13.000 njerëz u ekzekutuan në Saydnaya, e shumë janë vrarë në ekzekutime publike ose me skuadra pushkatimi.
Burgu u bë i njohur si “thertore” për shkak të mënyrës se si kryheshin këto ekzekutime. Të burgosurit shpesh çoheshin në vendin e ekzekutimit, ku u lidhnin duart dhe më pas pushkatoheshin ose vareshin. Shumë prej tyre as nuk e dinin pse u dënuan me vdekje, sepse iu nënshtruan gjyqeve të montuara ose thjesht u zhdukën pa ndonjë akuzë formale.
Kushtet në Saydnaya ishin jashtëzakonisht brutale. Të burgosurit u strehuan në hapësira të mbipopulluara dhe johigjienike, pa ushqim ose kujdes të duhur mjekësor. Shumë prej tyre iu nënshtruan torturave fizike, duke përfshirë rrahje, shok elektrik, abuzime dhe aktivitet fizik rraskapitës të detyruar. Këto ishin vetëm disa nga mënyrat me të cilat autoritetet u përpoqën të thyenin kundërshtarët politikë dhe t’i detyronin ata të pranonin fajësinë.
Pas rënies së Assadit, në spitalin ushtarak në Damask u gjetën 40 të vdekur, trupat e të cilëve kishin shenja torturash dhe druhet se raste të tilla ka shumë. Në Saydnaya, thuhet se u gjet një pajisje për shtypjen e trupave të njerëzve, por ky informacion ende nuk është konfirmuar zyrtarisht.
Searching the secret dungeons of Sednaya Prison. https://t.co/qR9xZiQbfD pic.twitter.com/mmaciefeD7
— Çağatay Cebe (@Mucagcebe) December 8, 2024
Familjet nuk e mësuan kurrë fatin e të dashurve të tyre
Përveç kësaj, të burgosurit shpesh iu nënshtruan torturave psikologjike, duke përfshirë kërcënime ndaj familjes dhe miqve dhe izolimit të zgjatur. Burgu ishte gjithashtu i njohur për familjet që kishin pak ose aspak informacion për fatin e të dashurve të tyre. Shumë prej tyre ishin pa kontakte me familjet e tyre për vite me radhë, informacioni për fatin e tyre shpesh ishte i pakët ose i pasaktë dhe shumë familje nuk e mësuan kurrë fatin e baballarëve, nënave, vëllezërve dhe motrave të tyre.
Në periudhën nga fillimi i luftës civile siriane në vitin 2011 deri në vitin 2015, burgu Saydnaya u bë një qendër represioni kundër rebelëve, kundërshtarëve politikë të regjimit dhe kujtdo që mbështeti opozitën. Protestat që filluan si kërkesa paqësore për ndryshime demokratike u shndërruan shpejt në luftë brutale dhe regjimi i Assadit u përgjigj me dhunë. Burgu Saydnaya ishte një nga vendet kryesore ku forcat e regjimit burgosnin kundërshtarët politikë.
Në vitin 2016, raportet nga Human Rights Watch dhe organizata të tjera të të drejtave të njeriut konfirmuan kushte të tmerrshme në burg, duke përfshirë një numër të madh rastesh torture dhe ekzekutimesh. Burgu është kthyer në një nga simbolet e regjimit sirian, i cili për vite me radhë ka injoruar kritikat ndërkombëtare për veprimet e tij.
New scenes from the cells of Sednaya #prison, the "human slaughterhouse" of the #Assad regime in the #Damascus countryside
— Elly 🎗️Israel Hamas War Updates (@elly_bar) December 8, 2024
🤮🤢😷🤮🤢😷🤮🤢😷#syria pic.twitter.com/kS7aiK9BiA
Lirimi i të burgosurve
Burgu Saydnaya ishte një nga vendet kryesore ku rebelët përqendruan përpjekjet e tyre në përpjekje për të liruar sirianë të ndaluar nga regjimi. Në vitin 2018, kur raportet treguan rritje të përpjekjeve të rebelëve sirianë për të liruar të burgosurit, burgu u bë një objektiv kryesor.
Lirimi i të burgosurve pas përmbysjes së Assadit shkaktoi një valë të madhe reagimesh midis familjeve që kërkonin të dashurit e tyre të zhdukur. Shumë familje u mblodhën në numër të madh para burgut, duke u përpjekur të merrnin informacione për fatin e të afërmve të tyre. Rreth 3000 njerëz u liruan nga burgu.
Edhe pse fillimisht kishte dyshime për pjesët nëntokësore, “të kuqe” të burgut, organizata humanitare “Helmetat e Bardha” konfirmoi se pas shpimit dhe hetimit nuk u gjet asnjë provë për “qeli apo bodrume të fshehura” dhe u bëri thirrje njerëzve të shmangin përhapjen e dezinformatave.
From the middle of Sednaya, surveillance cameras monitor detainees in the prison. https://t.co/6PVkShuN93 pic.twitter.com/O6UCOg2DKw
— Çağatay Cebe (@Mucagcebe) December 8, 2024
“Ne thjesht duam të sigurohemi nëse ai është gjallë apo i vdekur”
Por pavarësisht këtyre pretendimeve, dëshpërimi i familjeve që kërkonin të dashurit e tyre ishte i dukshëm. Shumë prej tyre shfletuan dokumente dhe përdorën celularë në errësirë, duke shpresuar të gjenin gjurmët e të zhdukurve të tyre. Një grua po tregonte një foto të vëllait të saj, i cili u zhduk 12 vjet më parë. “Ne thjesht duam të sigurohemi që ai është gjallë apo i vdekur”, tha ajo për CNN.
Mirëpo, mes të liruarve ka pasur edhe momente lumturie. Suheil Hamawi, një burrë 61-vjeçar që kaloi më shumë se tre dekada në burgje të ndryshme siriane, më në fund është kthyer në shtëpi në qytetin e tij verior libanez, Chekku. “Është një ndjenjë e mrekullueshme”, tha ai, duke shtuar se vetëm pasi ukthye në shtëpi e kuptoi se sa kohë kishte kaluar. “Kam nipër e mbesa, por nuk e kuptova sa vjeç isha derisa vajza e djalit më quajti “gjysh”.
The moment of liberating female detainees with their children from a Syrian prison#admsp #syria pic.twitter.com/CSDdGMe7sX
— ADMSP (@sednayamissing) December 8, 2024
Pas përmbysjes së regjimit të Bashar al Assad, burgu i Saydnaya u bë simbol i revolucionit dhe luftës kundër regjimit, por edhe simbol i shpresës për familjet që prej vitesh kërkojnë të zhdukurit e tyre. Edhe pse shumë të burgosur janë liruar, shumë familje janë ende në pritje të përgjigjeve të pyetjeve për fatin e më të dashurve të tyre.
