Evropa mund ta godasë Rusinë aty ku i dhemb më shumë, por nuk do ta bëjë. Pse?

Ndërsa po përgatitet takimi midis Trumpit dhe Putinit në Alaskë, Evropa po rivlerëson një nga asetet e pakta që ka kundër Rusisë: më shumë se 260 miliardë euro asete të ngrira shtetërore ruse. Brukseli me kujdes filloi të devijojë të ardhurat nga interesat në Ukrainë. Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy dhe mbështetësit e tij në Perëndim po bëjnë thirrje për konfiskimin e plotë të aseteve ruse.

Kjo mbetet ende një çështje e diskutueshme. Këto janë rezervat e këmbimit valutor që banka qendrore ruse ka grumbulluar në mënyrë që të jetë në gjendje të mbështesë rublën: kryesisht në euro, por edhe në sasi të konsiderueshme paundësh, jeni, frangash zvicerane dhe dollarë amerikanë, australianë dhe kanadezë, raporton The Times.

Shteti rus zotëron pronën, por nuk mund ta disponojë
Këto rezerva u ngrinë nga një koalicion vendesh menjëherë pasi Putini nisi pushtimin e Ukrainës. Shteti rus i zotëron ato, por nuk mund t’i përdorë ato. Fillimisht, fondet ishin kryesisht në obligacione qeveritare, por deri tani ato janë konvertuar në para të gatshme ose janë riinvestuar. Ato janë të shpërndara nëpër juridiksione në të gjithë botën perëndimore dhe menaxhohen nga shtëpitë e kliringut.

Pjesa më e madhe e parave, që arrin në 300 miliardë euro në nivel global, ndodhet në Evropë. Rreth 190 miliardë euro mbahen nga shtëpia belge e kliringut, Euroclear, dhe deri në 20 miliardë nga konkurrenti i saj francez, Clearstream. Kjo tejkalon shumën 70 miliardë euro të aseteve private të rreth 2.000 qytetarëve rusë, të cilat u ngrinë nga koalicioni i sanksioneve.

Çdo vend ku mbahen asetet shtetërore ruse mund të sekuestrohet dhe të paguhet në një fond për Ukrainën. Ekziston gjithashtu një precedent: Belgjika vendosi një taksë prej 25 për qind mbi fitimet “e jashtëzakonshme” që Euroclear bën nga menaxhimi i aseteve ruse, duke përfshirë interesat dhe dividentët, dhe të ardhurat më pas shkojnë në fondin kryesor të BE-së për të ndihmuar Ukrainën. Deri më tani, rreth 4.5 miliardë euro janë paguar në këtë mënyrë.

Rezerva ligjore dhe politike në lidhje me cenimin e fondeve

Ekzistojnë rezerva si ligjore, ashtu edhe politike në lidhje me sekuestrimin e aseteve kyçe. Nga ana politike, disa vende perëndimore besojnë se do të ishte më e mençur t’i mbanin ato si një monedhë negociuese ose për të financuar rindërtimin përfundimtar të Ukrainës. Të tjerë, përfshirë Bankën Qendrore Evropiane, paralajmërojnë se sekuestrimi i aseteve mund të dëmtojë reputacionin e Evropës si një vend i sigurt për të bërë biznes dhe të trembë investitorët e huaj.

Disa vende, si Belgjika, kanë frikë se mund të ekspozohen ndaj hakmarrjes ruse ose të lihen të përballojnë kostot e sfidave ligjore nëse sekuestrojnë asetet pa mbështetje të mjaftueshme nga aleatët. Mbështetësit më të vendosur të Ukrainës argumentojnë se këto kundërshtime janë të ekzagjeruara.

Nga një perspektivë ligjore, shqetësimi kryesor është se gjykatat do ta shohin negativisht çdo masë që ato e konsiderojnë se shkel parimin ndërkombëtar të imunitetit shtetëror, i cili normalisht mbron pronën sovrane të huaj nga sekuestrimi. Ekzistojnë gjithashtu disa polemika mbi të drejtën ndërkombëtare. Një “kundërmasë” e tillë financiare mund të merret vetëm nga shtetet që janë viktima të drejtpërdrejta të agresionit: në këtë rast, Ukraina.

Sekuestrimi nga vendet e treta do të mbështetej në idenë kontraverse të “kundërmasave kolektive”, të cilat do të kërkonin miratimin e një gjykate ndërkombëtare. Deri më tani, asnjë vendim gjyqësor detyrues nuk e ka urdhëruar Rusinë të paguajë kompensim, dhe çdo veprim nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së do të bllokohej nga vetoja e Moskës.

Vendet evropiane tashmë po përvetësojnë interesat bankare

Qeveria britanike ka ngrirë deri në muajin maj 25 miliardë paund në asete të lidhura me regjimin rus. Në mars, Thesari njoftoi se kishte dërguar 2.26 miliardë paund në Ukrainë, për t’u shlyer nga fitimet e bëra nga asetet ruse të sanksionuara. Ideja e transferimit të aseteve ruse në një fond qendror, i cili mund të fitonte interesa më të larta duke investuar në asete më të rrezikshme, është hedhur gjithashtu në diskutim.

Konfiskimi i aseteve është më i ndërlikuar. Mbretëria e Bashkuar mund të miratojë thjesht ligje që e bëjnë konfiskimin të ligjshëm, dhe nuk ka forcë policore ndërkombëtare për ta parandaluar atë, edhe nëse do të shkelte ligjin ndërkombëtar. Megjithatë, një veprim i tillë mund të minonte legjitimitetin ndërkombëtar të vendit.

Ligjshmëria sipas ligjit ndërkombëtar do të mbështetej në parimin e “kundërmasave”. Në praktikë, ky veprim mund të nënkuptojë gjithashtu që shtetet autoritare si Kina do të refuzonin të investonin në institucionet financiare perëndimore që mund të jenë subjekt i konfiskimeve të tilla në të ardhmen.

Qeveritë evropiane kanë ngrirë gjithashtu asetet private, duke përfshirë jahte luksoze, vila dhe makina sportive në pronësi të rreth 2,000 qytetarëve rusë. Shumë prej këtyre janë zyrtarisht në pronësi të anëtarëve të familjes ose mbahen nga fondacione ose kompani fiktive, që e vështirëson vërtetimin e pronësisë.

Asetet private kanë vlerë më të vogël

Asetet private janë bërë më pak të rëndësishme në këtë debat sepse ato vlejnë më pak se asetet shtetërore, dhe sekuestrimi i tyre është më kompleks sepse kërkon një bazë të qartë ligjore që lidh asetet me aktivitetin kriminal. Pa keqbërje të provuar, sekuestrimi mund të shkelë të drejtat e pronës. Pronarët e ligjshëm mund të kundërshtojnë sekuestrimet në gjykatë, duke çuar shpesh në padi të gjata dhe komplekse.

Sekustrimet kanë ndodhur, por ato janë të rralla. Në gusht 2022, superjahti Axioma prej 75 milionë dollarësh ishte aseti i parë i sekuestruar i një oligarku rus që u nxor në shitje që nga pushtimi rus. Ai ishte në pronësi të manjatit rus të sanksionuar Dmitry Pumpyansky, dhe jahti u shit në ankand në Gjibraltar.

Shtetet e Bashkuara njoftuan këtë javë se do të shisnin superjahtin Amadea prej 325 milionë dollarësh në një ankand të planifikuar për shtator. Shitja e jahtit luksoz, i cili ishte në pronësi të oligarkut rus Suleiman Kerimov, do të ishte e para e këtij lloji në Shtetet e Bashkuara.

“Dyshojmë se jahti do të tërheqë një blerës racional”

ka pasur padi për pronësinë e tij, pasi u pretendua nga Rosneft, kompania shtetërore ruse e naftës dhe gazit. “Dyshojmë se jahti do të tërheqë një blerës racional, pasi pronësia mund të kundërshtohet në gjykata jashtë Shteteve të Bashkuara, duke i ekspozuar blerësit ndaj viteve të tëra padish të kushtueshme dhe të pasigurta”, tha një përfaqësues i kompanisë.

Ligji amerikan për ukrainasit, “US Repo for Ukrainians Act”, i miratuar në prill të vitit 2024, i dha presidentit autoritetin për të sekuestruar asetet sovrane ruse në rrethana të caktuara, megjithëse ende nuk ka ndodhur asnjë sekuestrim sipas ligjit.

Rast prove – jahti i sekuestruar në Kroaci
Një rast prove kyçe për Ukrainën ishte Royal Romance, jahti i Viktor Medvedchuk, një oligarku ukrainas pro-rus, i sekuestruar në Kroaci.

Një gjykatë kroate vendosi në vitin 2024 që pronësia e Royal Romance duhet t’i transferohej Ukrainës dhe jahti ishte planifikuar të nxirrej në ankand, por dolën pengesa ligjore kur gjykatat kroate rrëzuan sekuestrimin e tij sepse Ukraina nuk kishte ngritur akuza penale.

Royal Romance mbetet në pezullim ligjor, duke i kushtuar Ukrainës rreth 20 milionë dollarë në vit për mirëmbajtje. Rusia ka dënuar planet e sekuestrimit, duke nisur sekuestrime hakmarrëse dhe duke kërcënuar me veprime ligjore, por mund të bjerë dakord të dorëzojë asetet për rindërtim në Ukrainë për sa kohë që një pjesë e parave shpenzohet për një të pestën e vendit të kontrolluar nga forcat e saj, raportoi Agjencia britanike e lajmeve Reuters në muajin shkurt.