Banka e Shqipërisë sjell në rregullore edhe transaksionet e titullzimit nga bankat

Banka e Shqipërisë ka përgatitur disa ndryshime në rregulloren “Për raportin e mjaftueshmërisë së kapitalit”, që sjellin në këtë rregullore për herë të parë edhe konceptin e titullzimit.

Titullzimi përkufizohet si një transaksion ose operacion financiar, në të cilin rreziku i kredisë së një ekspozimi ose një grupi ekspozimesh ndahet në segmente rreziku (transhe), ku pagesat e kryera varen nga ecuria e ekspozimit (apo e grupit të ekspozimeve) dhe ku përparësia e pagesave sipas segmenteve të rrezikut përcakton shpërndarjen e humbjeve, përgjatë maturitetit të transaksionit.

Operacioni i titullzimit tradicional është një transaksion që përfshin transferimin e interesit ekonomik në ekspozimet që po titullzohen, nëpërmjet kalimit të pronësisë së tyre nga origjinuesi tek një institucion apo entitet me qëllim të posaçëm titullzimi, ose nëpërmjet dhënies së financimeve bankës origjinuese nga ana e entitetit, me qëllim të posaçëm titullzimi.

Përdorimi i operacioneve të titullzimit do të përbënte një risi për sektorin bankar në Shqipëri. Titullzimi do t’i bënte asetet më të zakonshme të bankave, kryesisht huatë, instrumente financiare të tregtueshme, siç janë titujt e tjerë e financiarë, për shembull obligacionet qeveritare apo ato korporative. Nga praktika e tregjeve, titullzimi zakonisht bëhet me huatë dhe aktive të tjera që gjenerojnë të ardhura, siç janë llojet e ndryshme të borxhit konsumator ose tregtar.

Për shembull, një bankë mund të grumbullojë një portofol të kredive hipotekare apo konsumatore që dëshiron t’i shesë ato nga portofoli i vet. Ky grup aktivesh i shitet një kompanie që ka si qëllim të aktivitetit titullzimin.

Instrumenti i ri financiar i titullzuar ndahet në transhe të grupuara sipas faktorëve të ndryshëm, si për shembull llojet e kredisve, data e maturimit të tyre, normat e tyre të interesit dhe shuma e principalit të mbetur. Si rezultat, çdo transh mbart shkallë të ndryshme rreziku dhe ofron yield-e të ndryshme.

Titullzimi ofron alternativa të reja investimi për investitorët dhe çliron kapitale për emetuesin. Në këtë mënyrë, procesi i titullzimit promovon shtimin e likuiditetit në në treg.

Gjithashtu, një nga avantazhet e titullzimit mund të jetë fakti se titujt në fjalë mund të jenë të siguruara me një kolateral, ndryshe nga sa ndodh me obligacionet e zakonshme, që zakonisht nuk mbulohen me ndonjë garanci nga emetuesi.

Një nga shembujt më të përhapur në tregjet financiare janë titujt e përbëra dhe të garantuara nga kreditë hipotekare, Mortgage Backed Securities.

Pas bashkimit të kredive hipotekare në një portofol të madh, emetuesi mund ta ndajë grupin në pjesë më të vogla bazuar në rrezikun e mospagimit të secilës kredi. Pjesët e ndara sipas rrezikut iu shiten investitorëve, në formën e obligacionive. Duke blerë letrat me vlerë, investitorët marrin praktikisht të drejtat e huadhënësit mbi kreditë e përfshira.

Në rast se kredia nuk paguhet, kreditorët (në këtë rast mbajtësit e titullit) mund të nisin një proces ligjor të ekzekutimit të detyrueshëm dhe të kërkojnë shitjen e kolateralit për të marrë mbrapsht paratë e tyre.

Zhvillimi i titullzimit është natyrisht i lidhur edhe me ekzistencën e një tregu kapitali. Shqipëria ka një bursë të licencuar aktive, por në të ende nuk tregtohen instrumente të kompanive private, por vetëm tituj të qeverisë shqiptare. Kjo nënkupton se, në afatin e shkurtër, aplikimi i titullzimit në tregun e brendshëm financiar mund të ketë potenciale të pakta zhvillimi. Megjithatë, të paktën në teori, operacionet e titullzimit nga bankat shqiptare mund të aplikohen me subjekte të huaja dhe titujt e krijuar mund të tregtohen në bursa jashtë vendit./Monitor/