Bumi i ndërtimeve/ Rriten buxhetet lokale, bie efiçenca e shpenzimeve…

Historikisht, shpenzimet korrente rëndojnë buxhetet vendore në mënyrë të qenësishme. Gjatë periudhës në analizë, ato shënuan një nivel prej rreth 58.8 miliardë lekë, në rritje me rreth 9.5% në terma vjetorë. Zgjerimi i shpenzimeve korrente u diktua në masë të madhe nga rritja e shpenzimeve operative dhe të tjera me rreth 10.8% në terma vjetorë. Në të njëjtin kah, por në masë më të vogël, kontribuoi, gjithashtu, rritja e shpenzimeve për personelin: në vitin 2018 bashkitë shpenzuan rreth 21.2 miliardë lekë për personelin, në rritje me rreth 7.2% në terma vjetorë. Në të kundërt, shpenzimet për investime shënuan një nivel prej rreth 23.4 miliardë lekësh, në rënie të theksuar prej rreth 12.0% në terma vjetorë.

Burimet financiare totale për bashkitë rezultuan me rritje gjatë vitit të kaluar, por rritja u udhëhoq nga taksat vendore kryesisht të ardhurat taksimi i pronës dhe taksa e infrastrukturës mbi ndërtimet e reja. Situata e Financave Vendore që prezantua sot nga Co-PLAN vuri në dukje se burimeve financiare të shtuara bashkitë i përdoren për zgjerimin e shpenzimeve korrente (personel dhe operative). Në të kundërt, shpenzimet për investime (me fonde të veta dhe të kushtëzuara) u tkurrën gjatë periudhës në analizë.

Në terma nominalë, në fund të vitit 2018 të ardhurat nga burimet e veta vendore (taksa dhe tarifa vendore, veprimtari me asete dhe të tjera) regjistruan një vlerë prej rreth 24.2 miliard lekë, në rritje me rreth 19.1% në terma vjetorë, rreth 3.9 miliard lekë më të larta nga niveli i regjistruar vitin e mëparshëm

Në buxhetin vendor, kjo kategori të ardhurash përfaqësoi rreth 29.1% ndaj burimeve financiare totale në vitin 2018. Krahasuar me një vit më parë, ky raport shënoi një përmirësim të lehtë me rreth 2.3 pikë përqindjeje dhe qëndron rreth 3.1 pikë përqindjeje mbi mesataren afatgjatë.

Në këtë përmirësim vlerësohet të kenë ndikuar një sërë faktorësh, si rritja e nivelit të taksave dhe tarifave vendore në disa prej bashkive dhe përmirësimi i mundshëm në normën e mbledhjes së të ardhurave (duke përdorur si agjentë tatimorë ndërmarrjet e UK-ve).

Aktualisht, ky raport qëndron nën mesataren e vendeve të EJL (rreth 34.4% në vitin 2017).

Rreth 61.8% e të ardhurave totale nga taksat vendore mblidhet në bashkinë Tiranë, ndjekur nga ajo Durrës me rreth 5.2%, nën efektin e të ardhurave nga taksa e ndikimit në infrastrukturë nga ndërtimet e reja.

Ndonëse në terma të përgjithshëm të ardhurat nga taksat vendore rezultojnë të kenë shënuar zhvillime pozitive, një vështrim i hollësishëm mbi elementët përbërës evidenton dobësitë afatgjata apo varësinë ndaj një numri të kufizuar taksash.

Në tre vitet e fundit, performanca e të ardhurave nga taksat vendore është përcaktuar nga dy elementë: taksa e ndikimit në infrastrukturë nga ndërtimet e reja dhe taksat mbi pasuritë e paluajtshme (ndërtesa, tokë bujqësore, truall). Ndërkohë që pesha e kësaj të fundit është tkurrur, pesha e të ardhurave nga taksa e ndikimit në infrastrukturë nga ndërtime te reja është rritur me ritme të përshpejtuara. Në vitin 2018, këto dy lloje taksash përfaqësuan 81.6% ndaj totalit të të ardhurave nga taksat vendore. Në të kundërt, pesha dhe kontributi i tatimit të thjeshtuar mbi fitimin e biznesit të vogël dhe taksat e tjera u tkurrën në vitin 2018.

Në fund të vitit 2018, të ardhurat nga taksa mbi pasuritë e paluajtshme regjistruan një vlerë prej rreth 5.2 miliard lekë10 , në rritje me rreth 10.6% krahasuar me vitin e mëparshëm. Të gjitha kategoritë përbërëse kontribuan pozitivisht në performancën e të ardhurave nga taksa mbi pasuritë e paluajtshme gjatë periudhës në analizë. Me informacionet në dispozicion, është vështirë të gjykohet nëse përmirësimi i performancës është përcaktuar nga zgjerimi, nga përmirësimi i normës së mbledhjes, zgjerimi i bazës, apo sa larg potencialit të të ardhurave nga kjo taksë ndodhen bashkitë.Në nivel bashkie, rreth 43.2% e të ardhurave nga taksa për pasuritë e paluajtshme realizohet në bashkinë Tiranë, rezultat i përqendrimit të një numri të lartë banesash dhe ndërtesash në këtë territor.

Bashkia Durrës renditet e dyta për nga pesha në të ardhurat nga taksa mbi pasuritë e paluajtshme me rreth 8.4% ndaj totalit për periudhën e konsideruar. Në terma kumulativë, bashkitë Durrës dhe Tiranë gjeneruan mbi 50% të të ardhurave nga taksa mbi pasuritë e paluajtshme për vitin 2018.

Bumi i ndërtimeve, arkëtohen 7,2 mld lekë, 75% e tyre për Tiranën

Të hyrat nga taksa e ndikimit në infrastrukturë nga ndërtimet e reja vijojnë të përfaqësojnë një burim të rëndësishëm dhe qenësishëm në buxhetin vendor: në vitin 2018 të ardhurat nga kjo taksë përfaqësuan rreth 49.9% ndaj totalit të të ardhurave nga taksat vendore dhe rreth 29.8% ndaj totalit të të ardhurave nga burimet e veta.

Për shkak të fluksit të lartë të ndërtimeve të ardhurat nga taksa e ndikimit në infrastrukturë nga ndërtimet e reja vijuan të rriten me ritme dyshifrore për të tretin vit radhazi. Në vitin 2018, të ardhurat nga kjo taksë shënuan një nivel prej rreth 7.2 miliardë lekë, në rritje me rreth 39.4% në terma vjetorë, ose rreth 2.1 miliardë lekë më shumë krahasuar me vitin e mëparshëm.

Në vitin 2018, bashkia Tiranë arkëtoi rreth 5.5 miliardë lekë (në rritje me rreth 57.6% në terma vjetorë) ose rreth 75.6% të të ardhurave totale nga kjo taksë. Niveli i të ardhurave nga kjo taksë është në linjë me të dhënat mbi numrin e lejeve të ndërtimit (në vitin 2018 bashkia Tiranë rezulton të ketë dhënë rreth 79 leje më shumë se në vitin 2017).

Të ardhurat nga tatimi i thjeshtuar mbi fitimin e biznesit të vogël regjistruan një vlerë prej 329.5 milionë lekë në 2018, me një rritje të lehtë prej 5.9% krahasuar me vitin 2017. Në terma afatgjatë dhe në vijim të ndryshimeve të ndërmarra12 , të ardhurat nga kjo taksë vijojnë të ulin në mënyrë progresive kontributin e tyre në totalin e të ardhurave nga burime të veta vendore.

Të ardhurat nga tarifat vendore përfaqësojnë një burim të rëndësishëm të hyrash në buxhetin vendor. Ndaj totalit të të ardhurave vendore, të ardhurat nga tarifat zënë një peshë prej 39.7% dhe përfaqësojnë një kategori të ardhurash mbi të cilat bashkitë kanë të drejta të plota. Në përgjithësi, të ardhurat nga tarifat vendore paraqesin prirje rritëse nga viti në vit, diktuar deri diku edhe nga performanca e një grupi bashkish të cilat kanë aplikuar rritje të nivelit të tarifave vendore si dhe përdorimi i UK-ve si agjentë tatimorë. Gjatë vitit 2018, ecuria e të ardhurave nga tarifat vendore kontribuoi pozitivisht në ecurinë totale të të ardhurave nga burimet e veta të bashkive duke regjistruar një nivel prej rreth 9.6 miliard lekë, në rritje me rreth 26.9% në terma vjetorë.

Të ardhurat nga tarifat e shërbimeve publike (menaxhimi i mbetjeve, ndriçimi dhe gjelbërimi, furnizimi me ujë dhe kanalizimet, ujitja dhe kullimi) regjistruan një vlerë prej rreth 4.5 miliardë lekë, në rritje me rreth 26.1% në terma vjetorë. Rreth 88.2% e të ardhurave nga tarifat për shërbimet publike u mblodhën nga tarifa e pastrimit dhe higjienës (dhe rreth 50% e tyre në bashkinë Tiranë). Të ardhurat nga tarifa e ndriçimit publik regjistruan një nivel prej rreth 283.9 milionë lekë duke përfaqësuar rreth 6.3% ndaj totalit nga tarifat e shërbimeve publike.

Tarifa për zënien dhe përdorimin e hapësirës publike dhe të fasadave gjithashtu ka pësuar një rritje të konsiderueshme në periudhën në analizë duke shënuar një vlerë prej 1.3 miliardë lekë në 2018, nga 640 milionë lekë të mbledhura në 2017.

Përkeqësohet eficenca e investimeve

Burimet financiare totale të qeverisjes vendore regjistruan një vlerë prej 83.1 miliardë lekë21 në fund të vitit 2018, në rritje me rreth 9.7% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Nëse nga totali i burimeve financiare do të përjashtonin ato kategori të konsideruara me destinacion (transferta të kushtëzuara), të ardhurat mbi të cilat bashkitë ushtrojnë autoritet dhe kanë të drejta vendimmarrjeje shënuan një vlerë prej rreth 49.3 miliardë lekë, në rritje me rreth 13.3% në terma vjetorë.

Ndërkohë në vitin 2018, bashkitë përftuan rreth 23.6 miliardë lekë në total në trajtën e transfertës së pakushtëzuar (së bashku me transfertën specifike), në rritje me rreth 7.5% krahasuar me vitin e mëparshëm. Norma e rritjes së transfertës së pakushtëzuar dhe specifike duket të jetë moderuar në mënyrë progresive nga viti 2016 në vitin 2018, si pasojë e shuarjes së efektit bazë të rritjes nga transferta specifike.

Pavarësisht burimit të financimit, në funksion të qeverisjes vendore u shpenzuan rreth 82.1 miliardë lekë në fund të vitit 2018.27 Kjo vlerë rezulton në rritje me rreth 2.4% në terma vjetorë, përcaktuar nga zgjerimi i shpenzimeve korrente. Në ndarjen sipas natyrës ekonomike, shpenzimet korrente përfaqësuan rreth 72.6% dhe shpenzimet kapitale përfaqësuan rreth 27.4% të shpenzimeve totale të kryera në vitin 2018.

Historikisht, shpenzimet korrente rëndojnë buxhetet vendore në mënyrë të qenësishme. Gjatë periudhës në analizë, ato shënuan një nivel prej rreth 58.8 miliardë lekë, në rritje me rreth 9.5% në terma vjetorë. Zgjerimi i shpenzimeve korrente u diktua në masë të madhe nga rritja e shpenzimeve operative dhe të tjera me rreth 10.8% në terma vjetorë. Në të njëjtin kah, por në masë më të vogël, kontribuoi, gjithashtu, rritja e shpenzimeve për personelin: në vitin 2018 bashkitë shpenzuan rreth 21.2 miliardë lekë për personelin, në rritje me rreth 7.2% në terma vjetorë. Në të kundërt, shpenzimet për investime shënuan një nivel prej rreth 23.4 miliardë lekësh, në rënie të theksuar prej rreth 12.0% në terma vjetorë./Monitor/