Çfarë thotë Dodik dhe çfarë thuhet në Kushtetutën e Bosnjës?
Bosnje Hercegovina është një koloni që nuk zotëron territor, por vetëm kufi. Gjykata dhe Prokuroria e BeH janë antikushtetuese dhe të paligjshme, ndërsa Republika Srpska do t’i marrë përsipër të gjitha kompetencat e transferuara në Bosnje, që nuk janë të përcaktuara drejtpërdrejt me Kushtetutën e shtetit.
Këto janë disa nga 21 pretendimet dhe qëndrimet e përcaktuara në një plan, raporton RFE, i cili i referohet veprimtarisë së përfaqësuesve të Republikës Srpska në institucionet e Bosnje Hercegovinës dhe është nënshkruar sot në Banja Llukë.
Dokumentin e kanë nënshkruar përfaqësuesit e koalicionit qeverisës në Republikën Srpska, të kryesuar nga Aleanca e Socialdemokratëve të Pavarur, parti e Milorad Dodikut, pa praninë e opozitës.
Dokumenti vjen pas kërcënimeve të vazhdueshme të Dodikut për ndarjen e Republikës Srpska nga pjesa tjetër e Bosnjes.
Kushtetuta e Bosnje Hercegovinës është Aneksi 4 i Marrëveshjes së Përgjithshme Kornizë për Paqe në Bosnje Hercegovinë, e cila njihet edhe si Marrëveshja e Dejtonit, sepse është nënshkruar në atë qytet të SHBA-së, më 21 nëntor, 1995. Kjo marrëveshje i ka dhënë fund luftës në Bosnje.
Marrëveshja e Dejtonit ka 11 anekse që, ndër të tjera, u referohen kufijve ndërmjet dy entiteteve – Republika Srpska dhe Federata e Bosnje Hercegovinës, çështjeve ushtarake, të drejtave të njeriut, çështjes së refugjatëve, forcave policore, korporatave publike dhe mbrojtjes së monumenteve kombëtare.
RFE ka verifikuar nëse pretendimet e politikanëve në Republikën Srpska kanë bazë në Kushtetutën e Bosnje dhe Hercegovinës.
Bosnje Hercegovina zotëron territor
Një nga pikat e nënshkruara nga kryetarët e partive në Republikën Sërpska thotë se Bosnje Hercegovina nuk zotëron territor të saj dhe se Bosnje dhe Hercegovina ka vetëm kufi të jashtëm.
Në përputhje me nenin 1, paragrafi 3 i Kushtetutës së Bosnjes, entitetet janë pronare të territorit. Sipas Aneksit 2 të Marrëveshjes së Dejtonit, Bosnje Hercegovina nuk zotëron territor, por vetëm kufi të jashtëm.
Askund në këtë nen të Kushtetutës së shtetit nuk thuhet shprehimisht se kush e zotëron territorin. Vetëm theksohet se “Bosnje Hercegovina përbëhet nga dy entitete: Federata e Bosnje dhe Hercegovinës dhe Republika Srpska”.
Aneksi 2 i Marrëveshjes së Dejtonit trajton çështjet e demarkacionit midis entiteteve, si dhe rolin që do të luajë IFOR-i, Forcat Ushtarake Shumëkombëshe për Zbatimin e Paqes, në procesin e demarkacionit.
Bosnja nuk është koloni pa sovranitet
Partitë në Republikën Srpska pretendojnë se Bosnje Hercegovina është një koloni që nuk e ka sovranitetin e vet – gjë të cilën e arsyetojnë me ekzistencën e Zyrës së Përfaqësuesit të Lartë ndërkombëtar, OHR, me dhe praninë e gjyqtarëve të huaj në Gjykatën Kushtetuese të Bosnjës.
Ekzistenca e vazhdueshme e OHR-së dhe gjyqtarëve të huaj në Gjykatën Kushtetuese të Bosnje Hercegovinës tregon se Bosnja është nën statusin kolonial dhe pa sovranitetin e vet.
Në Preambulën e Kushtetutës thuhet se nënshkruesit e saj janë “të përkushtuar ndaj sovranitetit, integritetit territorial dhe pavarësisë politike të Bosnje Hercegovinës, në përputhje me të drejtën ndërkombëtare”.
Zyra e Përfaqësuesit të Lartë është themeluar me Aneksin 10 të Marrëveshjes së Dejtonit dhe ka për detyrë mbikëqyrjen e zbatimit civil të asaj marrëveshjeje.
Përfaqësuesi i Lartë është “autoriteti i fundit në terren” për këtë post.
Përbërja, procedurat dhe juridiksioni i Gjykatës Kushtetuese të Bosnje Hercegovinës përcaktohen me nenin 6 të Kushtetutës së Bosnje Hercegovinës.
Aty thuhet se katër gjyqtarë zgjidhen në Parlamentin e entitetit të Federatës së Bosnje dhe Hercegovinës, dy në Parlamentin e entitetit Republika Srpska dhe tre zgjidhen nga kryetari i Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, pas konsultimit me Presidencën e Bosnje dhe Hercegovinës.
Këta gjyqtarë nuk duhet të jenë shtetas të Bosnje dhe Hercegovinës ose të vendeve fqinje.
Gjykata dhe Prokuroria
Në Republikën Sërpska duan, gjithashtu, ta shfuqizojnë juridiksionin e organeve gjyqësore në nivel shtetëror, Gjykatës dhe Prokurorisë.
Republika Srpska, me një vendim të posaçëm të Asamblesë Kombëtare të Republikës Srpska, do të shfuqizojë juridiksionin e Gjykatës dhe Prokurorisë së Bosnjës në territorin e Republikës Srpska, si organe antikushtetuese dhe të paligjshme.
Kushtetuta e Bosnje Hercegovinës thotë se të gjitha funksionet që nuk u janë besuar shprehimisht institucioneve të Bosnjes, u përkasin entiteteve, dhe nuk përmend në mënyrë eksplicite gjyqësorin.
Megjithatë, Kushtetuta përmend mundësinë që Bosnja të marrë “juridiksionin në ato çështje për të cilat dakordohen entitetet” dhe të krijojë institucione shtesë.
Ligji i Republikës së Bosnje Hercegovinës është shpallur në vitin 2000 nga Wolfgang Petritsch, asokohe Përfaqësues i Lartë i Bosnje Hercegovinës. Ligji është miratuar në Parlamentin shtetëror dy vjet më vonë.
Pas Petritschit, pasardhësi i tij, Paddy Ashdown, ka shpallur Ligjin për Prokurorinë e Bosnjes, në vitin 2002. Ai është miratuar një vit më vonë.
Cilat janë kompetencat shtetërore të Bosnje dhe Hercegovinës?
Koalicioni qeverisës në Republikën Srpska ka deklaruar në planin e tij se kompetencat e transferuara në nivelin e Bosnje Hercegovinës nuk përmenden në mënyrë eksplicite në Kushtetutën e Bosnjes.
Republika Srpska do të respektojë sundimin e ligjit sipas nenit 1.2 të Kushtetutës së Bosnje Hercegovinës, t’i zbatojë ligjet dhe aktet e tjera të autoriteteve të Republikës Srpska në përputhje me të gjitha kompetencat e tyre, të cilat nuk janë të përcaktuara shprehimisht me Kushtetutën e Bosnjes si kompetenca që u përkasin institucioneve në nivel të Bosnjes.
Ky nen thotë se Bosnje Hercegovina është “një shtet demokratik që funksionon në përputhje me ligjin dhe mbi bazën e zgjedhjeve të lira dhe demokratike”.
Kushtetuta e Bosnje Hercegovinës përcakton në mënyrë eksplicite dhjetë kompetenca të institucioneve të Bosnjës – ndër të tjera: politika e jashtme, tregtia e jashtme, politika monetare dhe doganore, financimi i institucioneve, çështjet e migracionit.
Shteti i Bosnje Hercegovinës mund të marrë përsipër kompetenca të tjera për të cilat bien dakord entitetet.
Ekziston gjithashtu mundësia, raporton RFE, që brenda një periudhe gjashtëmujore nga hyrja në fuqi e Kushtetutës, entitetet i fillojnë negociatat “me synimin për të përfshirë çështje të tjera nën juridiksionin e institucioneve të Bosnje Hercegovinës”.
