Çmimin Nobel për Fizikë e fitojnë tre shkencëtarë të mekanikës kuantike
Shkencëtarët me seli në Shtetet e Bashkuara, John Clarke, Michel Devoret dhe John Martinis kanë fituar Çmimin Nobel për Fizikë për shkak të eksperimenteve që zbuluan fizikën kuantike në veprim, duke hapur rrugë për zhvillimin e gjeneratës së ardhshme të teknologjive digjitale.
“Jam i befasuar. Sigurisht kurrë nuk më ka shkuar ndër mend se kjo mund të më sillte një Çmim Nobel”, tha sot Clarke përmes telefonit në konferencën për shtyp të Nobelit.
“Po flas përmes celularit tim dhe besoj se edhe ju po ashtu dhe një nga arsyet themelore pse funksionon telefoni celular është pikërisht e gjithë kjo punë”, tha ai.
Sjelljet e mekanikës kuantike janë të studiuara mirë në nivel jashtëzakonisht të vogël – të atomeve dhe grimcave nënatomike – por, shpesh konsiderohen bizare dhe jo të kuptueshme në krahasim me fizikën klasike dhe përmasat më të mëdha të saj.
Fituesit e Nobelit kanë kryer eksperimente në mesin e viteve 1980 me një qark elektronik të ndërtuar nga superpërçues dhe dëshmuan se mekanika kuantike mund të ndikojë edhe në objekte të përditshme, nën kushte të caktuara.
“Është e mrekullueshme që mund të festojmë për mënyrën se si mekanika kuantike, edhe pas një shekulli, vazhdon të na ofrojë befasi të reja. Ajo është po ashtu e dobishme pasi mekanika kuantike është themeli i të gjitha teknologjive digjitale”, tha Olle Eriksson, kryetari i Komitetit të Nobelit për Fizikë.
Teknologjia kuantike është e pranishme kudo, për shembull në transitorët në mikroçipet kompjuterike.
“Nobeli i këtij viti për Fizikë ka hapur mundësinë për zhvillimin e gjeneratës së ardhshme të teknologjisë kuantike, përfshirë kriptografinë kuantike, kompjuterët kuantikë dhe sensorët kuantikë”, u tha në një deklaratë të Akademisë Mbretërore Suedeze të Shkencave, e cila ndan këtë çmim.
Clark, i lindur në Britani, është profesor në Univeristetin Berkeley të Kalifornisë.
Devoret, i lindur në Francë, është profesor në Universitetin Yale dhe të Kalifornisë, ku është profesor edhe Martinis.
Martinis, shkencëtar amerikan, kishte udhëhequr Laboratorin e Google për Inteligjencë Artificiale Kuantike deri më 2020. Në Google ai kishte qenë pjesë e ekipit të hulumtuesve të cilët më 2019 kishin arritur “supermaci kuantike”, përkatësisht kur një kompjuter që shfrytëzoi vetitë e grimcave nënatomike arriti të zgjidhte një moment shumë më shpejt sesa superkompjuteri më i fuqishëm në botë.
Devoret, përveç punës në universitet, është shef i shkencëtarëve në departamentin për Inteligjencë Artificiale Kuantike në Google.
Çmimi Nobel për Fizikë ndahet nga Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave që përfshin edhe një shumë prej 1.2 milion dollarësh amerikan.
Çmimi Nobel u themelua në bazë të testamentit të Alfred Nobel, i cili u pasurua nga shpikja e dinamitit. Që nga viti 1901, me disa ndërprerje, këto çmime çdo vit nderojnë arritjet në shkencë, letërsi dhe paqe. Më vonë është shtuar edhe Çmimi Nobel për Ekonomi.
Fituesit e mëparshëm të Çmimit Nobel për Fizikë kanë përfshirë edhe disa nga figurat më me ndikim në shkencë, si Albert Einstein, Pierre dhe Marie Curie, Max Planck dhe Niels Bohr. Ky i fundit ishte një prej pionierëve të teorisë kuantike.
Ky është çmimi i dytë që u nda gjatë javës, pasi dy shkencëtarë amerikanë dhe një japonez fituan Çmimin Nobel për Mjekësi për zbulimet e tyre lidhur me sistemin imunitar. Çmimi Nobel për Kimi do të ndahet të mërkurën.
Çmimet për shkencë, letërsi dhe ekonomi iu dorëzohen laureatëve nga mbreti suedez në një ceremoni në Stokholm më 10 dhjetor, në përvjetorin e vdekjes së Alfred Nobelit.
Çmimi për Paqe, që do të shpallet të premten, ndahet në një ceremoni të veçantë në Oslo./RFE/
