Demokracia dhe nacionalizmi në Bosnje Hercegovinë

Fillimisht një lajm i mirë: Gati 54 për qind e 3.4 milionë zgjedhësve në Bosnje Hercegovinë e kanë shfrytëzuar këtë të dielë të drejtën e tyre për të votuar. Kjo do të thotë se pjesëmarrja në zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare këtë vit ishte gati e njëjtë me ato para katër vitesh.

Shumë vëzhgues kanë pasur frikë se në këto zgjedhje, të tetat prej përfundimit të luftës para 23 vitesh, qytetarët e pakënaqur me gjendjet në vend, varfërinë dhe tendosjet, nuk do të dalin kaq shumë në vendvotime. Por zgjedhësit e Bosnje Hercegovinës dëshmuan të kundërtën.

Zgjedhjet ndryshe

Votuesit në Bosnje Hercegovinë kanë vendosur që në Presidencë të mos rizgjidhen dy anëtarët e deritanishëm: Kroati Dragan Çoviq dhe serbi Mladen Ivaniq. Në vend të tyre janë zgjedhur serbi Milorad Dodik dhe kroati Zhelko Komshiq, nga “Fronti Demokratik”. Dodik dhe Koshmiq dallojnë mes vete, sepse përfaqësuesi i serbëve kërkon tërë kohën shkatërrimin e Bosnjë-Hercegovinës, ndërsa Komshiq njihet si mbështetës i Bosnjes unike dhe antinacionalist.

Pushteti i forcuar

Këto janë të rejat nga Bosnjë-Hercegovina. Sa i përket boshnjakëve, më parë thuhej myslimanëve, në zgjedhje ka fituar partia e Aksionit Demokratik (SDA), sikur edhe në zgjedhjet e kaluara. Zgjedhjet e fundit treguan edhe njëherë se në këtë vend është forcuar pushteti i ndarë sipas grupeve etnike, që parashikohet edhe me Marrëveshjen e Dejtonit, të nënshkruar në dhjetor të vitit 1995. Ky ishte çmimi i përfundimit të luftës, në të cilën u vranë më shumë se 100.000 vetë.

Prej Marrëveshjes së Dejtonit, në politikën e Bosnje Hercegovinës e luan rolin kryesor përkatësia nacionale dhe ate në të gjitha fushat. Politikanët në Bosnje Hercegovinë flasin me dëshirë për “interesat kombëtare” por shumë rrallë për problemet e vendit.

Zyrtarisht niveli i papunësisë në Bosnje Hercegovinë është rreth 25 për qind, ndërsa tek të rinjtë e moshës rreth 25 vjeç, papunësia arrin nivelin prej 60 për qind. Varfëria është jashtëzakonisht e lartë jo vetëm tek minoriteti rom, por edhe tek pensionistët. Standardi i jetës ka rënë në nivelin e 32 % të Bashkimit Evropian. Në vend është krijuar një burokraci e madhe, gjykatat janë tepër të ngarkuara, vendi vuan nga korrupsioni, gjendja kaotike në trafik, problemet e mëdha me ruajtjen e mjedisit… – kjo është përditshmëria e Bosnjë-Hercegovinës

Ndihma nga jashtë

Në Bosnje Hercegovinë nuk ka ndryshuar asgjë as pas tetë zgjedhjeve të lira. Kjo ka ndikuar që çdo vit nga vendi të ikin dhjetëra mijëra boshnjakë. Në radhë të parë të rinjtë dhe të shkolluarit janë ata, të cilët ikin nga vendi. Shumica prej tyre përgjithmonë.

Ajo për të cilën Bosnje Hercegovina ka nevojë, krahas reformës kushtetuese, është edhe një mrekulli ekonomike. Diaspora duhet të ketë kushte për investime në vend. Kthimi i tyre, me paratë e fituara dhe Know-How i arritur në Perëndim, mund të ndihmojë vendin për dalje nga kriza. Në vend duhet të sigurohen subvencione për sipërmarrjet inovative.

Por nacionalistët e të gjitha ngjyrave në Bosnje Hercegovinë nuk janë të interesuar për përmirësimin e gjendjes. Përparimi i vendit dhe sipërmarrjet inovative janë pengesë për ata. Ndaj aktorët që mund të reformojnë vendin dhe të forcojnë institucionet demokratike duhet të vijnë nga jashtë. Bashkësia Ndërkombëtare, e cila ka krijuar këtë realitet mbi bazat e Marrëveshjes së Dejtonit duhet të krijojë mundësi dhe të ofrojë mjete për ndryshimin e gjendjes.

Por përfaqësuesit ndërkombëtarë në Bosnje Hercegovinë janë gjithnjë e më pasivë. Kjo vlen për Bashkimin Evropian, i cili krahas Kosovës ka protektoratin edhe në Bosnje Hercegovinë. Evropa e madhe dhe e fuqishme duket se ka hequr dorë nga projekti paqësor në këtë vend ballkanik. Bosnjen ajo po ua lë në duar nacionalistëve.

Të gatshëm për demokraci

Më shumë se gjysma e votuesve në Bosnjë-Hercegovinë ka dëshmuar se zgjedhësit atje janë të gatshëm edhe më tej, pra 22 vjet nga zgjedhjet e para, të marrin pjesë në proceset demokratike. Përkundër dëshpërimeve të shumta. Përkundër varfërisë, korrupsionit, burokracisë dhe zhvendosjeve masive nga vendi. Evropa është ajo që duhet të veprojë. /DW/