Evropë, ku e ke shpirtin? Kur kultura flet përtej Brukselit

Prej 20 vjetësh, nisma “Një Shpirt për Evropën” punon për të forcuar identitetin kulturor evropian. Takimi jubilar në Berlin tregoi se projekti ka ende shumë për të bërë.

Ish-Kryetarja e Komisionit për Kulturë dhe Arsim në Parlamentin Evropian, Doris Pack, përjetoi pak pas zgjerimit të BE-së në vitin 2005 se sa shpejt Evropa mund të humbasë vizionin e saj të vërtetë. Me rastin e 60-vjetorit të përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, duhej të miratohej një rezolutë – por Polonia nuk u përmend aty.

“Një koleg polak pyeti pse vendi i tij nuk përmendej në rezolutë. Kjo më preku thellë, sepse kuptova sa lehtë është të injorosh vendet që kanë vuajtuar më së shumti,” kujton Pack. “Që atëherë jam përpjekur gjithmonë të flas në mënyrë të barabartë me partnerët në Evropë, dhe jo nga lart.”

Kultura si lidhëse e Evropës

Me këtë bindje, Pack, e cila sot është 79 vjeç, angazhohet prej vitesh në iniciativën “Një Shpirt për Evropën”. Kjo platformë, e themeluar në vitin 2004, sjell rregullisht së bashku krijues kulturorë dhe aktorë politikë për të diskutuar rolin e artit dhe kulturës në forcimin e lidhjeve brenda Evropës.

Edhe në festën e 20-vjetorit në nëntor, në Forumin Allianz në Pariser Platz në Berlin, artistë, drejtorë teatri, politikanë, gazetarë, kryetarë bashkie dhe aktivistë shkëmbyen idetë e tyre – herë me harmoni, herë me debate dhe emocionale. “Synimi ynë nuk është që Evropa të mbështesë kulturën, por që kultura të mbështesë unitetin e Evropës,” shpjegon Volker Hassemer, bashkëthemelues i iniciativës dhe ish-Senator i Berlinit për Zhvillim Urban.

Më shumë shpirt në politikat evropiane

Se sa shpesh „shpirti” i Evropës mbetet prapa, kjo shihet edhe në politikën e zgjerimit. Që nga samiti i BE-së në Selanik në vitin 2002, gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor shpresojnë për një anëtarësim të shpejtë në BE. Por procesi është i mbushur me pengesa burokratike dhe bllokime fqinjësore.

“Kjo mund të kishte një rrjedhë tjetër, nëse vendimet do të merrnin më shumë shpirt,” thotë Lirak Çelaj, aktor dhe regjisor nga Kosova. “Kjo mund të duket shumë idealiste, por nëse lidershipi ynë politik do të ndikohej nga këto diskutime, vendimmarrësit do të kishin një rrugë më të lehtë përpara.”

Ish-zëvendësministri i Kosovës, Lirak Çelaj, është pjesë e kësaj lëvizjeje për 20 vjet dhe flet për perceptimin shpesh të kufizuar të Evropës në atdheun e tij. “Në Kosovë shpesh nuk jemi të qartë mbi përfaqësimin e Evropës. Për ne është një sinonim për lirinë, por dimensionet e tjera të Evropës shpesh janë të panjohura.”

Në artin e tij, ai synon t’i përçojë këto vlera përmes veprave të tij: “Dua të tregoj se Evropa në radhë të parë qëndron për diversitet dhe tolerancë. Sfidat mund të tejkalohen përmes dialogut dhe mirëkuptimit të ndërsjellë.” Pikërisht këtë përfaqëson Një Shpirt për Evropën.

Më shumë artistë të guximshëm

Por Një Shpirt për Evropën po ndjen një erë të fortë kundërshtimi – jo vetëm në Ballkan: partitë e djathta po bëhen gjithnjë e më popullore, të përforcuara nga suksesi pothuajse triumfues i Donald Trump në SHBA. Haris Pashoviç, regjisor teatri nga Sarajeva, thotë se shumë artistë sot janë shumë të rehatshëm ose oportunistë.

“Kërkohet guxim për të qëndruar për lirinë,” thekson Pašović, duke kërkuar që artistët dhe krijuesit kulturorë të angazhohen për vlera demokratike dhe evropiane.

“Kultura mund të luajë një rol qendror në afrim më të madh të Evropës dhe në forcimin e vlerave demokratike,” thotë Maria Gabriel, ish-Komisionere e BE-së për Kulturë. „Është mbresëlënëse të shohësh sa e larmishme është peizazhi kulturor evropian, por njëkohësisht ne njohim potencialin e projekteve të përbashkëta evropiane kur mobilizohemi së bashku,” thotë Gabriel duke shtuar:

“Potenciali është i madh; sektori kulturor dhe krijues kontribuon me rreth 12 milionë vende pune dhe përbën 4.2 % të PBB-së evropiane.” Kjo tregon se kultura është një element i domosdoshëm për një BE të qëndrueshme që bazohet në vlera ekonomike dhe kulturore./DW/