Gjyq për vrasjen nga Stasi në Berlin 50 vjet më parë

Vrasja e një polaku më 1974 në një pikë kufitare të Berlinit në mes të ditës u bë lajm ndërkombëtar. Por identiteti i sulmuesit të Stasit u njoh vetëm kur historianët lidhën dokumente të Gjermanisë Lindore me rastin.

Një 80-vjeçar nga Leipzigu akuzohet në Berlin se vrau me gjakftohtësi një polak në një pikë kufitare në vitin 1974 me urdhër të ish-policisë sekrete të Gjermanisë Lindore, Stasi.

Çështja, tashmë e shtyrë, rihapet të premten në gjykatën penale të Moabitit në Berlin dhe besohet se po hyn në fazën përfundimtare.

Në maj, kur u caktua vendimi, gjykata shpalli datat shtesë të gjykimit deri në gusht.

Ajo tha se ndërlikimet, si informacioni i ri nga arkivat e Stasit në lidhje me kalimin kufitar të stacionit të trenit të Berlinit Friedrichstraße midis Berlinit Lindor dhe Perëndimor, ku ndodhi vrasja dhe nevoja e mundshme për të organizuar një ekspertizë tjetër historike, ishin ndër arsyet e zgjerimit të procesit.

“Një nga problemet e procesit është se ne kemi boshllëqe në nivelet tona të njohurive,” u ankua kryetari i gjykatës, Bernd Miczajka, duke u bërë thirrje arkivave të Stasit në Berlin të japin më shumë informacion rreth operacioneve në pikën kufitare.

Çfarë ndodhi atëherë?

Më 29 mars 1974, 38-vjeçari polak Czeslaw Kukuczka u qëllua në shpinë në mes të ditës në pikëkalimin kufitar në stacionin e trenit Friedrichstrasse të Berlinit, mes Gjermanisë Lindore komuniste dhe Gjermanisë Perëndimore demokratike.

Ishte një nga vrasjet më famëkeqe në zonën e Murit të Berlinit gjatë Luftës së Ftohtë.

Kukuczka po përpiqej të arratisej në Perëndim, sepse kishte të afërm në SHBA. Ai kishte kërcënuar se do të aktivizonte eksploziv në ambasadën e qeverisë komuniste polake në Berlinin Lindor, nëse nuk i jepej kalimi i sigurt, megjithëse më vonë u zbulua se çantë e tij nuk përmbante asnjë bombë.

Atij iu dhanë dokumentet e nevojshme dhe e shoqëruan në kufi, por nuk ishte në dijeni se leja e tij e dukshme për t’u larguar ishte mashtrim.

Prokurorët në këtë çështje cituan dëshminë e një grupi nxënësesh gjermanoperëndimore, të cilat thanë se panë një burrë me mushama dhe syze dielli, që hapi zjarr kundër tij, si një nga provat e reja që mundësojnë ndjekjen penale. Vajzat ishin pjesë e një grupi, në një udhëtim shkolle nga landi i Hessenit, Gjermania perëndimore.

Fëmijët dhe motra e Kukuczkës janë bashkëpaditëse në këtë proces. Polonia kishte lëshuar gjithashtu një urdhër-arrest evropian kundër të akuzuarve në vitin 2021, por Gjermaniakishte thënë se sistemi i saj ligjor do të trajtonte çështjen. Akuzat pasuan në vitin 2023.

Pse u desh kaq shumë kohë për procesin gjyqësor?

Edhe pse vetë vrasja ishte e dokumentuar mirë në të dy anët e Murit të Berlinit në atë kohë, informacioni për vrasësin nuk ishte i tillë.

Megjithëse Stasi i Gjermanisë Lindore është i mirënjohur për arkivin e tij të gjerë të informacionit, ai ishte gjithashtu shumë i prirur të linte informacione inkriminuese jashtë të dhënave të tij, të paktën drejtpërdrejt.

Kërkimet nga historianët në arkivat e Stasit dekada pas vrasjes hodhën më shumë dritë mbi sulmuesin e mundshëm dhe mënyrën se si erdhën urdhrat e vrasjes.

Ata zbuluan se fletëthirrjet e nivelit të lartë të Gjermanisë Lindore i ishin dhënë si të pandehurit, ashtu edhe një burri tjetër të ndjerë, të cilët prokurorët thonë se dha urdhër për të vrarë Kukuczka, me motivin e deklaruar për të parandaluar një kalim kufitar në datën e saktë të vrasjes.

Në fillim, hetuesit nuk ishin të bindur se krimi kishte një statut parashkrimi në Gjermani.

Çështja u shoqërua me dyshime, nëse i pandehuri mund të gjykohet ende 50 vjet pas ngjarjeve.

Vetëm ekuivalenti ligjor gjerman me SHBA i vrasjes së shkallës së parë nuk parashikon parashkrim dhe mund të ketë gjithmonë një dënim me burgim të përjetshëm, i cili zakonisht është jo më pak se 15 vjet burg.

Për ta vërtetuar këtë, prokuroria do të duhet të provojë jo vetëm se i pandehuri vrau Kukuczkën, por se vrasja ishte “heimtückisch” në gjermanisht. Kjo fjalë mund të përkthehet si “tinzare”, “e pabesë” ose “dashakeqe”, ose përafërsisht si “vrasje gjakftohtë”. Formulimi i këtij ligji, i cili daton që nga epoka naziste, është në vetvete i diskutueshëm në Gjermani.

Prokurorët kanë argumentuar se faktorë të tillë si natyra e vrasjes, me burrin e dyshuar si të mashtruar dhe të qëlluar më pas pas shpine, e plotësojnë këtë përkufizim.

Nëse çështja do të konsiderohet përfundimisht një vrasje më pak e rëndë nga këndvështrimi i të akuzuarve, siç kanë supozuar prokurorët gjermanë në atë kohë, atëherë ajo nuk do të ishte më e ndjekshme penalisht./DW/