Kinezët bëjnë realitet ëndrrën kroate

Si pasojë e luftërave ballkanike, Komarna e Kroacisë iu shkëput pjesës tjetër të shtetit, me një ndërprerje prej 3 kilometrash tokë që i përkasin Bosnjës fqinje. Kjo është një prej atyre çështjeve që Kroacia është munduar të zgjidhë që kohë më parë, nëpërmjet ndërtimit të një ure që do të bashkonte këtë pjesë të shkëputur me pjesën tjetër të vendit.

Nga kjo urë, e cila ka filluar të ndërtohet që përpara disa dekadave, kanë mbetur vetëm disa themele dhe shtylla të braktisura betoni që vazhdojnë të jenë të pranishme edhe sot e kësaj dite në ujërat e Detit Adriatik. Arsyet kanë qenë të shumta, si luftërat ballkanike, korrupsioni, grindjet politike dhe trazirat financiare globale. Por gjithçka ndryshoi deri në momentin që kinezët mbërritën në këtë vend.

Firma shtetërore kineze e ndërtimit, China Road & Bridge Corporation është kompania që ka marrë përsipër ndërtimin e këtij projekti. Për shumë kroatë, mundësia që projekti i shumëpritur ka nisur sërish dhe besohet që është në rrugë të mbarë për të përfunduar, është një arsye e fortë për të festuar.

Ky projekt është edhe një sprovë për Bashkimin Europian, i cili ka qenë i kujdesshëm në lejimin e firmave shtetërore kineze që të marrin projekte të rëndësishme infrastrukturore, duke iu frikësuar faktit se firmat kineze mund të ndikojnë negativisht në konkurrencën e vendit ku shkojnë, të shkelin ligjet e punës dhe të ulin nivelin e pagave.

Projekti i ndërtimit të urës, që do të lidhë Komarnan me pjesën tjetër të Kroacisë, është njëkohësisht edhe hera e parë që një projekt i financuar gjerësisht nga fondet e Bashkimit Europian, të fitohet nga një firmë kineze. Komisioni Europian është duke hetuar gjithashtu nëse Kroacia e ka nënshkruar kontratën me firmën shtetërore kineze China Road & Bridge, që fitoi ndërtimin e këtij projekti, në përputhje me rregullat e Bashkimit Europian.

Ndër shqetësimet kryesore janë praktikat që kjo kompani do të përdorë dhe ndikimi që ato mund të kenë në konkurrencën në vend, në uljen e nivelit të pagave dhe që pjesa më e madhe e vendeve të reja të punës të mos u jepen punëtorëve të ekonomive me një rritje të ngadaltë të Europës. Ndërkohë është rritur numri i punëtorëve kinezë që kanë ardhur nga Kina dhe që janë vendosur pranë një plazhi publik në Komarna të Kroacisë, pranë vendit ku do të ndërtohet ura. Zakonisht, firmat shtetërore kineze sjellin shumicën e punëtorëve me vete për projekte gjigante, një praktikë që konsiderohet shpeshherë kontradiktore. Madje autoritetet kroate, nuk e dinë edhe sesa është niveli i pagës me të cilin do të paguhen punëtorët kinezë.

“Kompanitë europiane po përballen gjithnjë e më shumë me vështirësi në drejtim të konkurrencës me kompanitë që subvencionohen nga Kina për sa i përket nivelit të çmimeve”, tha Jens Bastian, analist ekonomik në Bankën Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim.

Duke përmendur këtu edhe projektin tjetër gjigant kinez të infrastrukturës “Një Rrip, Një Rrugë”, që synon të rrisë si ndikimin ekonomik, ashtu edhe atë diplomatik të Pekinit, po shtohen kritikat dhe shqetësimet në lidhje me rritjen dhe përshpejtimin e ndikimit të këtij shteti në rajonin e Ballkanit dhe në Europë.

Në një raport të vitit 2016, Instituti i Bashkimit Europian për Studime të Sigurisë arriti në përfundimin se rajoni i Ballkanit duhet të pranojë mangësitë që ai ka në drejtim të rritjes së ndikimit të firmave kineze. Kur sundimtarët në të kaluarën kërkonin të bashkonin grupet e ndryshme etnike dhe fetare të rajonit, gjëja e parë që bënin ishte ndërtimi i urave përgjatë lumenjve. Ndërsa kur po këta sundimtarë donin t’i mbanin larg njëri-tjetrit këto grupe të ndryshme etnike dhe fetare, atëherë ata i prishnin urat që i kishin ndërtuar vetë. Kroacia u nda si pjesë e marrëveshjes politike që i dha fund luftërave të Ballkanit.

Korridori Neum, rrip i vijës bregdetare të Bosnjës që ndan Kroacinë në dy, është aksesi i vetëm i Bosnjës në Detin Adriatik. Aktualisht, njerëzit që udhëtojnë nga bregu jugor i Kroacisë duhet të kalojnë katër pika kufitare për të arritur në pjesën tjetër të vendit, gjë që shoqërohet edhe me vonesa të shumta. Në qershor të vitit 2017, Bashkimi Europian njoftoi një alokim fondesh me vlerë prej 357 milionë eurosh (581 milionë dollarësh), rreth 85% e kostos së urës.

“Ky projekt përfaqëson angazhimin tonë për heqjen e barrierave, bashkimin e territoreve, duke i sjellë njerëzit më pranë njëri-tjetrit”, tha në atë kohë Corina Cretu, Komisionerja e Bashkimit për politikën rajonale. Megjithatë, gjashtë muaj më vonë, kur Kroacia ia dha projektin firmës shtetërore kineze China Road & Bridge, situata u bë më e ndërlikuar.

Lëvizja shkaktoi edhe zemërim të madh në radhët e konkurrentëve të tjerë. Një gjykatë kroate më vonë hodhi poshtë një ankesë nga një ofertues që nuk arriti të fitonte, Strabag me seli në Austri, i cili akuzoi konsorciumin kinez se kishte ofruar një çmim që ishte më i ulët se vlera aktuale e projektit.

Vetëm disa ditë më parë, Jeroslav Segedin, një inxhinier civil dhe përfaqësues i firmës kroate të Rrugëve, i cili është kontraktuar nga kompaninë kineze për këtë projekt, theksoi rëndësinë e ndërtimit të urës, pavarësisht shqetësimeve në lidhje me rritjen e ndikimit të Pekinit. “Kjo do të thotë shumë për Kroacinë dhe për të gjithë rajonin e Ballkanit. Ura do të jetë simbol kombëtar për Kroacinë”, tha ai.

Zyrtarët e Bashkimit Europian thanë se do të shikojnë me shumë vëmendje procesin e rekrutimit të kompanisë kineze sapo ai të fillojë, në mënyrë që të shmangin ose të mos lejojnë asnjë shkelje të ligjeve të punës dhe të sigurohen që ato po bëhen sipas rregullave të BE-së. Megjithatë, kompanisë shtetërore kineze i është lejuar që të vendosë nivelin e pagave për punëtorët që do të sjellë me vete nga Kina, gjë që sipas kompanive europiane shihet si një avantazh i padrejtë.

Por shqetësimet në lidhje me numrin e punëtorëve kinezë që do të punësohen në këtë projekt, si dhe niveli i pagës së tyre janë rritur shumë kohët e fundit. Tani për tani, ndërtimi i urës është fokusuar në pjesën nën ujë dhe kërkon angazhimin e vetëm disa inxhinierëve kinezë. Përtej projektit të urës, Kina po mundohet që të vendosë në mënyra të tjera, lidhje më të ngushta me Kroacinë, si marrëveshja mbi patrullat e përbashkëta të policisë, siç edhe u veprua gjatë kësaj vere në zemër të qytetit të vjetër të Dubrovnikut, në kulmin e sezonit turistik.

Mato Frankovic, kryebashkiaku i Dubrovnikut dhe Mustapic, Guvernatori i zonës ku po ndërtohet ura, thanë se ky projekt është i rëndësishëm për shtetin kroat./ New York Times/