Makinat elektrike

Makinat elektrike mund të jenë vendimtare për BE-në për të përmbushur objektivat klimatike. Por vetëm nëse infrastruktura e karikimit rritet shumë më shpejt, shkruan The Economist

Në fundjavën e fundit të prillit, ekspozita e Berlinit nga NIO, prodhues kinez i automjeteve elektrike, ishte një sukses. Në katin e dytë të ndërtesës, një familje po festonte ditëlindjen e një fëmije.

Në katin e parë, entuziastët e makinave panë në ekspozitë një fuoristradë, një veturë për katër pasagjerë dhe një makinë garash.

Çmimet ishin të larta (rreth 50,000 euro, ose 54,000 dollarë për veturën dhe thuajse 75,000 euro për fuoristradën; makina e garave nuk ishte në shitje), por ato ishin çmime shumë më të ulëta se rivalët gjermanë Mercedes ose BMW, ose të paktën kështu dukeshin para leximit të hollësive.

Bateria nuk përfshihet në çmim. Ajo duhet të blihet për 12,000 euro ose 21,000 euro, në varësi të kapacitetit, ose të merret me qira.

Për shumë europianë, një makinë elektrike është ende e papërballueshme (një makinë e zakonshme me benzinë shitet rreth 28,000 €), por shitjet e makinave elektrike po vazhdojnë të rriten me shpejtësi.

Makinat e furnizuara 100% me bateri, përbënin 12.1% të mjeteve të regjistruara në Bashkimin Europian (BE) vitin e kaluar, krahasuar me 9.1% në vitin 2021 dhe vetëm 1.9% në vitin 2019, sipas Shoqatës Europiane të Prodhuesve të Automobilave (ACEA).

Një kategori më e gjerë, automjetet me energji alternative (APV), që bashkon automjetet që funksionojnë vetëm me energji elektrike, dhe ato hibride, përbënte më shumë se gjysmën e tregut të makinave në BE në tremujorin e fundit të vitit 2022, me mbi 1.3 milionë automjete të regjistruara në total. Ishte hera e parë kur automjetet me energji alternative tejkaluan makinat me energji hidrokarbure.

“BE-ja është kryesuesi global në miratimin e automjeteve elektrike”, thuhej në një raport të nëntorit të kaluar nga shoqëria e konsulencës McKinsey. Shtetet anëtare të BE-së janë përgjegjëse për më shumë se një të katërtën e prodhimit botëror të automjeteve elektrike dhe janë gjithashtu importues të mëdhenj të tyre.

Prodhuesit largpamës të makinave dhe konsumatorët e hershëm të tyre mund të krijojnë një ekosistem të ri të makinave në botë, i cili mund të hapë vende të reja pune dhe të përshpejtojë përparimin drejt qëllimeve klimatike, siç shpreson shoqëria McKinsey.

Pengesa më e madhe për një të ardhme me makina elektrike, është infrastruktura e karikimit, e cila nuk po kap ritmin e rritjes së shitjeve të automjeteve.

Sipas ACEA-s, midis viteve 2016 dhe 2022, shitjet e makinave elektrike në Europë, u rritën pothuajse tri herë më shpejt se numri i pikave të karikimit që u instaluan.

Furnizimi i automjeteve

Që automjetet elektrike të luajnë rolin e plotë në objektivin ambicioz të BE-së për eliminimin e karbonit deri në vitin 2050, BE-së do t’i duhet të rrisë numrin e pikave publike të karikimit nga rreth 300,000, në të paktën 3.4 milionë dhe deri në 6.8 milionë deri në vitin 2030, sipas një burimi tjetër. Ky është një kusht i vështirë.

Deri në vitin 2030, duhet të instalohen deri në 14,000 pika karikimi në javë, thotë ACEA. Dhe tani, ky numër është vetëm 2000 në javë.

BE-ja duhet gjithashtu të sigurojë që karikuesit të përhapen në mënyrë më të barabartë, të harmonizojë sistemet e pagesave dhe të sigurojë më shumë pika rikarikimi të shpejtë për automjetet.

Tani, gjysma e të gjitha pikave të karikimit të BE-së, janë në Holandë (90,000) dhe Gjermani (60,000). Një vend i madh si Rumania, e cila është gjashtë herë më e madhe se Holanda, ka vetëm 0.4% të të gjitha stacioneve të rikarikimit në BE.

Mungesat në infrastrukturën e karikimit reflektojnë koston e automjeteve elektrike. Ato përbëjnë një pjesë shumë më të lartë të tregut në vendet e Europës së Veriut dhe Perëndimore, ku të ardhurat mesatare pas taksave janë 32,000 euro në vit, në krahasim me Europën Jugore dhe Lindore, ku mesatarja është më pak se gjysma e kësaj shifre.

Megjithatë, për shkak të çmimeve më të ulëta globale për litiumin dhe materialet e tjera të nevojshme për prodhimin e baterive, si dhe për shkak të subvencioneve qeveritare, rritjes së shkallës së prodhimit dhe konkurrencës së ashpër, veçanërisht nga prodhuesit kinezë, çmimet për automjetet elektrike po bien më shpejt se parashikimet.

“Deri në vitin 2025 ose 2026, shumica e prodhuesve të makinave do të jenë në gjendje të ndërtojnë makina me benzinë dhe automjete elektrike me të njëjtin çmim”, parashikon Daniel Röska nga firma Bernstein Research.

Tani, kushton rreth 3,500 euro më pak për të ndërtuar një makinë Golf me benzinë, një model popullor i Volkswagen, se sa një automjet elektrik me të njëjtën madhësi.

Infrastruktura e rikarikimit ka të ngjarë të mbetet një pengesë për një kohë më të gjatë. Në mars, Komisioni Europian njoftoi një ligj të ri që synon të ulë shqetësimet rreth hendeqeve.

Ligji vendos objektiva për rimbushjen elektrike dhe furnizimin me hidrogjen, duke kërkuar që për çdo makinë me bateri në një shtet anëtar të BE-së, duhet të sigurohet një fuqi prej të paktën 1.3 kilovat (KW) nga karikues të aksesueshëm nga publiku.

Dhe për çdo 60 km përgjatë rrjetit rrugor transeuropian, një stacion rikarikimi i shpejtë, me kapacitet total prej të paktën 150 KW, duhet të instalohet nga viti 2025 e në vazhdim.

Kjo nuk është e mjaftueshme, thotë lobi europian i prodhuesve të makinave.

“Që tani, mungesa e stacioneve të rikarikimit dhe furnizimit me karburant, po pengon hyrjen në treg të automjeteve me emetim zero”, thotë Sigrid de Vries, drejtoresha e përgjithshme e ACEA-a. Ajo parashikon se “një hendek i rëndësishëm infrastrukturor” do të vazhdojë të kufizojë tranzicionin e industrisë së makinave në Europë.

Si përgjigje, disa prodhues makinash filluan ndërtimin e rrjeteve të tyre të karikimit pak kohë më parë, të udhëhequr nga Tesla. Në janar, Mercedes njoftoi se do të instalojë rreth 10,000 rikarikues në mbarë botën, deri në fund të dekadës.

“Fit for 55”, një paketë klimatike me 13 propozime të paraqitura nga Komisioni Europian në korrik 2021, rriti ambicien për luftën kundër emetimeve të gazrave serë, për t’i reduktuar ato me 55% (krahasuar me nivelet në vitet 1990) deri në vitin 2030, nga ulja fillestare prej 40% e propozuar në vitin 2011. Transporti është një nga çelësat e suksesit. Ai përbën 22% të emetimeve totale të BE-së.

Nga kjo, 70% vjen nga transporti rrugor dhe ai është i vetmi sektor ku emetimet janë rritur në mënyrë të vazhdueshme që nga viti 1990. (BE-ja ka pakësuar emetimet e karbonit me 30% që nga viti 1990, kryesisht duke djegur më pak qymyr për të prodhuar energji elektrike).

Në një raport në tetor, komisioni tha se BE-ja ishte “në rrugën e duhur për të përmbushur ambicien klimatike”, por një “veprim i shpejtë” kërkohej për të përmbushur objektivat e vitit 2030, si dhe ambicien e emetimeve neto zero deri në vitin 2050. Kjo ishte arsyeja pse u paraqitën propozimet e paketës “Fit for 55”. Këto propozime janë ende duke kaluar në procesin ligjbërës të BE-së.

Drejt një bote më ekologjike

Emri “Fit for 55” mund të tingëllojë si një klasë joga për moshat e mesme, por gama e planeve të saj mund ta kthejë Europën në udhëheqësin e politikës klimatike në botë, me kusht që ato të ndiqen.

Ato përfshijnë ndalimin e shitjes së motorëve të rinj me djegie të brendshme deri në vitin 2035 dhe rregulla të reja që përforcojnë objektivat për pakësimin e emetimeve deri në vitin 2030 për sektorët e mbuluar nga Sistemi Europian i Tregtimit të Emetimeve (ETS).

ETS është një skemë sipas së cilës, lejet për emetimin e karbonit, ndahen për aviacionin, industritë me energji intensive dhe gjeneratorët e energjisë, dhe më pas mund të tregtohen ndërmjet tyre. Propozimet shtojnë gjithashtu transportin dhe ngrohjen shtëpiake në skemën ekzistuese të ETS-së.

Për më tepër, taksat e reja për importet me karbon të lartë, si materialet industriale, janë pjesë e propozimeve, si dhe krijimi i një “fondi të klimës sociale” që do të përdoret për të ndihmuar familjet në nevojë dhe firmat e vogla për të përballuar rritjet e çmimeve.

Në fund të prillit, ministrat e BE-së miratuan gjashtë ligje qendrore të paketës “Fit for 55”, duke përfshirë mekanizmin e rregullimit të kufirit të karbonit dhe fondin social të klimës.

Fakti nëse BE-ja do të arrijë të përmbushë apo jo qëllimet e saj ambicioze klimatike do të varet nga gatishmëria e vendeve anëtare për të përmbushur planet dhe për të mos zbutur çdo legjislacion që nuk pëlqehet nga votuesit e tyre, thotë Elisabetta Cornago nga Qendra për Reforma Europiane, një think-tank në Bruksel.

Përpjekjet e minutës së fundit nga Gjermania për të bllokuar ndalimin e makinave të reja me motor me djegie të brendshme nga viti 2035 nuk janë një shenjë e mirë.

Gjermania këmbënguli që të lejohet që disa makina të reja me motor me djegie të brendshme të ndërtohen edhe pas vitit 2035, për sa kohë që ato ushqehen me karburante që nuk emetojnë karbon, siç është etanoli. Kritikët kanë frikë se kjo do të hapë dyert për mashtrime.

Qeveria e krahut të djathtë në Itali gjithashtu po i kundërshton që tani planet e BE-së për të përmirësuar izolimin dhe efikasitetin energjetik të ndërtesave publike dhe rezidenciale. Ndërtesat përbëjnë afërsisht 40% të konsumit të energjisë në BE dhe 36% të emetimeve të karbonit.

Megjithatë, banesat në Itali në përgjithësi janë më të vjetra dhe më të pamirëmbajtura se ato të shumë vendeve të tjera, kështu që përmbushja e objektivave do të kërkojë rinovime të gjera dhe të kushtueshme.

Shoqata e Ndërtimit të Italisë thotë se rreth 2 milionë ndërtesa do të kenë nevojë për rinovim në dhjetë vitet e ardhshme, me kosto të jashtëzakonshme prej 40 miliardë deri në 60 miliardë eurosh në vit, nëse dëshiron të përmbushë planet e BE-së për shtëpitë ekologjike. Qeveria e Italisë mbështeti Gjermaninë në ndryshimin e minutës së fundit në lidhje me automjetet me motor me djegie të brendshme dhe kritikon propozimin për të ulur emetimet industriale.

“Fit for 55” është në rrugën e duhur; në kuptimin që, ligjet kryesore sapo janë votuar dhe tani duhet të zbatohen”, thotë një zyrtar i Brukselit. Transporti është në gjendje më të mirë se sektorët e tjerë për sa i përket përparimit drejt objektivit të emetimeve neto zero.

Shtatë ligje të paketës “Fit for 55” ende nuk janë miratuar. Por nëse ato miratohen së shpejti, BE-ja mund të jetë një kandidate e fortë për t’u konsideruar një udhëheqës botëror në luftën kundër ndryshimeve klimatike./Përgatiti: Monitor/