Maqedonia 2018-2019, sfida dhe shpresa për shtet normal

Maqedonia e ka mbyllur vitin 2018 me shumë sfida, por edhe me shpresën se në vitin 2019, përfundimisht do të realizojë objektivin e saj kryesor – anëtarësimin në NATO dhe nisjen e bisedimeve për anëtarësim në Bashkimin Evropian.

Nënshkrimi i Marrëveshjes me Greqinë, më 17 qershor, për zgjidhjen e kontestit 27 -vjeçar të emrit, vlerësohet si ngjarja jo vetëm e këtij viti, por më e rëndësishmja që nga pavarësimi i vendit në vitin 1991.

Kjo marrëveshje që i ndërron emrin vendit në Maqedonia e Veriut, mundëson zhbllokimin euroatlantik dhe prosperitetin ekonomik. Maqedonia gjatë vitit 2018 është përballur edhe me sfida si: referendumi për zbatimin e Marrëveshjes me Greqinë, kriza politike, protesta, procese të shumta gjyqësore, arratisja e ish-kryeministrit Nikolla Gruevski, e shumë zhvillime tjera.

“Kemi kaluar një vit shumë interesant në kuptimin pozitiv, vit të cilin Maqedonia nuk e ka përjetuar asnjëherë më parë. Momenti më i rëndësishëm është nënshkrimi i Marrëveshjes së Prespës për zgjidhjen e kontestit 27-vjeçar me Greqinë. Kjo marrëveshje na i hapi dyert dhe në vitin 2019 duhet të rrumbullakohet procesi i zbatimit të saj. Ky është momenti kryesor, pasi gjithçka tjetër në shoqërinë tonë është e lidhur me zgjidhjen e këtij kontesti”.

“Për shkak të së ardhmes sonë, ne duhet të bëjmë gjithçka për të zbatuar këtë marrëveshje dhe besoj se gjenerata e politikanëve tanë nuk do ta lëshojë këtë rast historik. Pas zbatimit të marrëveshjes dhe anëtarësimit të vendit në NATO dhe BE, jam i bindur se do të nisim të bëjmë një jetë normale, do të kemi mirëqenie dhe zhvillim ekonomik”, konsideron Dujoski.

Ai thotë se Maqedonia gjatë vitit 2018 është përballur me probleme të shumta të trashëguara nga e kaluara, si në sistemin e drejtësisë, sundimin e së drejtës, me krimin e organizuar, korrupsionin, ekonominë e shkatërruar e standardin e ulët jetësor. Kjo gjendje, sipas tij, mund të përmirësohet me një përkushtim të madh të institucioneve dhe me anëtarësimin e vendit në NATO dhe BE. Dujoski thekson edhe gabimet që ka i bërë gjatë këtij viti Qeveria aktuale.

“Unë jam i vetëdijshëm se shumë punë janë gabuar si te furnizimet publike, moskujdesi dhe harxhimet pa kriter të parave publike, mungesa e reformave në arsim, ngecjet në ekonomi e shumë gabime tjera, por duhet që t’i japim shans procesit të zbatimit të marrëveshjes së emrit dhe integrimit në NATO dhe BE si mundësi të vetme që përmes zbatimit të kritereve të këtyre institucioneve të zhvillojmë vendin në drejtim pozitiv”, thekson Dujoski.

Mersel Bilalli, profesor i së Drejtës Ndërkombëtar dhe këshilltar i jashtëm i kryeministrit Zoran Zaev, gjithashtu konsideron se Marrëveshja për emrin është momenti më i rëndësishëm në vitin 2018, madje edhe në aspekt rajonal. Por, Bilalli apostrofon ngecjet në reformat tjera, që sipas tij, duhet të jenë prioritet në vitin 2019, sikur edhe angazhimi i Qeverisë në përmirësimin e standardit të banorëve.

“Ajo do të duhet të punojë më seriozisht në reformat substanciale dhe jo vetëm në ato formale. Pra, nuk janë vetëm ligjet reforma, por duhet edhe zbatimi i tyre. Pra, mendoj se duhet një fokus tejet serioz në investime dhe zhvillimin ekonomik të prekshëm”, thotë Bilalli.

Nga Qeveria kanë thënë se institucionet kanë punuar shumë edhe në pajtimin e shoqërisë në vend të ndarë jo vetëm në baza etnike, por edhe e përçarë në mes vetë etniteteve. Për këtë përmendin rastin e 27 prillit, dhunën në Kuvend, ku pati përleshje mes pozitës dhe opozitës maqedonase, duke e çuar vendin në prag të një lufte civile.

Për këtë, Qeveria ka miratuar edhe një amnisti për pajtim dhe integrim. Por, me zhvillimet në aspekt të të drejtave të shqiptarëve, nuk është i kënaqur Arsim Sinani, njohës i çështjeve politike.

Ai thotë se pavarësisht premtimeve të mëdha të Qeverisë “për barazi dhe jetë për të gjithë” shqiptarët nuk i kanë arritur qëllimet e tyre. Ai e vlerëson si shumë të rëndësishme Marrëveshjen me Greqinë, por thotë se ndryshimet kushtetuese nuk përfshinë edhe kërkesat e shqiptarëve për statusin e popullit shtetformues apo për rregullimin e statusit të gjuhës shqipe, e cila ende trajtohet si gjuhës që e flasin 20 për qind nga numri i përgjithshëm i popullatës në Maqedoni.

“Maqedonia synon të jetë anëtare e NATO-s dhe e BE-së, por me mentalitet maqedonas dhe me shoqëri multi-etnike, por ku dominon etniteti maqedonas. Maqedonia mund të ketë perspektiva kur shqiptarët të jenë themelues të shtetit dhe pjesë përbërëse të kushtetutës apo popull shtetformues”, thotë Sinani.

Marrëveshja me Greqinë pritet të jetë sfida e parë e Qeverisë qysh në gjysmën e parë të janarit pasi Kuvendi duhet të votojë për amendamentet kushtetuese.

Maqedonia në gjysmën e parë të vitit 2019 do të përballet edhe me zgjedhje presidenciale që shihen si test për Qeverinë e kryeministrit Zoran Zaev, por edhe për VMRO-DPMNE-në opozitare me liderin e ri, Hristijan Mickovski, që ka ardhur në vend të ish-liderit partiak, njëherësh ish-kryeministër, Nikolla Gruevski, i cili ka marrë azil politik në Hungari pas arratisjes nga Maqedonia ku është dënuar me dy vjet burgim për shpërdorim detyre.

Procesi gjyqësor ndaj tij shumë procese tjera gjyqësore ndaj ish-zyrtarëve të Qeverisë së tij, po ashtu, kanë qenë në fokus të ngjarjeve kryesore që e kanë karakterizuar Maqedoninë gjatë vitit 2018./RFE/