Marrëdhëniet e Izraelit me fqinjët e afërt

Që nga themelimi i tij, Izraeli ka qenë i rrethuar nga armiq. Me disa është në gjendje lufte sot, me të tjerët më mirë. Cilat janë marrëdhëniet e Izraelit me disa fqinj të tij.

Egjipti

Egjipti ishte vendi i parë arab që njohu zyrtarisht Izraelin. Më parë, pas krijimit të Izraelit në vitin 1948, të dy vendet ishin në luftë për dekada dhe luftuan njëri-tjetrin në disa luftëra arabo-izraelite. Izraeli dhe Egjipti nënshkruan një traktat paqeje në 1979, i cili, ndër të tjera, ia ktheu Gadishullin Sinai Egjiptit. Ndërsa Izraelit iu dha kalimi i duhur i anijeve të tij nëpër ujërat ndërkombëtare rreth gadishullit. Prandaj Egjiptit iu desh të gëlltiste përjashtimin nga Liga Arabe për dhjetë vjet. Sipas sondazheve, njohja e Izraelit si shtet është ende e papëlqyeshme në mesin e popullsisë egjiptiane.

Gjatë sundimit të Vëllazërisë Myslimane në Egjipt, organizata bijë e së cilës është Hamasi palestinez, marrëdhëniet u përkeqësuan ndjeshëm. Kajro anashkaloi bllokadën izraelite të Rripit të Gazës dhe në vitin 2011 protestuesit sulmuan ambasadën izraelite në Egjipt.

Pas grushtit të shtetit dhe ardhjes në pushtet të gjeneralit, Abdel Fattah al-Sisi në vitin 2013, fqinjët u afruan përsëri: ndër të tjera, ata bashkëpunuan në shtypjen e kryengritjes islamike në Sinai pas përmbysjes së presidentit egjiptian Hosni Mubarak. Në vitin 2015, Egjipti votoi për herë të parë në Kombet e Bashkuara në favor të Izraelit – për një vend në agjencinë hapësinore të OKB-së UNOOSA. Gjatë presidencës së Donald Trump në SHBA, Egjipti foli me palestinezët dhe Jordaninë në favor të mbështetjes së përpjekjeve të SHBA për të sjellë paqen në rajon. Në vitin 2021 dhe 2022, kryeministri izraelit udhëtoi në Egjipt për bisedime diplomatike.

Tri ditë para sulmit të Hamasit, sipas informacioneve amerikane, Egjipti e paralajmëroi Izraelin për një sulm nga Gaza, ndoshta në një nivel të ulët. Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu e mohon këtë, ndërsa Kajro nuk e ka komentuar.

Për momentin, bashkëpunimi i vërtetë midis fqinjëve duket se po ecën ngadalë: sipas informacioneve egjiptiane, furnizimet me ndihma janë ulur në pikëkalimin kufitar të kontrolluar nga Egjipti në Rripin e Gazës në Rafah. Në anën tjetër të kufirit, civilët presin të largohen nga vendi – por qeveria izraelite nuk po bashkëpunon. Si Izraeli ashtu edhe terroristët e Hamasit mohojnë se ka negociata për hapjen e kalimit.

Jordania

Një pjesë e konsiderueshme e popullsisë jordaneze është me origjinë palestineze – këtu përfshihen emigrantët dhe palestinezët që kanë fituar shtetësinë, pasardhësit e tyre, si dhe refugjatët. Në të njëjtën kohë, Jordania konsiderohet zyrtarisht si kujdestare e vendeve të shenjta islame në Jerusalem dhe financon shërbimet që menaxhojnë Malin e Tempullit. Në vitin 1994, Jordania dhe Izraeli bënë paqe – por nuk pati ndonjë afrim real për tre dekadat e ardhshme.

Në vitin 2019, Mbreti Abdullah i Jordanisë foli për një “pikë të ulët” në marrëdhënie – u tha se kishte armiqësi të konsiderueshme midis tij dhe Netanyahut. Tensionet u ngritën në vitin 2021 kur Izraeli i refuzoi hyrjen Princit Husein, i cili donte të sillte më shumë siguri sesa ishte rënë dakord për një vizitë të planifikuar në Malin e Tempullit në Jerusalem. Të nesërmen, Jordania u hakmor duke mohuar të drejtat e fluturimit për një aeroplan të nisur për në Abu Dhabi derisa Netanyahu u detyrua të anulonte udhëtimin e planifikuar.

Në vitin 2022, presidenti izraelit Isaac Herzog udhëtoi në Aman për herë të parë për bisedime – por disponimi u përkeqësua përsëri në vjeshtë – njerëzit ishin të përgatitur mirë për një konflikt mbi vendet e shenjta në Jerusalem, tha Mbreti Abdullah në një intervistë për CNN.

Si rezultat i veprimeve tëIzraelit kundër terroristëve të Hamasit, Mbreti Abdullah tani ka frikë nga një fluks i mëtejshëm i refugjatëve palestinezë në vendin e tij, siç e bëri të qartë pas bisedimeve me Sekretarin Amerikan të Shtetit, Anthony Blinken. Ai paralajmëroi kundër “dëbimit me forcë të palestinezëve nga të gjitha territoret palestineze” dhe “përhapjes” së krizës në vendet fqinje, sipas një deklarate nga oborri mbretëror.

Libani

Zyrtarisht, Izraeli dhe Libani janë edhe sot armiq dhe nuk mbajnë marrëdhënie diplomatike. Vetëm në fund të vitit 2022 të dyja vendet ranë dakord se ku është kufiri i tyre i përbashkët detar në Mesdhe. Por ndalimi i fluturimit dhe uljes së avionëve izraelitë mbetet në fuqi.

Libani nuk u përfshi as në Luftën Gjashtë Ditore dhe as në Luftën e Yom Kipurit, por duke pranuar refugjatë palestinezë në disa valë konflikti, organizatat e tyre hynë gjithashtu në vend. Në vitin 1971, Fatah, i cili ishte dëbuar nga Jordania, u vendos në Liban. Ndërsa krerët e PLO arritën të mbeten atje vetëm deri në vitin 1982.

Sot, qindra mijëra palestinezë jetojnë në Liban, shumica në pamundësi të gjejnë vende të pune dhe pa të drejta bazë civile, si dhe në pamundësi për të marrë nënshtetësinë libaneze. Ata kryesisht jetojnë në kampe refugjatësh ku organizata të ndryshme luftojnë për supremaci. Pas sulmit të Hamasit ndaj Izraelit pati festime në disa kampe.

Hezbollahu shiit, i cili luftoi Izraelin në fillim të viteve 1980, ende kontrollon Libanin si shtet brenda shtetit. Milicia e mbështetur nga qeveria iraniane i mohon Izraelit shtetësinë dhe të drejtën e tij për të ekzistuar, sulmon rregullisht ushtrinë izraelite dhe i përshkruan sulmet dhe krimet e Hamasit si “heroike”. Ka pasur disa konflikte ushtarake midis Hezbollahut dhe Izraelit, për shembull lufta e Libanit në vitin 2006.

Që nga sulmi i Hamasit, milicia shiite ka gjuajtur prapë me raketa dhe predha e mortaja kundër Izraelit. Edhe Izraeli ka sulmuar objektivat në Libanin jugor me avionë dhe helikopterë, e ka pasur edhe të shtëna me armë në kufi. Vëzhguesit tani kanë frikë se Izraeli mund të gjendet në një konflikt në dy fronte – me Hamasin dhe Hezbollahun, i cili është shumë më mirë i pajisur me armë.

Siria

Ashtu si Libani, edhe Siria deri më sot ka vetëm zyrtarisht një marrëveshje armëpushimi me Izraelin. Në vitin 1981, Izraeli aneksoi Lartësitë e Golanit, të cilat i kishte pushtuar që nga Lufta Gjashtëditore në vitin 1967. Megjithëse pati disa bisedime sekrete për një kthim të mundshëm deri në shpërthimin e luftës civile siriane, asgjë nuk ka ndryshuar. Hezbollahu i Libanit, i cili i mohon Izraelit të drejtën e ekzistencës, ka luftuar përkrah sundimtarit sirian Bashar al-Assad që nga viti 2013. Izraeli, nga ana e tij, mbështeti disa grupe rebele me armë deri në vitin 2018. Në vitin 2021, forcat ajrore izraelite sulmuan edhe pozicionet iraniane në Siri.

Pas një tërmeti të fortë në fillim të vitit, pati raportime se Izraeli dëshironte të dërgonte ndihma humanitare në vendin fqinj – por mbeti e paqartë se nga erdhi ideja dhe çfarë ndodhi deri në fund. Që kur Izraeli filloi së fundmi të mbrohet nga sulmet e Hamasit, pala izraelite ka sulmuar edhe objektiva në Siri.

Assadi dhe aleati i tij, presidenti rus Vladimir Putin, mbështetja ushtarake e të cilit e ka mbajtur Assadin në pushtet, po bëjnë thirrje për t’i dhënë fund sulmeve në Rripin e Gazës. Përveç kësaj, dëbimi i palestinezëve duhet të ndalet dhe dërgimi i ndihmave në Gaza duhet të bëhet i mundur, thuhet në Damask./DW/