Masa dhe Ajka

nga Ismet Toto

Nëqoftëse nuk janë në shumicë absolute ata njerëz që interesohen për punët e përgjithshme, kjo nuk humbet aspak luftën e tyre dhe përkundrazi, e bën më të shenjtë e më të vlefshme.

Virtuti dhe vesi mu këtu e kanë kyçin e rrugës që i ndante në dy drejtime të kundërta. “Masa” është gjithnjë “masë”, kurse “ajka” qëndron më lart dhe drejtohet prej atyre që, duke qënë një pjesëtar i saj, ndjehet më lart, shijon dhe vuan nga efekte të pandjeshme prej “masës”; shkurtaz jeton në një sferë morali të lartë dhe intelekti, ndërsa turma, e dhënë mbas fitimit të jetës dhe qejfeve, s’jep asnjë shenjë ndjesie për punët, që nuk efektojnë atë vetëm si individ.

Pikërisht këtu qëndron ndryshimi midis “masës” dhe “ajkës”. Njëra interesohet për punët e përgjithshme dhe jeton në një atmosferë, që s’e le të merret me gjë tjetër, dhe tjetra bën jetën e qënies së gjallë, që intelektualisht nuk llogaritet. Çështëja u vu mirë, mbasi atyre që dinë të vishen mirë ose të radhitin një tok fjalë të mira e të bukura mbas mëndjes së tyre nuk u mbështetet udha të premtojnë, se janë të kulturës së kulluar, mbasi, për të qënë të tillë, duhet ta provojnë, dhe prova më e bukur e më e lartë është ajo kur ata interesohen për punët e kolektivit dhe jo vetëm të interesohen, por dhe të punojnë me sa të jetë e mundur.

★ ★ ★

Nuk mohohet prej askujt se çdo Atdhe i sotëm, sado i qytetëruar qoftë, edhe më i qytetëruari, ka “masën” që nuk shikon gjë tjetër, veçse jetës së saj materiale dhe seksuale. Por në anën tjetër, ka dhe një grup shumë herë shumë të madh, që ndjen përgjegjësira dhe me kujdes e mendje e drejton turmën nga rrugët e sigurta të lumturisë. Por këtë s’mund ta bëjë një njeri, duhen shumë njerëz me disa ose me një njeri të madh në krye. Një ditë bisedoja me një zotni, që ka banuar shumë kohë në Angli dhe, që deri-diku e njeh atë vend të çuditshëm. Më tregonte me bindje të plotë se “masa” në Angli, që s’interesohet për punët e kolektivitetit, është sigurisht, më e madhe proporcionalisht me atë të Francës dhe Italisë. Pra, vetvetiu vimë në përmbylljen, që grupi imponent që drejton atë imperatori, në gjithë aktivitetet shoqërore e politike ka arritur kulmin e kulturës dhe dijenisë së sotme dhe prandaj mahnitemi kur shikojmë madhështinë dhe zhvillimin e atij kombi, aq të përparuar. Ndjenja e detyrës dhe, më tepër, ajo e detyrës ndaj kolektivitetit, që është Atdheu, është e madhe dhe thellësisht e rrënjosur në karakterin englez.

Ne, më duket, por dhëntë Zoti qofsha i gabuar, nuk po japim shenjë se kemi zënë një rrugë të tillë akoma. Në ditët e pushimit kafet tona janë mbushur me njerëz që s’bëjnë tjetër, veçse tymosin dhe lozin letrat gjithë ditën. Nëpunësit, të flasim përgjithësisht, që janë elementi intelektual dhe i vetmi pothuaj, siç ngjet në çdo vend që është mbrapa nga çështëja e qytetërimit, nuk japin asnjë shenjë jete nga pikëpamjet që thamë, por në çastin që nuk është kohë zyre, përzihen dhe humbasin në turmën, duke u hedhur, natyrisht, në vese.

★ ★   ★

Nuk gënjej, se do ta ketë dëshmuar dhe këndonjësi im, se ka një tok nëpunës, dhe shumë bile, që jo vetëm nuk zënë libër me dorë, por nuk këndojnë as gazetën që u vjen. Nuk i intereson gjë tjetër të dinë, veçse mos ndërrohet superiori ose ministri i tyre dhe i nxjerrin nga puna. Për këtë gjendje nuk duhet vetëm mërzitur, por duhet vajtuar, mbasi s’paska një njeri sot në kryeqytet që të marë një inisiativë për të zhdukur këtë apati, duke filluar nga nëpunësit, të cilët rroga i lidh me një lloj disipline tek instituti që quhet “Shtet”, që këta nëpunës në kohën e pushimit të mblidhen dhe të përfitojnë nga konferencierë të shquar ose me çdo mënyrë që është shpikur gjer sot të zhvillojmë mëndjen e tyre nga drejtime të pastra dhe të dobishme, duke lënë mënjanë dhe përgjithmonë, shumica e tyre, letrat e kafeve, rakinë etj.

Është tamëm koha të bëhet një gjë e këtillë me çdo formë qoftë, mjaft që të japë përfundime të mira.

Duhet nisiativë dhe vullnet për të filluar një të tillë punë dhe ca më tepër karakter moral për të mbajtur fjalën ai që do t’a marë përsipër zgjidhjen e kësaj çështëjeje.

Me gjithë këto fjalë që thashë, ia bëj të zorshme punën dhe të rrezikshme udhën atij, që do të guxojë të marë përsipër një të tillë ndërmarje, por jam i sigurtë se ndërmjet atyre njerëzve, që interesohen për punët e përgjithshme, do të jenë disa, ose një, që të ketë guximin dhe cilësitë të fillojë nga puna, mbasi duke bërë kështu, i shërben në mënyrë fare të prekshme vëndit të tij. Kombet e botës kanë pasur një tok njerëz të tillë me ndjenjën e lartë të sakrificës, prandaj kanë përparuar, këtë na mëson historia dhe realiteti i sotëm. /“Ora”, 9 shkurt 1930/