Mogherini dhe politika e saj e (pa)suksesshme në Ballkan

Shefja e diplomacisë evropiane Federica Mogherini e vlerëson të “suksesshme” politikën e zgjerimit të BE. Por njëkohësisht paralajmëron se gjendja në Ballkanin Perëndimor është si kuti e hapur e Pandorës.

Kutinë e hapur të Pandrorës në Ballkanin Perëndimor duhet ta mbyllë tani pasardhësi i saj spanjoll, Josep Borell, sepse shefja e diplomacisë evropiane Federica Mogherini, ka dështuar ta bëjë këtë në mandatin e saj. Mogherini do të mbledhë tani edhe njëherë liderët e gjashtëshes ballkanike, në një darkë lamtumirëse në Bruksel. Ajo thotë se do të jetë ky një takim i zgjeruar me përfaqësues të rajonit, i cili ka qenë, siç thotë ajo, prioriteti kryesor në politikën e saj, menjëherë pas çështjeve të sigurisë dhe mbrojtjes.

Në raportin e saj në Parlamentin Evropian, në prill të këtij viti, Federika Mogherini tha se “politika e zgjerimit të BE ka qenë një prej më të sukseshmëve në pesë  vitet e kaluara të mandatit të saj”, sa ajo ishte në krye të diplomacisë evropiane.

Pohimet e Mogherinit për “sukses”

“Politika jonë ndaj Ballkanit, në Ballkan dhe në radhë të parë me Ballkanin, është një storje suksesi, e cila ka pasur një fillim dhe rrugë të vështirë drejt vendosjes së mirëbesimit dhe jetës së përbashkët”, tha Mogherini. Korrespondetët e mediave të Ballkanit Perëndimor thotë se këtu ka një “mospërputhje të madhe mes fjalëve dhe veprave”, sepse përfaqësuesja e lartë e BE për Politikë të Jashtme dhe Siguri nuk ka ndonjë temë tjetër me të cilën mund të mburret  – përveç angazhimit deklarativ për afrimin e Ballkanit Perëndimor me BE.

”Bosnjë-Hercegovina nuk ka marrë as statusin e kandidatit, dialogu mes Kosovës dhe Serbisë është futur në qorsokak. Serbia dhe Mali i Zi nuk kanë përparuar në negociata, ndërsa Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut nuk e kanë marrë dritën jeshile për hapjen e negociatave për anëtarësimit në BE”, thotë për DW, korrespondenti i Radio Televizionit të Serbisë Dushan Gajiç. Ai shton se përgjegjësinë për këtë gjendje në procesin e zgjerimit, në radhë të parë mbajnë vendet anëtare, por edhe Mogherini, e cila ka humbur kredibilitetin në rajon, për shumë shkaqe.

”Për shembull, me paralajmërimin për heqjen e vizave për Kosovën, e cila nuk ka ndodhur. Pastaj pohimet për hapjen e negociatave me Tiranën dhe Shkupin, që nuk është realizuar, përkundër Marrëveshjes së Prespës për ndryshimin e emrit. Më në fund ajo ka humbur kredibilitetin edhe për shkak të paralajmërimeve të shumta për arritjen e marrëveshjes përfundimtare mes Beogradit dhe Prishtinës, deri në fund të mandatit të saj. Kur shikon mbrapa, të gjitha këto duken si një grumbull i madh i fjalëve boshe dhe nuk mund të paraqiten si trashëgimi e mirë për pasardhësin e saj”, konstaton Gajiç

Humbja e timonit të dialogut

Krerët evropianë shpesh përgjigjen se nuk e kanë në dorë “shkopin magjik”, për zgjidhjen e problemeve. Ndërsa shefja e diplomacisë së BE në largim mund të thotë se ka besuar në realizimin e hapave pozitivë. “Ndoshta nuk keni sukses, por nëse insistoni dhe keni qëllime dhe parime të qarta, atëherë mund të vijnë edhe sukseset. Ndoshta pas 25 vitesh, pas shtatë apo vetëm dy vitesh”, thoshte Mogherini. 

Korrespodentja e Radio Televizionit të Kosovës në Bruksel, Gjeraqina Tuhina mendon se Mogherini nuk ka qenë parimore dhe e vendosur në politikën e saj ndaj rajonit, në veçanti në dialogun mes Kosovës dhe Serbisë. “Ajo nuk i është përmbajtur parimeve, sepse motivi i saj ka qenë që dialogu të përfundojë gjatë mandatit të saj. Rrëfimet për mundësinë që të fitojë Çmimin Nobel për paqë kanë bërë që ajo të angazhohet për një zgjidhje me të gjitha mjetet gjatë mandatit të saj, ndërsa kualiteti i zgjidhjes ka qenë më pak (e ndoshta edhe aspak) i rëndësishëm”, vlerëson Tuhina.

Gazetarja e RTK, e cila e përcjelljë dialogun mes Kosovës dhe Serbisë prej fillimit në vitin 2011, thotë se Mogherini ka përgjedhur bashkëbiseduesit sipas dëshirës  – duke ndryshuar formatet e takimeve, varësisht nga personat të cilët ajo preferonte si bashkëbisedues, por edhe duke ndryshuar fazat e bisedimeve, pa dhënë shpjegime se çfarë është arritur në fazën e mëparshme.

Tuhina thotë se Mogherini “ia ka kthyer shpinën dialogut” kur ka kuptuar se zgjidhja nuk do të arrihen gjatë mandatit të saj. “Normalizimi i raporteve mes Serbisë dhe Kosovës është një bonjak real, sepse “ndrikulla” ka hequr dorë nga ai që në prill të këtij viti, kur është nisur iniciativa gjermano-franceze, që ka pasur për qëllim amortizimin e dëmeve të shkatuara nga Mogherini”, thotë Tuhina për Deutsche Wellen.

Me vlerësimet e gazetares së RTK pajtohet edhe kolegu i saj serb nga RTS. ”Diku nga mesi i mandatit të saj janë paraqitur shenjat se Mogherini e ka humbur fijen e dijalogut, ndërsa gjatë vitit të fundit ka qenë shumë e qartë se ajo nuk do të arrijë rezultate. Angazhimi personal i saj, por pa liderizëm dhe angazhim të mjaftueshëm që gjërat të mbahen nën kontroll, mangësia e autoritetet dhe mbështetjes nga disa vende anëtare, në fund kanë rezultuar me dështim”, pohon Gajiç.

A është Brukseli i gatshëm për Ballkanin?

Pas viteve të entuziazmit verbal për përkushtimin dhe angazhimin e të dy palëve, Federica Mogherini nuk e ka përmendur më fare në muajt e fundit dialogun mes Boegradit dhe Prishtinë. Në fillim të mandatit ajo thoshte se edhe BeH është prioritet i politikës së BE,  por tani nuk përmendet askund. Diku nga fundi i mandatit, kur fliste për Ballkanin, Mogherini përmendte vetëm marrëveshjen mes Athinës dhe Shkupit për emrin e Maqedonisë së Veriut. Por Mogherini nuk ka lënë ndonjë përshtypje të mirë as në Maqedoninë e Veriut.

”Përveç momentit të nënshkrimit të Marrëveshjes së Prespës, Mogherini nuk ka qenë më e pranishme në opinionin maqedonas. Një nga hipotezat që mund të dëgjohet në qarqet politike maqedonase është se Mogherini nuk e ka ndihmuar Maqedoninë për shkak se ka insistuar që Maqedonia dhe Shqipëria të mbeten në “një paketë” për negociata, që është edhe qëndrimi i Italisë. Sipas kësaj teorie, ka qenë më e lehtë që Maqedonia të fillojë negociatat, sikur të mos ishte Shqipëria, të cilën e kanë kundërshtuar disa vende si Holanda apo Danimarka”, thotë për DW korrespondetja e agjencisë kombëtare maqedonase MIA, Tanja Milevska. Ajo nënvizon se Mogherini ka qenë e njohur në Maqedoninë e Veriut vetëm nga prizmi i angazhimit të saj në dialogun Beograd-Prishtinë, gjë që ka shkaktuar shqetësime në opinion maqedonas.

”Mendoj se Maqedonia ka pritur nga Mogherini dhe BE që në përgjithësi të jenë më të qartë kundër ideve për shkëmbimin e territoreve”, thotë Milevska.

Federika Mogherini kurrë nuk e ka hedhur poshtë qartë idenë për shkëmbimin e territoreve mes Kosovës dhe Serbisë, respektivisht për ndryshimin e kufijëve në rajon. Këtu ka pasur edhe qëndrime të tjera dhe marrëveshje të paqarta, ndryshime të linjave të kuqe, në veçanti në dialogun mes Beogradit dhe Prishtinës, ku ka pasur “shumë të vërteta”. Ndoshta është në pyetje mungesa e përvojës së Mogherinit, kushtet jo të mira apo thjesht Ballkani është i këtillë, por Federika Mogherini nuk arriti këtë “marrëveshje historike” në Ballkan. Pasardhësi i saj Josep Borell, thotë se e presin shumë punë dhe se mandiatin e tij do ta nisë pikërisht –  nga Ballkani Perëndimor.