Nga një vend emigrantësh në vend imigrantësh, ekonomia e vrullshme e Rumanisë tërheq punëtorë të huaj

Një brez më parë, rumunët mbanin radhën për të blerë ushqime. Sot në Bukuresht, ka ende radhë, por në to nuk qëndrojnë rumunë. Në një rrugë, refugjatët ukrainas janë rreshtuar përpara një qendre të shpërndarjes së ndihmave.

Në një tjetër, shtetas nga Nepali, Bangladeshi dhe të tjerë, presin jashtë një zyre imigracioni për të rinovuar lejet e punës dhe të qëndrimit. Ashtu si Italia në vitet 1970, Rumania është në prag të kalimit nga një vend emigrantësh, në një vend imigrantësh, shkruan The Economist.

Ekonomia e Rumanisë është rritur në mënyrë të qëndrueshme për një dekadë, vitin e kaluar me 4.7%. Në vitin 2010, PBB-ja për frymë ishte sa 53% e mesatares së BE-së; deri në vitin 2021, kjo ka arritur në 74%.

Ndërkohë, popullsia u tkurr nga 23.2 milionë në vitin 1990, në 19 milionë sot. Shkalla e lindjeve ra pas revolucionit të vitit 1989 dhe miliona njerëz kanë emigruar. Vendi tani po përballet me një mungesë të madhe të fuqisë punëtore.

Radha e pasdites jashtë zyrës së imigracionit në Bukuresht është e gjatë. Nikky, një dado nigeriane, thotë se do të kishte dashur të punonte në Britani, por parapëlqen të jetojë ligjërisht këtu, sesa atje joligjërisht.

Atharv, inxhinier softuerësh nga India, dhe Nico, një barist nga Sri Lanka, nuk flasin rumanisht, por kjo nuk ka qenë asnjë pengesë për ta deri tani.

Aq e vështirë është të hysh në zyrë, sa që Nico fjeti në trotuar gjatë natës; dy të tjerët mbërritën në agim. Papritur dëgjohet një zhurmë: dikush që sapo erdhi, po përpiqet të kalojë radhën.

Hotelet, baret dhe restorantet janë të dëshpëruar për punëtorë, por hendeku më i madh është në sektorin e ndërtimit. Alexandru Baiculescu, zëvendësdrejtor i përgjithshëm i Hidro Salt, firmë ndërtimi, ka 350 punonjës. Nga këta, 200 janë të huaj, kryesisht nga Sri Lanka dhe Vietnami.

Ata rekrutohen nëpërmjet agjencive, por burokracia e Rumanisë është aq e mbingarkuar nga kërkesat, sa që shumë prej të ftuarve nuk arrijnë kurrë: ata kanë shkuar në vende të tjera, si Emiratet e Bashkuara Arabe, disa muaj para se të vinin vizat e tyre rumune.

Zoti Baiculescu paguan 1000 dollarë në muaj plus akomodimin dhe ushqimin, por deri në 40% e të rekrutuarve të tij, largohen brenda disa muajsh për të provuar fatin e tyre në mënyrë të jashtëligjshme, në vende më të pasura.

“Nuk mund ta zgjeroj biznesin tim për shkak të këtyre problemeve”, thotë ai. Burokracia e Rumanisë “është aq e ndërlikuar sa që shumë kompani thjesht heqin dorë” nga importimi i punëtorëve të rinj, thotë Monica Roman, akademike e cila studion imigracionin.

Në vend të kësaj, ata përpiqen të joshin njerëzit që punojnë për kompanitë më të mëdha. Shumë nga punëtorët, të cilët vijnë për t’i shpëtuar varfërisë së madhe, pranojnë me kënaqësi “çdo lloj pune jashtë vendit”.

Adriana Iftime, drejtoreshë e përgjithshme e Federatës së Punëdhënësve të Kompanive të Ndërtimit, thotë se sektori ka nevojë për një minimum prej 100,000 punëtorësh të rinj deri në fund të vitit 2024. Ndërtuesit duan të plotësojnë kërkesën për punë në infrastrukturë, një fushë e cila po ndihmohet nga fondet e BE-së si formë ndihme pas pandemisë.

Rumania do të marrë 27 miliardë euro (29.8 miliardë dollarë), nga të cilat deri në 17 miliardë euro do të shkojnë për ndërtimin, thotë zonja Iftime.

Po të përfshijmë edhe burime të tjera financimi nga BE-ja, Rumania mund të marrë më shumë se 80 miliardë euro deri në vitin 2027. Punëtorët e huaj, thotë ajo, “janë zgjidhja kur nuk ka zgjidhje tjetër”.

Në vitin 2017, Rumania kishte një kuotë prej 3000 lejesh në vit për punëtorët jashtë BE-së. Kjo shifër arriti në 100,000 vitin e kaluar, por shumë prej tyre ishin përditësime të lejeve të punëtorëve që ishin tashmë në vend.

Oana Toiu, deputete e cila shërben në Komisionin e Punës të Parlamentit, thotë se ndërsa Rumania kërkon punëtorë të huaj si një “zgjidhje të shpejtë” për mungesat e punës, shumë nga njerëzit që i duhen vendit, janë ende në vend.

Problemi është se sistemi i sigurimeve shoqërore dhe rregullat ndëshkuese të taksave e bëjnë të pakuptimtë që shumë njerëz të punojnë me kohë të pjesshme, veçanërisht nënat me fëmijë të vegjël. “Ka një hapësirë të madhe për marrjen e masave proaktive që rumunët të hyjnë në këto role”.

Shumë rumunë ende po emigrojnë për paga më të mira gjetiu, por të tjerë po kthehen në atdhe. Ndërkohë, popullsia e lindur jashtë Rumanisë po rritet. Në fund të vitit 2022, kishte 113,520 shtetas nga jashtë BE-së në vend, një rritje prej 110% në pesë vjet.

Kishte gjithashtu 54,765 qytetarë të BE-së, 113,000 refugjatë ukrainas dhe rreth 200,000 emigrantë nga Moldavia fqinje (edhe pse shumica e tyre kanë nënshtetësi rumune).

Mircea Mocanu, i cili drejton zyrën e Organizatës Ndërkombëtare të OKB-së për Migracionin në Bukuresht, thotë se grupi i tij llogarit se, duke përjashtuar moldavët, deri në fund të dekadës, do të ketë 600,000 të huaj në Rumani. Ky është një ndryshim i madh dhe shumë i shpejtë./Përgatiti: Monitor/