Paketa e gjobave dhe presionit mbi prodhuesit

Paketa Fiskale 2023 po rrit presionin fiskal mbi industritë e prodhimit, specifikisht në atë të birrës dhe fasonit, duke hequr stimujt e akcizës dhe TVSH-së. Për 2,3 milionë euro të ardhura më shumë, pritet që dëmi në industrinë e birrës të arrijë në 30 milionë euro nga heqja e fashës së prodhimit me taksim të ulët, përllogarisin ekspertët. Sektori fason kthehet pas në histori, me ngërçin e likuiditeteve për nënkontraktorët. Organizatat e biznesit kritikojnë filozofinë e gjobave, një politikë e provuar që nuk ka rendiment. Të gjitha ndryshimet në paketën fiskale pritet të sjellin rreth 8 milionë euro shtesë në buxhet, por një dëm më të madh në ekonominë e gjerë.

Rritja e gjobave

Rritja e nivelit të gjobave, për disa raste të evazionit fiskal dhe heqja e stimujve fiskalë në sektorët prodhues të ekonomisë në Paketën Fiskale të vitit 2023, shkoi kundër pritshmërive të organizatave të biznesit që janë në kërkim të paketave nxitëse për përballimin e krizës së ekonomisë.

Për rreth 2,3 milionë euro të ardhura më tepër, një masë fiskale që synon të heqë fashën e taksimit për fabrikat e vogla të birrës rrezikon të çojë në faliment një industri të tërë. Sektori fason gjithashtu do të goditet në Paketën e re Fiskale, pasi qeveria planifikon të rikthejë TVSH-në ndaj nënkontraktorëve, një masë që u hoq disa vite më parë.

Një gjobë 13 mijë euro për moslëshimin e faturës tatimore për herë të dytë në bizneset e mëdha do të jetë niveli më i lartë i penalitetit për këtë qëllim i aplikuar ndonjëherë. Masat e tjera fiskale janë disa lehtësi fiskale për importet e akumulatorëve të energjisë dhe hirrës së qumështit, me ndikim të papërfillshëm në buxhet dhe në ekonominë e gjerë.

Efektet totale të Paketës se re Fiskale në të ardhura janë 992 milionë lekë plus, ose 8.4 milionë euro më shumë, sipas përllogaritjeve të Ministrisë së Financave.

Nikolin Jaka, Kryetar i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë, tha se Paketa Fiskale e vitit 2023 duhet të përmbante masa të zgjuara, si në procedurat tatimore, ashtu edhe në normat e taksave për të lehtësuar ekonominë dhe biznesin në këto kohë krize. Sipas tij, ndryshimet e propozuara nga qeveria qëndrojnë në filozofinë e ashpërsimit të dënimeve me gjoba, një praktikë që nuk ka dhënë rezultat as në të shkuarën.

Sajmir Laçej, ekspert për çështjet e legjislacionit fiskal, i cili ka udhëhequr punën për harmonizimin e legjislacionit fiskal me atë të BE-së, tha se për 2 milionë euro të ardhura shtesë, qeveria rrezikon të çojë në falimentim industrinë vendase të birrës, për shkak të heqjes së fashës mbrojtëse.

Vit pas viti, sektori i prodhimit në Shqipëri është duke humbur konkurrueshmërinë, për shkak të nivelit të lartë të taksimit në raport me rajonin dhe mungesën e lehtësive fiskale.

Fabrikat e birrës rrezikojnë falimentin

Me ligjin aktual, akciza e birrës të bërë nga malto, si nga prodhues vendas e të huaj, është e ndarë në dy fasha. Akciza për prodhuesit me sasi më të vogël se 200,000 HL në vit është 360 lekë/HL, ndërsa për sasi më të mëdha se 200,000 HL në vit, është 710 lekë/Hl.

Ndryshimi me Paketën e re Fiskale konsiston në unifikimin e tarifës së akcizës për birrën e bërë nga malto nga prodhues vendas e të huaj me sasi më të vogël dhe më të madhe se 200,000 HL në vit. Konkretisht, propozohet që si për prodhuesit vendas dhe të huaj, për sasi më të vogël se 200,000 hl, të barazohet niveli i akcizës në masën 710 lekë/HL, sikurse është aktualisht.

Masa nënkupton taksim të njëjtë si për fabrikat që prodhojnë sasi të mëdha (birrat e importit), si për punishtet shqiptare që kanë prodhime shumë herë më të vogla. Kjo mënyrë taksimi i bën automatikisht jokonkurruese birrat vendase nga ato të importit.

Eksperti Laçej, njohës i mirë i legjislacionit të akcizës tha se, për hir të zhvillimeve në turizëm, qeveria duhet të linte të pandryshuar incentivën për birrën vendase, pasi është një nga produktet me ndikim të lartë të turistët.

Një gotë verë, një gotë birrë dhe filxhan kafe, si në çmim dhe cilësi janë tërheqëse për turistët.

Kryetari i Shoqatës së Prodhuesve të Birrës Vendase, Stefan Pinguli, pohoi se, propozimi i qeverisë për heqjen e fashës së birrës, jo vetëm do të rrisë importet e birrës, por rrezikon falimentimin e 90% të prodhuesve vendas.

“Vendosja e fashës së birrës mbronte prodhuesit vendas nga birrat e importit. Aktualisht, 50% të konsumit vendas e zënë birrat e importit. Me ndryshimet e propozuara fiskale, importet e birrës do të arrijnë në 80%. Kjo rrezikon falimentin e 90% të prodhuesve vendas.

Heqja e fashës dhe rritja e akcizës do të rrisë automatikisht 15% çmimin për konsumatorin. Prodhuesit janë duke shitur nën kosto nga rritja e çmimeve të lëndëve të para”, pohoi z. Pinguli, i cili është në treg prej vitesh me birrën “Stela”.

Pijet alkoolike në përgjithësi dhe në veçanti artikulli birrë, trashëgojnë punishte apo marka tradicionale që janë pasuri kombëtare të vendeve ku prodhohen dhe faktor i rëndësishëm turistik dhe konservimi të vlerave të trashëguara në breza, tha eksperti Laçej.

Sipas tij, prodhimi i birrave të markave komerciale në nivel global me kosto më të ulëta për njësi, krahasuar me prodhuesit e vegjël, është shkatërrues për këta të fundit deri në faliment.

Sipas të dhënave nga Drejtoria e Përgjithshme e Doganave, birra në Shqipëri, për vitin 2022, vlerësohet të zërë një sasi konsumi totale prej rreth 100 mln litra, nga të cilat, rreth 50 mln litra hyjnë nga importi dhe 50 mln litra janë prodhim vendi.

Nga 50 mln litra birrë e importuar, rreth 35 mln (35% e totalit) tarifohen me vlerën 710 lekë/HL/shkallë alkoolometrike, 15 milionë litra të tjera tarifohen me 360 lekë/HL/shkallë alkoolometrike (65% e totalit).

Ndërsa prodhimi i vendit është i gjithi i tarifuar me 360 lekë/HL/shkallë alkoolometrike. Ndryshimi i propozuar me anë të këtij projektligji parashikon që 65% e sasisë së konsumuar do të njehsohen me vlerën e re të akcizës 710 lekë/HL/shkallë alkoolometrike.

Ministria e Financave parashikon që vitin tjetër të mos aplikohet shkallë e diferencuar e nivelit të akcizës për prodhuesit e vegjël dhe të mëdhenj të produktit birrë (import/prodhim vendas), sipas kufirit të përcaktuar nga Direktiva 92/84/KEE prej 200 000 HL, sipas së cilës vendeve anëtare u lejohet të aplikojnë një normë të diferencuar akcize bazuar në sasitë dhe nivelin e prodhimit vjetor.

Ky diferencim ka favorizuar prodhuesit vendas, por sipas Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave ka krijuar dhe hapësira për shmangie nga detyrimet e akcizës. Gjithashtu ka bërë që prodhuesit e vegjël të mos tentojnë të rrisin prodhimin, me qëllim ruajtjen e nivelit të ulët të akcizës. Në këtë kuadër, propozohet që niveli i akcizës, i cili do të aplikohet për këtë produkt, të jetë i njëjtë, në vlerën 710 lekë/HL/shkallë alkoolometrike.

Zoti Laçej shprehet se, nëse misioni reduktohet vetëm në maksimizim e të ardhurave pa marrë në konsideratë politikat e taksimit nxitëse dhe zhvilluese ekonomike, shkaktohet një dëm shumë më i madh financiar se të ardhurat e përkohshme pragmatiste.

Edhe për sa i përket efektit financiar, teorikisht është llogaritur që në vitin 2023 do të mblidhen rreth 2.3 milionë euro më shumë që nuk kanë asnjë peshë të rëndësishme në të ardhurat doganore (të ardhurat shtesë janë rreth 0.1% e planit vjetor, ndërkohë që dëmet e kompanive, të cilat kanë investuar me plane biznesi të kredituara nga Bankat, referuar legjislacionit në fuqi, është rreth 30 milionë euro.

Me ketë ndryshim, birra për konsum në Shqipëri do të ketë nivelin më të lartë të akcizës në Europë. Në vendet e Bashkimit Europian, niveli minimal i Akcizës sipas direktivës 92/83/EEC është 0,03 euro për 1 shishe 330 mililitra për prodhuesit mbi 200 mijë HL dhe rreth 0,015 euro për litër për ata nën 200 mijë HL https://taxfoundation.org/beer-taxes-in-europe-2022.

Ndërkohë në Shqipëri, niveli i akcizës është 3 herë më shumë se niveli I parashikuar në direktivën 92/83/EEC, Prodhuesit nën 200 mijë HL 0.05 Euro (5.94 Lekë) për një paketim 330 mililitra, Prodhuesit mbi 200 mijë HL 0.1 Euro (11.7 Lekë) për një paketim 330 mililitra.

Alarmohet sektori fason, rikthehet TVSH-ja për nënkontraktorët

Në Paketën Fiskale të vitit 2023, qeveria do të heqë incentivën fiskale për sektorin fason, nënkontraktorët e të cilit ishin përjashtuar nga TVSH-ja që nga viti 2019.

Në propozimet e reja të Ministrisë së Financave do të eliminohet tarifa zero e TVSH-së për furnizimet e shërbimeve që kryejnë nënkontraktorët e fasonit për kontraktorin kryesor-eksportues, dhe aplikimi nga ata i tarifës standarde 20%.

Aplikimi i tarifës zero për furnizimin e shërbimeve të ofruara nga nënkontraktorët e industrisë fason, për kontraktorët kryesorë eksportues filloi të aplikohet në janar 2019. Qëllimi i aplikimit të tarifës zero ishte lehtësimi i kontraktorit kryesor nga stoku i TVSH-së së rimbursueshme, që vonohej të kthehej nga administrata tatimore.

Edvin Prençe, kryetar i shoqatës “Pro-Export” në industrinë e tekstileve dhe këpucëve, tha se rikthimi i TVSH-së për nënkontraktorët sjell një problematikë të mprehtë në likuiditetin e sektorit. Aktualisht, kostot e eksportuesve ishin lehtësuar ndjeshëm, pasi përjashtimi nga TVSh-ja solli lehtësi në skemën e rimbursimit të TVSH. Me rikthimin e TVSH-së për nënkontraktorët e fasonit vështirësohet qarkullimi i likuiditetit.

Prençe thotë se, kriza ekonomike dhe rritja e çmimeve ka vështirësuar klimën e biznesit edhe në sektorin e fasonit. Fabrikat janë nën presionin e kostove të larta të lëndëve të para dhe mungesës së fuqisë punëtore, ndaj heqja e stimujve e përkeqëson më tej situatën, tha z. Prençe.

Rikthimi i TVSH-së për nënkontraktorët e fasonit është pjesë e Strategjisë Afatmesme Fiskale që u hartua nën asistencën e Fondit Monetar Ndërkombëtar. Megjithëse Ministria e Financave pohoi disa ditë më parë se qeveria ka hequr përkohësisht dorë nga zbatimi i saj për shkak të krizës ekonomike, disa masa në Paketën Fiskale 2023 lidhen pikërisht me strategjinë.

Ministria e Financave ka në plan të rishikojë listën e përjashtimeve nga TVSH, duke zbatuar dy parime. Së pari, do të hiqen fillimisht përjashtimet nga TVSH, të cilat nuk janë në përputhje me Direktivën e TVSH-së dhe së dyti, do të analizohen për efektivitetin e tyre, përjashtimet të cilat janë në përputhje me Direktivën e TVSH-së.

Filozofia pa rendiment e penaliteteve

Paketa Fiskale 2023 parashikon rritjen e nivelit të gjobave të përcaktuara në ligjin e procedurave fiskale që lidhen me disa aspekte të evazionit fiskal dhe mosdeklarimit të punonjësve.

Një nga propozimet synon që nga janari 2023, tatimpaguesit e mëdhenj (subjekt i tatimit mbi fitimin) nëse kapen nga organet tatimore duke bërë furnizime pa fatura, për herë të dytë do të gjobiten me 1.5 milionë lekë (rreth 13 mijë euro), ose 10 herë më shumë se në legjislacionin aktual, që deri tani ishte 150 mijë lekë.

Kjo është gjoba më e lartë e parashikuar ndonjëherë për bizneset në historinë e pas tranzicionit.

Masat e reja fiskale parashikojnë dyfishimin e gjobave për mosdeklarim të punonjësve. Në legjislacionin aktual, penaliteti është 100% e detyrimit dhe kontributit të llogaritur për të gjithë tatimpaguesit. Në ndryshimet e reja bëhet 200% të detyrimit dhe kontributit të llogaritur për tatimpaguesit entitete juridike dhe 100% të detyrimit dhe kontributit për të gjithë tatimpaguesit e tjerë.

Kryetari i Dhomës së Tregtisë, z. Jaka, tha se, rritja e penaliteteve edhe në të shkuarën është vlerësuar si një politikë e dështuar, si në drejtim të evazionit fiskal, ashtu edhe rendimentit fiskal, por Ministria e Financave argumentoi se, rritja e masës së gjobave synon parandalimin e shkeljeve që përbëjnë evazion fiskal nga subjektet e biznesit të madh.

Financat shpresojnë se me rishikimin e llogaritjes së gjobës për mospagimin në afat të kësteve të tatimit mbi fitimin të nxisin tatimpaguesin në shlyerjen sa më parë të detyrimit.

Artur Papajani, ekspert për çështjet fiskale tha se tatimi dhe gjobat duhet të jenë të lidhura me aftësinë për tu paguar nga tatimpaguesi. Zoti Papajani thotë se të ardhurat rriten nga prosperiteti i biznesit jo nga shumëshifimi i gjobave.

Kufizohet mbajtja e parave cash në arkat e bizneseve

Në Paketën Fiskale 2023 vendosen limitet e mbajtjes “cash” në arkat e bizneseve për të detyruar bizneset që të mbajnë likuiditet në banka. Ministria e Financave shpjegoi se, me këtë masë synon të kufizojë hapësirat për evazion fiskal, duke siguruar menaxhim më të mirë të parasë cash.

Sipas ndryshimeve të reja që do të hyjnë në fuqi më 1 janar 2023, tatimpaguesi që lëshon faturë, detyrohet në fillim të çdo dite pune dhe para lëshimit të faturës së parë, të paraqesë informacionin mbi shumën fillestare të parave cash në arkë për çdo pajisje elektronike të faturimit.

Tatimpaguesi duhet të paraqesë në të njëjtën mënyrë edhe çdo ndryshim të shumës së parave cash në arkë gjatë ditës së punës.

Me ndryshimet e reja, tatimpaguesi, që lëshon faturë, detyrohet t’i depozitojë në llogarinë e vet bankare ose në llogarinë e tij të hapur në institucione të tjera financiare jobankare, shumat të cilat tejkalojnë nivelin maksimal të arkës, si më poshtë:

– Tatimpaguesit me qarkullim vjetor, gjatë vitit të kaluar, deri në 2 milionë lekë, deri në 55.000 lekë;

-Tatimpaguesit me qarkullim vjetor, gjatë vitit të kaluar, mbi 2 milionë dhe deri në 10 milionë lekë, deri në 250.000 lekë;

– Tatimpaguesit me qarkullim vjetor, gatë vitit të kaluar, mbi 10 milionë lekë, deri në 500.000 lekë ose 2% të qarkullimit vjetor të vitit të kaluar, cilado qoftë vlera më e lartë;

-Nga rregullat e mësipërme përjashtohen vetëm tatimpaguesit që kryejnë transaksione këmbimi monedhe, për ta përcaktohet maksimumi i arkës deri në shumën 1.700.000 lekë.

Tatimet, kompetenca të reja ligjore mbi individët e pasur

Ministria e Financave ka aplikuar ndryshime ligjore në Ligjin e Procedurave Tatimore, nëpërmjet të cilave Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve merr kompetenca më të forta për të kontrolluar individët e pasur në vend.

Bëhet fjalë për krijimin e një databaze me individët e pasur, të cilët do të jenë subjekt kontrolli për evazion fiskal.

Ministria e Financave sqaroi se, Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve duhet të ketë kompetencë të kontrollojë individët, për të përcaktuar nëse të ardhurat bruto dhe të tatueshme janë deklaruar në mënyrë të arsyeshme dhe në nivel të konsiderueshëm dhe nëse tatimet janë përllogaritur saktë.

Ligji i Procedurave Tatimore do të ndryshojë, duke iu mundësuar tatimeve të krijojnë një databazë të plotë të individëve që realizojnë të ardhura të tatueshme.

Sipas Ministrisë së Financave, ky ndryshim kërkohet për arsye se gjatë kryerjes së kontrolleve tatimore, janë konstatuar të ardhura të padeklaruara të individëve dhe administrata tatimore ka hasur vështirësi referuar bazës ligjore në fuqi për vlerësimet tatimore të këtyre individëve.

Me mbajtjen e këtij regjistri dhe dhënies së të drejtës administratës tatimore për të vepruar kryesisht kur konstatohen mosdeklarime të të ardhurave individuale, do të mundësohet mbledhja e të ardhurave edhe nga kjo kategori tatimpaguesish, referon Ministria e Financave.

Ndryshimet e reja ligjore referojnë se, administrata tatimore mban regjistër të veçantë të individëve, sipas të dhënave të Gjendjes Civile, për efekt të deklarimit nga ana e tyre të të ardhurave individuale të realizuara.

Si numër identifikimi për qëllime tatimore, për tatimpaguesit individ, shërben numri personal i identifikimit, i marrë nga Gjendja Civile në përputhje me legjislacionin e fushës. Drejtoria e Gjendjes Civile njofton menjëherë administratën tatimore për çdo ndryshim apo përditësim të të dhënave të individëve.

Individët që mbartin detyrimin ligjor të dorëzimit të deklaratës individuale të të ardhurave vjetore, të cilët nuk e përmbushin këtë detyrim, njoftohen nga administrata tatimore me qëllim vetëpërmbushjen.

Nëse individi nuk përmbush detyrimin, Drejtorisë Rajonale të Tatimeve i lind e drejta të kryejë vlerësimin e detyrimeve tatimore përkatëse dhe të regjistrojë individin.

Lehtësi të përkohshme për energjinë

Për shkak të krizës botërore energjetike, në vitin 2022, çmimet e energjisë kanë shënuar rritje të jashtëzakonshme në treg, duke sjellë pasoja negative në shumë sektorë të ekonomisë. Kjo situatë dha efekt të drejtpërdrejtë në koston e të gjitha mallrave dhe çmimeve në treg, dhe rrjedhimisht, në  rritje të kostos së jetesës.

Për të lehtësuar disi situatën, Ministria e Financave ka propozuar që në Paketën Fiskale të vitit 2023 të përjashtohen nga TVSH-ja deri në 31 dhjetor 2023 disa artikuj me mbrojtjen dhe mbështetjen e individëve në kushtet e një krize energjetike si kjo e tanishmja. Artikujt janë pajisje të tilla si akumulatorë baterish, që përdoren në instalimet e paneleve diellore.

Gjithashtu, për të nxitur funksionimin e bursës së energjisë, qeveria do të miratojë një skemë të veçantë për Bursën, duke përjashtuar nga TVSH-ja transaksionet e blerjes dhe shitjes së energjisë nga Bursa Shqiptare e Energjisë./Minator/