Pas 8 vite abuzimi me tenderat, Rama: Paketa e re e prokurimeve publike forcon mekanizmat monitorues dhe ndëshkues!

Pas 8 vite abuzimesh në çdo tender qoftë ai dhe më ordineri i një insitutcioni të humbur dhe denoncimeve pa fund nga ana e opozitës, që Kryeministri dhe nëmëkëmbësit e tij jo vetëm që i kundërshtuan por dhe fyen akuzuesit, sot Edi Rama duke prezantuar Paketën e re ligjore të prokurimit publik, jo vetëm që e pranon abuzimin por thekson se kjo Paketë adreson qartësisht domosdoshmërinë për të forcuar mekanizmat monitorues, por edhe ndëshkues, për shkeljet e konstatuara.

“Duhet të kemi një mobilizim të posaçëm në zbatimin e paketës së re ligjore në fushën e prokurimit publik, pa humbur kohë. Nuk dua të hyj në detaje lidhur me progresin e bërë në këtë fushë, me rezultatet e lexueshme përmes të dhënave, që disponojmë, sepse qëllimi nuk është që të shikojmë pas, për t’u krahasuar me të shkuarën, por të shikojmë përpara për të kapërcyer sa më parë dhe sa më shpejt hendekun e gjerë mes nesh dhe të ardhmes.

Paketa e re ligjore synon pikërisht që t’u japë autoriteteve kontraktore dhe shtetit shqiptar mjete të reja efikase, duke ju garantuar një kuadër rregullator të prokurimit publik në Shqipëri të përafruar me legjislacionin evropian, si dhe duke adresuar të gjitha ato gjetje dhe rekomandime të ndryshme të organizatave ndërkombëtare, kërkesat për ndryshim, problematikat e hasura në praktikë gjatë procesit të prokurimit,” tha Edi Rama duke folur sot për një domosdoshmëri:

“Paketa e re adreson qartësisht domosdoshmërinë për të rritur integritetin dhe përgjegjshmërinë e të gjitha palëve të përfshira në këtë proces, si dhe për të forcuar mekanizmat monitorues, por edhe ndëshkues, për shkeljet e konstatuara”, tha Rama.

Dhe, deri sa ai dhe nëmëkëmbësit dje i kundërshtuan shkeljet sot Edi Rama me gojën e tij tha se gjatë vitit 2020 dhe gjashtë mujorit të parë të 2021, për të gjitha institucionet rezulton se janë asistuar 936 procedura të publikura në SPE, ndër to 70 % kanë rezultuar problematike në hartimin e kritereve, dhe për këtë arsye institucionet përkatëse i janë dërguar rekomandime.

“20 % e institucioneve nuk kanë reaguar dhe ose nuk kanë reflektuar nga rekomandimet e agjencisë së prokurimit publik. Është e padiskutueshme që mos reagimi ndaj tyre me shkrim, për të vënë në diskutim me argumenta një pikë apo njëj tjetër, është cënim flagrant i etikës shtetërore.

Të gjithë e dimë që në problematikën e prokurimeve armiku kryesor janë kriteret e qepura me dorë për kualifikim që ndikojmë në uljen e pjesë marrjes. Nga shqyrtimi i të dhënave në lidhje me numrin e ofertave, janë asistuar nga APP, përgjatë 2020 dhe janar qershor të këtij viti,936 procedura dhe mesatarja e ofertave të kualifikuara është 2. 56.

Nga analiza rezulton se nga 24 institucione 21 prej tyre 30-50 të procedurave i kanë vetëm me një operator ekonomik. Pavarësisht se procedura është e hapur. Janë hetuar 57 procedura prokurimi ajo që ka rëndësi është se janë konstatuar probleme në përllogaritjen e fondit limit, kritere kualifikimi pa lidhje me objektin e kontratës, fitues që nuk plotësojnë kriteret.”

Që janë shkelur procedurat deri më sot vetëm Edi Rama “nuk e dinte” dhe sot flet pë gjoba qesharake, që nga turpi nuk i tha as vlerat e tyre”

“Janë dënuar me gjobë 41 punonjës dhe masë 91 punonjës. Shifrat mund të duken të vogla, por nëse e shohim perceptimin publik për tenderat pamja është madhështore për nga negativiteti i saj. Sidoqoftë, në këtë moment është shumë e rëndësishme të bëhet një analizë serioze e kapaciteteve të burimeve njerëzore. Bie në sy niveli i ulët i kuptimit të vetë procesit, që më pas krijon një efekt zinxhir dhe degradon procesin në rezultate të shëmtuara. Qëllimi madhor i kësaj përpjekjeje është që në këtë vend mos i hahet haku askujt dhe kush e ka me hak të marrë hakun kush nuk e ka të mos marrë hakun e dikujt tjetër.

Është shumë më e lehtë të thuhet se të bëhet se procesi është në vetvete i ndërlikuar, për të cilin edhe vetë BE vijon të kërkojë rrugë në mjete ligjore për ta përsosur por është plotësisht e mundur që në një kohë të shkurtër ky shtet të kalojë në një nivel tjetër në fushën e prokurimeve publike.”

Armata e atyre që nuk i besojnë Kryeministrit Edi Rama është shumë e madhe se sa në vitin 2013 kur ai me kampionin e korrupsionit krijoi Qeverinë, dhe sot pak rëndësi ka se çfarë ky njeri që i akaloi edhe Ilir Metës dhe flet për izolimin nga penetrimi i atyre që deformojnë prokurimet publike.

“Prokurimet publik, gjithë ky sistem, duhet rrethuar në një mur të lartë për të penguar penetrimin e të gjithë agjentëve atmosferikë, politikë, mediatik, ekonomikë, socialë, kulturorë, e me radhë,” tha Edi Rama duke premtuar konsolidimin e sistemit të prokurimit në një proces. Madje, premtimi i tij sot u hiperbolizua me çdo shkelje dhe abuzim me tenderat, që do të shkojë në SPAK nga godina e Kryeministrisë.

“Ky shtet të kalojë në një nivel tjetër në fushën e prokurimeve publike, duke bërë disa gjëra të thjeshta. Në radhë të parë, duke garantuar që çdo institucion funksionon si hallkë, jo si bajrakë. Duke funksionuar si hallkë, funksionon si pjesë e një zinxhiri ku komunikimi duhet të jetë jo 90%, por 1005 i garantuar. Rekomandimet e prokurimit publik nuk janë as në Bibël, as në Kuran, por janë rekomandimet që mund të diskutohen, ndaj të cilave mund të reagohet në mënyrë profesionale, por ama sikur në një rast të vetëm rekomandimet të bien në një vesh aq të shurdhër, sa mos të ketë fare përgjigje, a thua se Agjencia e Prokurimit Publik mbyll letra në shishe dhe i hedh në det, që dallgët t’i nxjerrin ku t’i nxjerrin, çdo rast i tillë do të shkojë në SPAK nga kjo godinë këtu. Pastaj a është i qëllimshëm, a është thjesht injorancë në raport me etikën shtetërore, këtë cështje indiferentët përkatës ta shpjegojnë, duke marrë avokatë me vete.

Janë disa objektiva lehtësisht të realizueshëm, nëse i gjithë sistemi i prokurimit konsolidohet në një proces, ku afatet janë të padiskutueshme. Jo afatet ligjorë të tenderave, se ato janë të padiskutueshme, por afatet në trajtim, kthim përgjigje, ndërveprim brenda institucioneve, në krijmin e një garancie për të gjithë operatorët, që loja me afatet nuk funksionon më. Na duhet të rrisim konkurrencën dhe kjo kërkon rritjen e besimit, pasi pjesëmarrja mbetet relativisht e ulët. Duhet një punë e posaçme dhe në këtë pikë titullarët e ministrive duhet të insistojnë për të rritur kapacitetet teknike, sepse një pjesë e gjërave që ndodhin në proces dhe që nuk garantojnë cilësi është paaftësi, si dhe për të rritur përgjegjshmërinë e autoriteteve kontraktore në planifikim, organizim dhe zhvillim procedurash. Shmangja e kritereve të qepura me dorë, që kufizojnë konkurrencën, me paketën e re ligjore është mundësuar të adresohet me efikasitet, duke vendosur detyrimin e institucioneve që procesverbalin ta publikojnë bashkë me dokumentet e procedurës.”

Një tjetër element shumë i rëndësishëm, ku përmirësimi është i pamjaftueshëm, është zbatimi i kontratave, tha shqiptari kampion që nuk respekton kontrata dhe sot është Kryeministër ndërsa ka rkijuar një ufo sozi që e çoi tek froni i Bashkisë Tiranë:

“Një kontratë e zbatuar keq hedh në erë edhe një proces të zhvilluar mirë. Do t’iu inkurajoja publikisht që të njiheni me detaje, me paketën e re ligjore, dhe të gjithë të jenë të vetëdijshëm që me ligjin e ri titullarët janë përgjegjës direkt për menaxhimin e fondeve. Numri i pjesëmarrësve për procedurë, vlera e kursyer, numri i procedurave për negocim, dhe në këtë rast ministritë kanë shembullin më domethënës të suksesit. Falë angazhimit të ministrave personalisht, ku së bashku kemi vendosur që procedurat pa negocim, që ishin një lukuni e ardhur nga shpellat e të kaluarës, të ktheheshin në histori. Kjo tregon se ku ka vullnet, ka rezultat, edhe aty ku duket sikur janë të gjitha argumentet që rezultati të mos kërkohet, sepse nuk arrihet.

Është domethënëse që edhe në kontrata të mëdha, me sfida domethënëse dhe me pengesa që shfaqen si pasojë e inercisë së të shkuarës, dhe këtu kam parasysh disa kontrata të Ministrisë së Infrastrukturës, ku aty ku ka vullnet, nuk ka diskutim që fiton shteti. Më parë, të gjitha kontratat e rrugëve ishin qamet dhe të gjitha kontratat ishin rrugëve. Është bërë gjithçka. Sic janë këto raste, ka dhe raste të tjera në institucione të varësisë, që provojnë të kundërtën.”

Për ata që duan llafe edhe mund ta dëgjojnë Edi Ramën dhe kur thotë se ka shumë arsye që duhet ta dallojnë mandatin e tretë me dy mandatet e tjera.

“Kryesorja është që nëse në mandatin e parë ishim në gropë, nëse në mandatin e dytë kemi vënë një bazë, në mandatin e tretë duhet të ngrihemi lart. Në numrin e arsyeve dalluese duhet të jetë medoemos niveli i kompetencës, i eficencës, i transparencës, së prokurimeve të fondeve publike. Prandaj duhet një sforco e veçantë, që komplimentet e BE dhe të partnerëve ndërkombëtarë për rritjen cilësore të nivelit të legjislacionit të ri, t’i marrim jo nga BE, as nga partnerët ndërkombëtarë, por nga populli shqiptar për rritjen cilësore të prokurimeve publike,” tha njeriu që vetëm gropa ka bërë deri më sot pavarësisht se si e ka marrë terrenin.

Në fund, Kryeministri Edi Rama tha se mesazhi që duhet të jap, duhet të jetë një mesazh me fakte, me rezultate dhe me dhënien e shembujve tërësor për të ndryshuar këtë perceptim. Sepse ka një element që është shqetësues.

“Nëse shohim gjithë ecurinë e prokurimeve nuk ka asnjë krahasim me ‘ku ishin e ku janë sot’, por kjo nuk e ka ndryshuar perceptimin dhe këtu nuk kemi asnjë shanc që këto llogari t’ia kërkojmë popullit. Duhet ne të kuptojmë që duhen edhe më pak sec ka raste abuzive që perceptimi jo të mos ndryshojë por të bëhet edhe më i keq. Sepse pritshmëria e njerëzve është më e lartë. Koha për njerëzit si edhe për ne fluturon, s’mund të presim edhe 30 vjet që të shohim një shtet që secili merr atë që i takon nga fondet publike që prokurohen për shërbime e punë publike,” tha Kryeministri Rama edhe pse u zgjatë dhe se nuk do që të zgjatet tej, por nënvizoj:

“I kemi të gjitha arsyet në nivelin e ministrive e agjencive që të besojmë se mund të bëjmë një suskses në këtë drejtim. Këto arsye gjenden në tabelën krahasimore të nivelit të parë me nivelet e tjera. Tabela thotë se përqëndrimi i vëmendjes dhe ushtrimi i vullntetit nga titullarët e institucioneve kryesore ka hapur rrugë ndryshimi, e pamajftueshme por rrugë e hapur. Ashtu sikundër tabela thotë se kur kalohet në nivelin II, problematika është shumë e ngjeshur dhe duhet adresuar me forcë e me këmbëngulje të madhe.”