Pasuria milionëshe e Kosovës, në duart e Fondit Sovran

Fondi Sovran parashikohet të marrë nën pronësi të gjitha asetet strategjike të Kosovës, përfshirë gjigantin metalurgjik Trepça, Telekomin e Kosovës, Korporatën Energjetike të Kosovës, Korporatën e Qymyrit e të tjera. Më pas, fondi do të ketë përgjegjësinë ekskluzive për të investuar në rritjen e vlerës së tyre. Kapitali themeltar i Fondit Sovran është paraparë të jetë 20 milionë euro dhe mbulohet nga Qeveria.

Administrimi i aseteve të Kosovës

Premtimi i Lëvizjes Vetëvendosje për formimin e Fondit Sovran është në rrugë për t’u jetësuar dy vite pas mandatit të dytë të Qeverisë Kurti.

Tashmë edhe i pari i ekzekutivit, Albin Kurti, e ka pranuar projektligjin për themelimin e këtij fondi.

Në nenin 15 të këtij projektligji detajohen edhe qëllimet i tij. Fondi ka këto qëllime: të menaxhojë pasuri të rëndësishme publike, duke rritur vlerën, performancën dhe kthimin në investime nëpërmjet mirëqeverisjes, planifikimit të duhur afatgjatë dhe mbikëqyrjes së efektshme.

Projektligji e përkufizon Fondin Sovran si institucion investues dhe zhvillimor të Kosovës. Kapitali themeltar i Fondit, siç thuhet në projektligj, është 20 milionë euro dhe mbulohet nga Qeveria e Kosovës.

Nëpërmjet administrimit të ndërmarrjeve dhe aseteve të Kosovës, Fondi Sovran synon “zhvillimin e vendit dhe mirëqenien e qytetarëve”.​

Çfarë është Fondi Sovran dhe çfarë do të menaxhojë

Fondi Sovran do të menaxhojë pasurinë e rëndësishme të Kosovës, duke rritur vlerën, performancën dhe kthimin në investimet që do të bëhen.

Në këtë pasuri, të cilën do ta menaxhojë Fondi Sovran, hyjnë ndërmarrjet publike të shtetit, ndërmarrjet shoqërore dhe asete, të cilat aktualisht menaxhohen nga Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP).

Sipas vlerësimeve të grupit të punës të projektligjit për Fondin Sovran, disa nga ndërmarrjet publike, të cilat janë identifikuar se mund t’i barten Fondit Sovran, janë:

-Korporata Energjetike e Kosovës

-Telekomi i Kosovës

-Posta e Kosovës

-Kombinati metalurgjik Trepça

-Trainkos-i

-Infrakos-i

Fondit Sovran do t’i barten nga Agjencia Kosovare e Privatizimit edhe disa ndërmarrje shoqërore dhe asete.

Sipas AKP-së, 94 asete janë me potencial ekonomik të lartë dhe rreth 48 mijë hektarë tokë që mund t’i barten Fondit Sovran.

Nëntëdhjetekatër asetet përfshijnë: miniera, ndërtesa administrative e lokale, fabrika, hotele, ferma, depo të ndryshme, pika karburantesh, qendra rehabilituese, zyra, toka bujqësore të të gjitha kategorive e të tjera.

Fondi Sovran, sipas projektligjit, po ashtu ka në funksion edhe themelimin e ndërmarrjeve të reja, si dhe mund të investojë në tregje financiare dhe tregje të kapitalit brenda dhe jashtë vendit.

Fondi Sovran mbyll Agjencinë Kosovare të Privatizimit

Me krijimin e Fondit Sovran, qeveria ka paraparë mbylljen e Agjencisë Kosovare të Privatizimit, përmes së cilës janë privatizuar mbi 2300 asete, në vlerë më shumë se 780 milionë euro.

Për ekspertin e çështjeve ekonomike, Haki Shatri, Qeveria e Kosovës me këtë fond po synon të përfshijë në sistemin ekonomik shtetin, duke e bërë pronar të ndërmarrjeve ekonomike.

Kjo formë e ekonomisë, sipas tij, nuk i përgjigjet zhvillimit të një vendi.

“Çdo gjë që nuk është në pajtim me ekonominë e tregut të lirë nuk sjell rezultate. Këto eksperimente, ku shteti qeveris me pasurinë e saj, nuk funksionon. Nuk mendoj se dikush mund të menaxhojë në mënyrë efikase me paratë që nuk i ka të vetat”.

Kurse ish-kryetari i Odës Ekonomike thotë se Kosova ka nevojë për reformë ekonomike, por për të pasur rezultate të dëshirueshme, duhet të ketë stabilitet politik, si dhe sundim të rendit dhe ligjit në Kosovë.

“Me këtë projektligj, nuk kemi arsye për eufori. Është utopike të mendohet se Fondi Sovran nuk mund të ketë efekte në zhvillim ekonomik në afat të shkurtër”. Projektligji ka përcaktuar edhe disa kushte të bartjes së aseteve në pronësi të Fondit.

Për t’u bartur një aset në pronësi të Fondit Sovran, një nga kushtet që përcakton projektligji është që aseti duhet të jetë i komercializueshëm dhe të premtojë fitim brenda një periudhe të arsyeshme. Nëse është ndërmarrje, duhet të ketë strukturë të qëndrueshme dhe plan biznesi të qartë.

Nga viti 2003, në Kosovë janë privatizuar mijëra asete dhe ndërmarrje shoqërore. Kjo ka ndodhur pasi shumica e tyre pas luftës, më 1999, mbetën pa mirëmbajtje, me teknologji të vjetruar dhe pa investime për një kohë të gjatë.

Procesin e privatizimit e nisi Agjencia Kosovare e Mirëbesimit (AKM), dhe e vazhdoi Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP).

Si nisi ideja e krijimit të Fondit dhe deri ku ka arritur krijimi i tij

Krijimi i Fondit Sovran ka qenë premtim elektoral i partisë në pushtet, Lëvizjes Vetëvendosje. Pas marrjes së pushtetit, premtimi ka hyrë edhe në programin qeverisës katërvjeçar.

Tashmë Fondi Sovran është në rrugë për t’u jetësuar dy vite pas mandatit të dytë të Qeverisë Kurti.

E për këtë Fond, fjalë të mëdha kishte thënë në një deklaratë publike kryeministri Kurti, se do të orientojë investimet në ekonomi.

“Fondi Sovran do të jetë një mekanizëm i ri dhe efektiv për orientimin e investimeve, përmirësimin e qeverisjes korporative, rritjen e konkurrueshmërisë dhe cilësisë, rritjen e shkathtësive dhe të punësimit, si dhe eliminimit të keqpërdorimit dhe korrupsionit në sektorin e ndërmarrjeve publike”.

Por, partitë opozitare e kanë kundërshtuar mënyrën se si është duke u zhvilluar procesi i mbylljes së AKP-së nga Qeveria e Kosovës.

Shefi i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike të Kosovës, Abelard Tahiri, tha se shuarja e AKP-së, do të duhej të procedohej nëpërmjet ligjit.

“Nuk mund të ndërrohet mandati i bordit aktual, kushdo qofshin ata që propozohen, pasi mandati i tyre është i përcaktuar me ligj. Pra, mandatin e tyre nuk mund ta ndërrojë kryeministri me email-e”.

Edhe drejtuesi i Grupit Parlamentar të Lidhjes Demokratike të Kosovës, Arben Gashi, pati thënë se për ta mbyllur AKP-në, duhet të ndryshohen të paktën dy ligje, përkatësisht Ligji për AKP-në dhe Ligji për dhomën e posaçme të Gjykatës së Apelit.

“Për t’i ndërruar këto dy ligje duhet të dini diçka. Çfarë do të ndodhë me këto 20 mijë raste. E për ta ditur se çfarë do të ndodhë me këto raste duhet analizë, sepse ka shumë palë të përfshira. Për këto 20 mijë raste janë qindra miliona euro në pyetje, që mund t’i humbasë Kosova”.

Vlerësohet se gjithsej, në të gjithë sektorët e ekonomisë, rreth 75,000 persona kanë mbetur të papunë si pasojë e privatizimit.

Këto asete, në 116 valë të privatizimit, janë shitur rreth 760 milionë euro, kurse rreth 25 mijë lëndë janë në procese gjyqësore.

Projektligji për Fondin Sovran është aktualisht në konsultime publike dhe, sipas programit legjislativ të Qeverisë, pritet të miratohet brenda këtij viti.

Projektligji e përkufizon Fondin Sovran si institucion investues dhe zhvillimor të Kosovës. Kapitali themeltar i Fondit Sovran është 20 milionë euro dhe mbulohet nga Qeveria e Kosovës.

Për t’u bartur një aset në pronësi të Fondit Sovran, Qeveria e Kosovës ka vënë kusht që ai të jetë i komercializueshëm dhe të premtojë fitim brenda një periudhe të arsyeshme.

Kosova, prej vitesh, përballet me probleme ekonomike. Rritja ekonomike vjetore nuk e kalon 4% – shifër e pamjaftueshme për të zgjidhur problemin e papunësisë që e kalon 20%.

Për më tepër, viti i kaluar u mbyll me normë mesatare të inflacionit gati 12%.​ Zhvillimi ekonomik, në anën tjetër, ka qenë një ndër prioritetet që ka renditur qeveria aktuale, me në krye Albin Kurtin, kur mori detyrën dy vite më parë. Disa premtime të saj në këtë aspekt janë realizuar, disa të tjera as që kanë nisur./Monitor/