Përkeqësohet struktura e borxhit publik, 66% e stokut me kushte tregtare

Borxhi publik i vendit përveçse është rritur me shpejtësi si në vlerë ashtu edhe në përqindje të PBB-së gjatë dy viteve të fundit, struktura e tij është përkeqësuar ndjeshëm.

Sipas të dhënave zyrtare të Ministrisë së financave shihet se, gjatë dy viteve të fundit është rritur ndjeshëm pesha e borxhit me terma tregtare kundrejt borxhit me terma koncensionale, në të cilin norma e interesit është e pandryshueshme gjatë periudhës së maturimit.

Grafiku bashkëngjitur tregon se stoku i borxhit ta jashtëm arriti në 5.6 milionë euro në tremujorin e parë të vitit 2022, nga i cili 3,7 miliardë euro ose rreth 66 për qind ishin me terma tregtare dhe 1,9 miliardë euro ishin me terma koncensionale.

Borxhi me terma tregtare është rritur ndjeshëm në tre vitet e fundit, nga 2.2 miliardë euro më 2019 në 3,7 miliardë euro në mars 2022. Rritja e borxhit me kushtet të tregut erdhi si pasoje e intensitetit të emetimeve në Eurobond. Detyrimet në Eurobond kanë kaluar 1.8 miliardë euro.

Deri në vitin 2017 emetimet vjetore të borxhit publik ishin më së shumti në terma konsensionale. Psh në vitin 2016 mbi 73 për qind e emetimit vjetor ishin në terma koncensionare dhe vetëm 27 për qind në terma tregtar. Në vitin 2017 raportet u ngushtuan, teksa borxhi me terma jo tregtar zuri 51.6 për qind të emetimit vjetor, ndërsa ai me terma tregtar 48 për qind. Pas këtij viti raportet ndryshuan në favor të borxhit me terma tregtar. Në vitin 2018 emetimet vjetore të borxhit ishin 91.1 për qind me terma tregtare, në vitin 2019 74.7 për qind dhe në vitin 2020 mbi 95 për qind.

Nga pikëpamja e kompozimit të portofolit sipas instrumenteve, titujt shtetërorë vendas vijojnë të dominojnë më shumë se gjysmën e portofolit të borxhit shtetëror. Ndërkohë, në portofolin e borxhit të jashtëm ka një tendencë në drejtim të rritjes së përqendrimit të titujve ndërkombëtarë, duke reflektuar politikat e huamarrjes gjatë viteve të fundit, të cilat nisur edhe nga kufizimet e tregut të brendshëm kanë pasur si qëllim uljen e presionit të huamarrjes së brendshme për të lehtësuar procesin e ristrukturimit të portofolit të borxhit të brendshëm dhe stimuluar kreditmin e sektorit privat.

Sipas raporti të fundit të Komisionit Europian për vendet kandidate, në vitin 2023 vendi pritet të ketë një nivel të borxhit publik prej 73.9 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB), që vlerësohet se është më i larti në rajon, duke ia kaluar dhe Malit të Zi, që deri tani mbante rekordin.

Në rajon, nivelin më të lartë të borxhit e arriti Mali i Zi, në 105.3 për qind të PBB-së, e ndjekur nga Shqipëria, në rreth 76 për qind të PBB-së.

Ndonëse vendi ynë kishte borxhin e dytë më të lartë publik në rajon dhe rritje me rreth 10 pikë përqindje në 2020-n, në raport me vitin e mëparshëm, sërish ndihma për bizneset dhe individët në raport me madhësinë e ekonomisë, ishte më e ulëta në Europë, pas vlerësimeve të Fondit Monetar Ndërkombëtar FMN).

FMN e ka këshilluar vazhdimisht qeverinë që të jetë e kujdesshme me shpenzimet dhe të përshpejtojnë procesin e konsolidimit fiskal. Sipas deklaratave t FMN-së, në periudhën afatshkurtër, politika fiskale duhet të vazhdojë të mbështesë rimëkëmbjen nëpërmjet masave të përkohshme dhe të mirëshënjestruara, që duhet t’i nënshtrohen transparencës dhe përgjegjshmërisë.

Sipas Fondit, do të ishte e këshillueshme që të moderoheshin investimet publike tepër ambicioze të financuara me burime të brendshme për të mbrojtur shpenzimet prioritare për mbrojtjen sociale./Monitor/