Revolta e Spaçit, kulmi i guximit njerëzor

nga Sali Berisha*

Mblidhemi sot për të nderuar njërën nga ngjarjet më të jashtëzakonshme në luftën, përpjekjet e njeriut për liri dhe dinjitet. Revolta, kryengritja e Spaçit, shënon padiskutim kulmin e guximit njerëzor, shënon aktin më të ndritur të qëndresës së njeriut për dinjitet dhe liri.

Spaçi është një vend nga më të izoluarit. Këtij izolimi i shtoheshin të gjitha masat dhe rrethimet e sigurisë së kampit të përqendrimit. Të burgosurit në këtë burg, të vetëdijshëm se nuk kanë asnjë shans për të fituar kauzën e tyre, vendosën të firmosin ekzekutimin me aktin që ata bënë, me revoltën që ata organizuan.

Në këtë  kontekst po të kemi parasysh se ata janë në krye të heroizmit të njeriut. Ata ishin burgosur për kundërshti ndaj regjimit, por midis asaj që të vazhdonin të kalonin ditët e dënimit dhe të prisnin që një ditë të mund të dilnin jashtë burgut dhe kampit, ata zgjodhën sfidën me sakrificë sublime të regjimit.

Pal Zefi, Skënder Daja, Dervish Peka, Hajro Pashai dhe shumë heronj të tjerë të atij burgu, kanë një mesazh të shkruar me jetën e tyre, me sakrificën e tyre sublime, ndoshta mesazhin më të çmuar për njeriun.

Është përdorur një slogan gjerësisht ‘më mirë i vdekur se i kuq’, por mesazhi i tyre është më mirë i vdekur se sa pa dinjitet, se sa pa liri. Dhe kjo ishte sfida absolute që ata i bënë një regjimi mizor. Ky është edhe mesazhi më i fuqishëm që ata i japin njeriut të qytetëruar.

Heronjtë e Spaçit në kryengritjen e tyre, nuk kishin asnjë lloj mbështetje dhe solidarizimi, përveç njëri tjetrit, dhe për këtë ata ishin plotësisht të vetëdijshëm. Ata ishin të vetëdijshëm për egërsinë dhe barbarinë e xhelatëve të regjimit, armët dhe mjetet. Por ata shënuan kulme të heroizmit shqiptar, pasi vendosën të vdesin për atë ç’ka njeriu ka më të shenjta, më të shtrenjta, për lirinë, për dinjitetin e tij.

Shpesh thuhej se më i lirë në burg se jashtë burgut. Dhe kjo fjalë, kishte një të vërtetë, sepse ti kishe marrë një vendim dhe i kishe bërë një shërnbim lirisë dhe vlerave dhe ata ishin në burg, dhe për ata më mirë të vdekur se të gjallë. Në këtë aspekt frymëzimi nga kjo ngjarje, inspirimi i njeriut nga kjo ngjarje, nga sakrifica sublime dhe heroizmi i Skënder Dajës, Dervish Pekës, dhe heronjve të tjerë është i përjetshëm për njeriun.

Sot ne i nderojmë ata në 50 vjetorin e rënies dhe ndërkohë që në pushtet qendrojnë pasardhësit e atyre xhelatëve që ekzekutuan me gjyq special në kampin e Spaçit, heronjtë e kësaj revolte dhe që i dënuan mbi 80 prej tyre me dënime nga më të rëndat.

Në 32 vite e kam thënë dhe e them, në momente kritike për PD-në, të përndjekurit politikë kanë luajtur rol vendimtar në mbijetesën e kësaj partie. Në këtë kontekst dua të siguroj këtë shtresë se PD-ja mbetet pafundësisht mirënjohëse për kontributin e tyre të jashtëzakonshëm. Sikundër si parti e vlerave konservatore, e lirisë dhe dinjitetit të njeriut, e lirisë kombëtare, PD-ja konsideron lumenjtë e sakrificave të të burgosurve dhe të përndjekurve politikë, themelet, si themelet e saj, si trashëgimninë e saj më të ndritur.

Në këtë kontekst padiskutim PD me gjithë përpjekjet që ka ajo bërë, në programin e saj do të rideminsionojë fuqishëm të gjithë qëndrimet ndaj kësaj sakrifice kombëtare që u bë nga qindra e mijëra shqiptarë të cilët ranë për tu bërë të pavdekshëm, ose kaluan rininë, apo jetën e tyre në burgjet apo kampet e përqendrimit të diktaturës më të egër që Europa kishte njohur ndonjëherë.

Kam vlerësimin më të madh për të gjithë ata të përndjekur, të burgosur, që në parimin e madh ‘rrno për me tregue’, po shkruajnë, kanë shkruar, kanë publikuar dhe publikojnë dëshmitë e tyre. Ato janë dhe do jenë një monument madhështor i shpirtit të pamposhtur të asaj pjese të shoqërisë shqiptare. Se pjesa tjetër u nënshtrua, kjo është fakt.

Por me historitë, me veprat e tyre po krijojnë, po mbushin një boshllëk të tmerrshëm që ekzistonte. Dhe natyrisht, e gjithë historia e falsifikuar, letërsia e glorifikimit të të keqes, arkivohet në arkivat e antivlerave të një kombi.

Sot Edi Rama nuk mund të vendosë një diktaturë klasike siç ishte diktatura e etërve të tij. Jo, por në shumë aspekte ai ka vendosur në Shqipëri një lloj diktature më të keqen e të gjitha diktaturave. Huntington thotë; forma më e keqe e diktaturave është diktatura e bandës, është diktatura e bandave që ka një kryebandit.

Janë të freskëta ngjarjet e ditës së diel, kur banditë të qeverisë, kërcënuan me jetë, u treguan tytën e revoleve njerëzve të lirë, për fajin e vetëm se donin të jetonin të lirë, se po  organizonin një proces që është detyrim kushtetues.

Më keq se në një diktaturë ideologjike, dita e diel dëshmoi një shkrirje të plotë të Policisë së Shtetit me bandat.

Nga Lezha, më vinin telefonatat, më dërgoheshin videot se si banditët kalonin nga Blinishti në një zonë tjetër, por gjithnjë të shoqëruar nga policia.

Pra, u ndala në këtë koment për të theksuar se rikthimi i të drejtës së votës së lirë të qytetarëve shqiptarë është misioni i të gjitha misioneve sot, për të gjithë ata që besojnë se vota e lirë është origjina e të drejtës dhe ligjit, është e tregut të lirë, është themeli i lirive dhe dinjitetit.

Sot, krahas një farse zyrtare, shikoni se si propaganda dhe mediat janë në garë, se si të fshehin këtë farsë, se si ta maskojnë atë.

Nuk ka tipar më të qartë të një regjimi diktatorial të bandave se kjo që ndodh.

Është rasti që të gjejmë frymëzim, është rasti të përmbushim detyrimet tona, përndryshe pas tetë vitesh do kenë ikur edhe 1 milion tjetër shqiptarë dhe 8 vjet të tjera këtu nuk do merret vesh kush mbetet.

Edhe njëherë dua të shpreh nderimin tim më të thellë për heronjtë e Spaçit, për familjet e tyre dhe për të gjithë ata shqiptarë dhe familjet e tyre që kaluan në diktaturën komuniste kalvarin më të egër që Europa ka njohur ndonjëherë në regjimin, të cilin e krahasuan me të drejtë si regjimi i Hitlerit të Europës së pas luftës, regjimin e Enver Hoxhës.

Nderim përjetë atyre që luftuan, atyre që sakrifikuan për lirinë dhe dinjitet njerëzor.

*Fjala e Kryetarit të PD në konferencën “Revolta e Spaçit, 50 vjet- kujtesë kundër harresës”