Të dredhurat e para

nga Ismet Toto

Brenda nga vetë jeta e këtij vendi po ndihen të dredhurat e para për një sulm të ri. Këto të dredhura fisnike shumë kanë tronditur gjithë ata shqiptarë lethargë që duan dhe që e mendojnë jetën e këtij vendi si një liqen-moçal, pa lëkundje dhe pa shqetësime.

Inercia, që në fizikë domethënë: tendenca që ka një trup të vazhdojë në lëvizje, ose të vazhdojë të rrijë i qetë, kur nuk është duke lëvizur, ka vënd edhe në punët dhe jetën e shoqërisë njerëzore.

Kështu një shoqëri njerëzish nuk don kurrë ndryshime. I pëlqejnë zakonet që ka, mendimet që ka, mënyrat e jetesës të trashëguara, dhe me t’u shfaqur një mendim i ri apo një rrugë e re, apo një zakon i ri, ajo tronditet dhe pa menduar e lufton. Kështu, për shëmbull, këshilloje sa të duash katundarin tonë, fjala vjen, se fjetja rrafsh për toke është e keqe. Ai do të vazhdojë të të thotë se ashtu kanë fjetur edhe prindërit e tij dhe rrojnë 80 vjet, dhe do të çuditet me ty se si i jep rëndësi çështëjes së fjetjes!

Kjo dëshirë e fjetur e masës njerëzore për të mos lëvizur, për të mos bërë ndryshime, për të mos përhapur një mendim apo një zakon të ri të mirë, gjen shpejt e shpejt edhe bilbilët e saj në klasën, si të themi, intelektuale dhe kur të shohësh se nga gjuha e mprehtë e këtyre bilbilëve kullon një filozofi e tërë për të justifikuar mëndësinë dhe temperamentin e masës për moslëvizje, për ecjen e punëve në mënyrën e trashëguar dhe për të jetuar ashtu siç bënë kinezët për disa mijëra vjet me radhë, brenda mureve të trasha të traditës, që vdesin çdo sulm të ri për një jetë të re, për një udhë të re dhe për një ideal të ri.

Edhe në Shqipëri i kemi këta bilbilë. I kemi parë në raste të ndryshme dhe mundet që na janë dukur edhe simpatikë, sepse brenda në subkoshientin e secilit ka një dozë të fortë letargjie dhe inercie. Dhe këta bilbilë kanë shtuar se shkatërrimi i murit kinez, dhënia rast për një sulm të ri kombëtar, përqafimi i një ideali të ri me forcë dhe pasion paska me vete një tok rreziqe. Dhe nuk qëndrojnë as për një minutë të mendojnë se nuk ka rrezik më të madh për një shoqëri njerëzore sesa të mbyllet në një Mur Kinez, të rrijë i qetë si një liqen-moçal dhe punët e jetës të ecin me ngadalësinë e breshkës. Këtë nuk e mendojnë aspak!

★ ★ ★

Brënda nga vetë jeta e këtij vëndi po ndihen të dredhurat e para për një Sulm të Ri.

Ndërgjegjia kombëtare e këtij vendi kërkon të bëjë një ringjallje të fuqishme. Brezi i ri i sotëm e kupton se Shqipëria u bë, se u ngrit një Shtet Shqiptar dhe që tani mbetet diçka tjetër për t’u bërë: Kombi.

E ç’kuptim do të kishte e gjithë përpjekja shqiptare e ngjertanishme, ç’kuptim do të kishte gjaku i derdhur, ç’kuptim do të kishte djersa dhe mundimi që u derdh për të hapur rrugë, shkolla e spitale, për të bërë ushtri e gjindarmëri, për të themeluar një aparat qeveritar etj., etj., po të mos ishte më në fund një objektivë e madhe: Formimi i një ndërgjegje kombëtare të fortë dhe qytetërimi i popullit shqiptar në shkallët më të larta të shëndetit moral e lëndor?

Dhe a nuk shihet qartazi prej të gjithëve se këto zëra që dalin brenda nga vetëdija kombëtare për një Sulm të Ri, dhe për një Jetë të Re, janë pikërisht shenjat e para të një vullneti, që sapo vete dhe mbruhet e forcohet? Dhe a nuk është e vërtetë që edhe vetë kundërshtimet dhe grindjet në mes të brezit të ri rreth këtyre punëve janë shenja të një gjallërie të paorganizuar dhe që fare natyrshëm, si në çdo gjë të paorganizuar, do të ndodhin çdrejtime të kota dhe harxhime energjish pa kuptim?

★ ★ ★

Na kemi besuar gjithmonë me fantazinë se vëndi ynë ka edhe gjallëri, edhe mundësi për të ecur me çapa vigane në bulevardin e qytetërimit dhe të formimit të ndërgjegjes kombëtare. Na kemi besuar dhe do të besojmë verbërisht se populli shqiptar, veç nga gjithë të tjerët, ka disa cilësira të larta, ka një personalitet dhe fizionomi kryekëput të tijën, ka të gjitha konditat për t’u bërë një popull bllok graniti i vogël, i fortë dhe i ndritur.

Ka çdo cilësi, që po të zhvillohet do ta bëjnë të dashurohemi dhe të respektohemi nga bota. Dhe provën e besimit tonë e kemi dhënë duke shfaqur në këto shtylla ato zëra që na ndiejmë të jenë tinguj urdhëronjës të Historisë dhe të ndërgjegjes kombëtare të këtij vendi. Të këtij popullit që për tokën e të parëve të vet, domethënë për patriotizëm, ka luftuar, sipas mundësisë së vet, shekuj me radhë dhe ka në kredi të vet gjeste heroike që u mungojnë shumë popujve të tjerë, shumë më të mëdhenj.

Në këtë kuptim e me këto ndjenja kemi folur. Nëse aty-këtu kemi gjetur sharjen edhe përbuzjen, në vend të një mirëkuptimi me frymë vëllazërore, kjo s’na dëshpëron. Një vend si yni, ku shumë njerëz janë rritur në kondita që të bëjnë të dyshosh mbi çdo gjë pa pasur asnjë shkak për dyshim, shpjegohen dhe justifikohen edhe përbuzjet, edhe urrejtjet që na janë shfaqur. Shtoj pastaj edhe inercinë për të cilën folëm dhe çdo gjë bëhet edhe më e qartë.

Po ne na duhet ta rifillojmë bisedën dalëngadalë. Mendimi shqiptar duhet të përpiqet. Edhe jeta shqiptare duhet të lëvizë. Vdekje është për ne kur përfytyrojmë jetën shqiptare si një liqen-moçal të qetë.

Na e duam ta shohim Atdheun të ndezur nga etja e punës, e qytetërimit, e përpjekjes dhe sidomos e formimit të ndërgjegjes kombëtare. Sepse ky është misioni historik i kësaj epoke të rilindjes shqiptare./Arbënia, 20 gusht 1936/