Vrojtimi, bankat në Shqipëri, më pak fitimprurëse se në rajon

Një vrojtim i Bankës Europiane të Investimeve, EIB i bërë në pranverë të këtij viti në bankat e rajonit të Europës Qendrore dhe Lindore, ku bën pjesë edhe Shqipëria, gjeti se bankat mëmë pohojnë se Shqipëria gjeneron nivele më të ulëta fitimi në krahasim me vendet e tjera të rajonit.

Rezultatet e vrojtimit tregojnë se, dy të tretat e bankave mëmë konsiderojnë që tregu shqiptar ka një potencial mesatar të tregut.

Të dhënat që i përkasin fundit të marsit 2020 tregojnë se, kërkesa për kredi për familjet mbeti e pandryshuar në gjashtë muajt e fundit, ndërsa u rrit kërkesa për kredi nga ndërmarrjet e mëdha dhe ato të vogla dhe të mesme. Kushtet e dhënies së huave ishin të ngjashme me ato të rajonit, por me një tendencë shtrëngimi për bizneset e mëdha, teksa u vu re një lehtësim në kushtet e huave për blerjen e shtëpive.

Në tremujorin e parë 2020, është vënë re një normë më e lartë e miratimit të kërkesave për kredi për të gjitha segmentet e huasë. Aksesi në financim në Shqipëri u përmirësua më tej, ndërsa raportet e NPL-ve janë përmirësuar ndjeshëm, si për segmentet e korporatave, ashtu edhe për ato familjare në gjashtë muajt e fundit (shtator-mars 2020).

Niveli i lartë i NPL-ve dhe aktiviteti i ngadaltë i huadhënies kanë peshuar negativisht mbi përfitimin e bankave, duke e pozicionuar Shqipërinë në nivelin më të dobët të vendeve të Europës Qendrore dhe Juglindore (CESEE).

Një shumicë e madhe e grupeve bankare ndërkombëtare raportuan një kthim më të ulët të kapitalit dhe të aktiveve për operacionet në Shqipëri sesa për operacionet e përgjithshme të grupeve. Megjithatë, shumica e bankave mëmë konsiderojnë se tregu shqiptar ka një potencial mesatar dhe pozicionim të kënaqshëm ose optimal të tregut dhe vetëm rreth një e treta e bankave mëmë e konsiderojnë potencialin e tyre të tregut të ulët.

Kërkesa për kredi në Shqipëri ishte nën pritjet e bankave, duke u ngadalësuar më tej në gjashtë muajt e fundit. Kërkesa u kthye në neutrale pas më shumë se dy vjet trend pozitiv. Kreditë e papaguara filluan të rriteshin që nga mesi i vitit 2019, si për familjet, ashtu edhe për firmat, pas një viti tkurrjeje dhe ngecjeje afatgjatë të portofolit (që nga viti 2013).

Ndërsa efekti i plotë i pandemisë COVID-19 është ende i pasigurt, kreditë për familjet mund të ndikohen negativisht nga konsumi në rënie, teksa pritet një kërkesë më e lartë për kredi për nevojat emergjente të likuiditetit të kompanive që pushuan aktivitetin nga masat bllokuese.

Në kundërshtim me trendet rajonale, të dhënat e sondazhit treguan një preferencë ndaj huamarrjes në valutë në gjashtë muajt e fundit në Shqipëri.

Cilësia e perceptuar e aplikimeve për kredi është përmirësuar ndjeshëm në gjashtë muajt e fundit në të gjithë segmentet, përveç korporatave të mëdha. Përmirësimi më i fortë është regjistruar për kreditë hipotekore dhe NVM-të.

Standardet e kredisë mbetën neutrale për të tretin tremujor radhazi, në përputhje me mesataren e CESEE.

Shkalla e miratimit u rrit në gjashtë muajt e fundit për të gjitha segmentet, më shumë sesa në CESEE. Rritja më e lartë në normën e miratimit është regjistruar për kreditë hipotekore.

Ndër faktorët e brendshëm, ecuria e ekonomisë së brendshme dhe nivelet në ulje të NPL kontribuuan pozitivisht në kushtet e kredisë në Shqipëri. Nga faktorët ndërkombëtarë, financimi i grupeve mbeti pozitiv, ndërsa perspektiva e tregut global kontribuoi negativisht.

Procesi i pastrimit të portofolit të bankave nga kreditë e këqija në Shqipëri mbeti i fortë, si për segmentin e korporatave ashtu dhe individëve. Raporti i NPL është ende ndër më të lartët në rajonin e CESEE, duke ngecur në rreth 8.4% në fund të vitit 2019. Në kontekstin e krizës së COVID-19, Banka e Shqipërisë njoftoi shtyrjen tremujore të pagesës së huasë dhe miratoi ndryshimin kohor të një dispozite në rregulloren për administrimin e rrezikut të kredisë në fuqi nga 12 marsi deri më 31 maj, për të mos llogaritur ripagimet e huasë si parazgjedhje.

Banka e Shqipërisë bëri të ditur se do të sigurojë likuiditet të pakufizuar për aq kohë sa nevojitet dhe të blejë bono qeveritare afatshkurtra në tregun sekondar./Monitor/