Vuçiç nuk mund të shpëtoj, por mund të përdor dhunën

Para lëvizjes studentore, dukej sikur Vuçiç do të mund të sundonte përgjithmonë – por durimi i studentëve do ta rrëzojë më shpejt se sa mendojmë, thotë politologu serb Filip Balunoviç në një intervistë për DW.

Ku është Serbia në fillim të qershorit 2025, shtatë muaj pas rënies së strehës në stacionin e trenit dhe gjashtë muaj nga fillimi i bllokadës së fakulteteve?

Ajo funksionon, në disa intervale. Studentët nuk heqin dorë nga bllokada, edhe pse jo vetëm bllokada por edhe fillimi i vitit të ardhshëm shkollor po vihet në pikëpyetje. Regjimi nuk po heq dorë nga loja e vështirë dhe përgatitjet për Expo, dhe presidenti Aleksandar Vuçiç nuk pranon zgjedhje të parakohshme.

Frontet janë barrikaduar dhe matja e parë reale, padyshim jo përfaqësuese, do të jetë në zgjedhjet në Zajeçar dhe Kosjeriç, dy zona ku, me presion dhe dhurata, vota standarde është për qeverinë.

Për të gjitha këto për DW flet Filip Balunoviç, politolog dhe teoricien, bashkëpunëtor shkencor në Institutin për Filozofi dhe Teori Sociale.

Milosh Pavloviç, studenti më i shquar “që dëshiron të mësojë”, është sulmuar në Beograd. Kjo tani po përdoret nga mediat e regjimit për të vërtetuar gjoja dhunën e “bllokuesve”. Kush është i dhunshëm këtu?

Ekziston një konflikt mes dy botëve, botës së Vuçiçit dhe në anën tjetër botës së lirë. Megjithatë, shumë veta në Serbi e dinë se kanë shanse vetëm në botën e Vuçiçit. Dhe ai Pavloviç, i quajtur “Çaci”, është një nga ata që kërkojnë mundësi në botën e Vuçiçit. Ai ka vënë bast për status quonë në të cilën ai ka një shans për të qenë në nivelin e lartë në periudhën e pas krizës.

Bota e Vuçiçit është e dhunshme dhe kriminale. Nëse bëjmë një paralele me vitet nëntëdhjetë, atëherë është edhe kriminale. Por kohët kanë ndryshuar. Nuk është më trend të jesh kriminel, kështu që ata përpiqen t’i kthejnë gjërat dhe të paraqiten si viktima.

Profesorët e universitetit duan gjithnjë e më shumë të thyejnë bllokadat dhe të fillojnë modele të mësimdhënies online. Studentët, nga ana tjetër, nuk dorëzohen. A është kjo një divergjencë?

Prej muajsh pedagogët e universiteteve shtetërore marrin vetëm një pjesë të vogël të pagës. Në aspektin material, ata janë viktimat më të mëdha të regjimit. Edhe në kushte të tilla, shumica e profesorëve ende i mbështesin studentët e tyre. Çështja e bllokadës së fakulteteve është e rëndësishme sepse ato janë një shtyllë rebelimi, përveç formave të tjera të luftës – nga protestat deri te mitingjet dhe bllokimet e rrugëve.

Në mënyrë simbolike, është e qartë se fundi i bllokadave duket si një lloj trajektoreje në rënie e lëvizjes studentore, por në të vërtetë nuk ka pse të jetë i tillë. Ndryshimi që ka filluar seriozisht duhet të mbështetet në më shumë se një shtyllë, pavarësisht nëse bllokimet mbeten apo jo.

Ju thoni që profesorët janë viktimat më të mëdha financiare. Të tjerët nuk u solidarizuan fare?

Pjesa tjetër e shoqërisë ishte rehat duke lënë profesorët dhe studentët e universitetit, madje edhe gjimnazistët dhe mësuesit e tyre, të bllokoheshin dhe të ishin në vijën e parë.

Përveç pjesës tjetër të sektorit publik, të cilin e presim prej muajsh për t’iu përgjigjur grevës së përgjithshme, mendoj se, për shembull, sektori i IT-së mund të luajë një rol të rëndësishëm. Ata janë të pavarur, jo plotësisht të mbrojtur, por shumë më të mbrojtur se pjesët e tjera të shoqërisë. Dhe më e rëndësishmja, ata mund të bëhen një bosht tjetër rezistence, jo vetëm sepse në filma i shohim duke hedhur gozhda nën gomat e të fuqishmëve, por sepse në filma shohim edhe një version të zbutur të fuqisë së tyre reale.

A i mbijetoi qeveria pikut të protestave? Dhe sa u gjymtua?

Është e vështirë për dikë që është thjesht një vëzhgues ta përcaktojë. Ne mund të gjykojmë nga një ndjenjë, dhe jo nga faktet, dhe ata na thonë se tani për tani gjithçka është pak a shumë e njëjtë. Projekti Expo vazhdon, projekti Jadar nuk braktiset, madje BE-ja e përfshiu atë në projektet strategjike, në mënyrë që gjermanët të merrnin litium.

Megjithatë, në një nivel ndjenjash, shumëçka ka ndryshuar. Ka më shumë njerëz që flasin me zë të lartë kundër qeverisë. Taktika e zhvilluar nga studentët është më e zgjuar se secila që është provuar deri më tani. Prandaj kjo valë mobilizimi zgjat kaq shumë, prandaj ka kaq shumë efekte të rëndësishme. Vetëdija e shoqërisë së gjerë dhe e pjesëmarrësve të drejtpërdrejtë në lëvizjen studentore është transformuar.

Ata mësuan duke i bërë gjërat. Dhe ata u bazuan në “ndjenja” dhe rrallë gabuan. Në këtë kuptim, unë jam optimist për herë të parë që kur SNS ka qenë në pushtet, dhe shumë më tepër tani sesa në fillim. Tani për tani, besoj në suksesin e rebelimit, kur duket se ka një periudhë demobilizimi të pjesshëm, muajt e verës e kështu me radhë.

Rënia e këtij pushteti nuk mund të jetë e shpejtë. Do të duhet pak kohë, por do të vijë më shpejt nga sa shpresonim vjeshtën e kaluar. Një gjë tjetër është e rëndësishme: alternativa ndaj pushtetit është diçka krejtësisht e re dhe diçka që duket avangarde jo vetëm për Serbinë por për të gjithë Evropën.

Vuçiç deri më tani ka zgjidhur krizat dhe valët e protestave në qendrën e votimit. Pse po ikën prej saj tani?

Me sa duket sondazhet thonë se nuk është në avantazh krahasuar me listën e studentëve. Vuçiç në vitet e kaluara ia doli të zbehte plotësisht tehun e rezistencës, ta bënte të pakuptimtë hapësirën publike dhe të dobësonte opozitën politike. Përpara lëvizjes studentore, dukej sikur ai me të vërtetë do të mund të sundonte përgjithmonë. Në një masë të madhe, njerëzit votuan për Vuçiçin sepse mendojnë se “të tjerët janë edhe më keq”.

Tani situata ka ndryshar, opozita është ende katastrofike, por nuk është as i vetmi dhe as aktori më i fortë në luftën kundër pushtetit. Të gjitha përpjekjet për të diskredituar studentët deri më tani kanë pasur pak ose aspak efekt. Prandaj duhet të keni durim, mos u dëshpëroni për shkak të verës apo ndoshta përfundimit të bllokadës së fakulteteve. Çështja ka nisur dhe nuk ka më as shanse teorike që edhe me zgjedhjet e vjedhura Vuçië të shpëtoj nga kjo rrëmujë.

Duhet pranuar se ka një mënyrë për të provuar, dhe kjo është dhuna e pastër, që përfshin likuidimet, nuk do të ishte hera e parë që Vuçiç është pjesë e makinerisë që vret, mbani mend fundin e viteve ’90-të dhe vrasjet e gazetarëve dhe politikanëve.

Nëse kjo ndodhë, atëherë as vendet kryesore evropiane nuk do të mund të heshtin me turp për atë që po ndodhë në Serbi, siç kanë bërë deri më tani. Dhe nuk e kam fjalën për burokratët evropianë apo për disa parlamentarë, e kam fjalën për drejtuesit e vendeve më të rëndësishme evropiane.

Çfarë prisni nga zgjedhjet lokale në Zajeçar dhe Kosjeriç?

Këto janë vende të vogla. Ato janë të mira si provë demonstrimi, por nuk janë në gjendje të ndikojnë në mënyrë vendimtare tek energjia e rezistencës apo besimi i autoriteteve. E përsëris, daljet mediatike të përfaqësuesve të qeverisë, spinet, madje edhe nëse do të fitonin përfundimisht në ato dy vende, nuk kanë të njëjtin efekt siç e kishin më parë.

Është e rëndësishme, mirë do të ishte të fitonim, pavarësisht vjedhjes, frikësimit, korrupsionit, shantazhit, gjithçka që SNS ka përdorur gjithmonë dhe kudo, përfshirë edhe këtë herë në Kosjeriç dhe Zajeçar.

Nëse kjo nuk ndodh, receta është të shikohet pamja më e gjerë dhe të mos stresohen shumë për zhurmat që janë normale. Vetëm kështu mund të ruajmë energjinë, pa lëvizje të papritura dhe me durim. Ashtu siç kanë bërë studentët prej muajsh./DW/