Dimri me recesion i Europës

Parashikimi ekonomik për Europën dhe fqinjët e Shqipërisë, Italinë e Greqinë

Pavarësisht nga një tkurrje e parashikuar e PBB-së në tremujorin e katërt, vrulli i fituar nga fillimi i vitit 2021 dhe rritja e fortë në gjysmën e parë të 2022, vlerësohet të kenë nxitur rritjen reale të PBB-së në vitin 2022, në 3.3% në BE, mbi pritshmëritë prej 2.7% nga Parashikimi i Përkohshëm Veror, SiF, sipas Komisionit Europian.

Inflacioni gjithashtu ka vazhduar të habisë. Presionet e çmimeve në dhjetë muajt e parë të vitit, i kanë ndryshuar pritshmëritë për kulmin e inflacionit, dhe e kanë rritur parashikimin vjetor të normës së inflacionit në 9.3% në BE dhe 8.5% në Eurozonë, rreth një pikë përqindje më e lartë se ajo që parashikohej nga SiF.

Tkurrja e aktivitetit ekonomik pritet të vazhdojë edhe në tremujorin e parë të 2023. Prandaj, BE-ja, Eurozona dhe shumica e shteteve anëtare, pritet të përjetojnë recesion këtë dimër. Rritja pritet të rikthehet në pranverë, teksa inflacioni humbet gradualisht kontrollin e tij në ekonomi.

Megjithatë, për shkak të erërave të fuqishme që ende frenojnë kërkesën, ekonomia e BE-së pritet të ketë vetëm një rritje të dobët. Për vitin 2023 në tërësi, parashikimi i Komisionit Europian pret një rritje reale të PBB-së në BE dhe në Eurozonë, në nivelin 0.3%, shumë më poshtë se niveli 1.5% dhe 1.4% që pritej më parë.

Megjithëse pati rënie të shpejtë gjatë gjithë vitit, inflacioni mesatar parashikohet të mbetet i lartë, në nivelin 7.0% në BE dhe 6.1% në Eurozonë, shumë më lart se nivelet 4.6% dhe 4.0% që ishin parashikuar përkatësisht për BE-në dhe Eurozonën vetëm pak muaj më parë.

Deri në vitin 2024, mendohet se BE-ja do të jetë përshtatur me goditjen. Ndërsa inflacioni zbutet në nivelin 3.0% në BE dhe 2.6% në Eurozonë, rritja parashikohet të theksohet, përkatësisht në nivelet 1.6% dhe 1.5%.

BE-ja hyri në sezonin e dimrit me depo gazi të mbushura në nivele të larta historike, madje edhe mbi objektivat e përcaktuara nga vetë BE-ja. Për shkak të shkurtimeve të furnizimeve nga ana e Rusisë, përpjekjet për rimbushjen e depove të gazit, u shoqëruan me koston e rritjes së mprehtë të çmimeve të gazit gjatë verës. Megjithatë, rritja e çmimeve i lejoi BE-së që të ruajë furnizimet me gaz natyror të lëngshëm dhe të ndërtojë rezerva të rehatshme për dimrin e ardhshëm.

Magazinimet e larta, ulja e kërkesës nga politika dhe çmimet, ndihmuar nga temperaturat më të buta të regjistruara deri tani në Europë, kanë ulur trysninë mbi çmimet e energjisë me shumicë në javët e fundit dhe duhet të sigurojnë që Europa ta menaxhojë dimrin pa ndërprerje në furnizimin me gaz.

Mungesa e furnizimit me gaz dhe kufizimet e infrastrukturës ruse për të zgjeruar më tej importet e GNL-së në një periudhë afatshkurtër, do të rëndojnë mbi kapacitetin e BE-së për të rimbushur depot e saj vitin e ardhshëm, duke rritur rreziqet e ndërprerjeve dhe mungesave në dimrin 2023/2024.

Parashikimi mbështetet në hamendësimin se çmimet e larta të shitjes me pakicë të energjisë dhe stimujt e tjerë të politikës, do të rezultojnë në një ulje të vazhdueshme të kërkesës. Sipas hipotezave të tilla, të cilat janë në përputhje me rënien graduale të çmimeve të ardhshme në vitet 2023 dhe 2024, pritet që BE-ja të shmangë mungesat e dëmshme të gazit.

Politika monetare do të jetë shtrënguese

Përballë trysnive të vazhdueshme inflacioniste, politika monetare pritet të vazhdojë në rrugën shtrënguese. Në përputhje me pritshmëritë e tregut, pritet që BQE-ja të vazhdojë të rrisë normën e politikës së interesit në vitin 2023.

Me disa përjashtime, shumica e bankave qendrore të BE-së, pritet gjithashtu të vazhdojnë shtrëngimin gjatë vitit 2023. Prandaj, normat afatshkurtra duhet të vazhdojnë të rriten gjatë horizontit të parashikimit. Yield-i i bund-eve 10-vjeçare, qëndroi në nivelin 2.3%.

Normat reale afatgjata të pothuajse të gjitha shteteve të tjera anëtare, janë tashmë në një territor pozitiv. Që nga korriku, diferencat e bund-eve sovrane në lidhje me standardin e Bund-it gjerman, janë zgjeruar disi brenda dhe veçanërisht jashtë Eurozonës.

Parashikimet bëhen duke u mbështetur në hamendësimin se rritja e shpejtë e ardhshme e normave të interesit, nuk do të shkaktojë përshtatje të çrregullta në tregjet sovrane dhe financiare.

Pavarësisht mbështetjes nga masat fiskale, humbja e madhe në të ardhurat reale të disponueshme të familjeve, pritet të vazhdojë edhe në tremujorët e ardhshëm. Goditja nuk do të prekë vetëm të ardhurat reale. Ndryshimet e fundit në vlerësimet e kapitalit dhe të bonove, kanë ndikuar në pasurinë financiare të familjeve.

Kostot më të larta të inputeve dhe të punës, së bashku me kostot në rritje të huamarrjes, pritet të rëndojnë mbi kapacitetin financues të firmave, ndërkohë që tkurrja e kërkesës ka të ngjarë të zbusë presionin mbi përdorimin e kapitalit, nga normat relativisht të larta të regjistruara në tremujorët e fundit.

Në frontin e furnizimit, përshtatja e vazhdueshme ndaj ndërprerjeve nga ana e furnizimit, duhet të vazhdojë, por pengesat në prodhim, për shkak të mungesës së lëndëve të para dhe pajisjeve, pritet të zhduken gradualisht.

Këto zhvillime të pafavorshme janë zbutur pjesërisht nga zbatimi i Programit të Rimëkëmbjes dhe Qëndrueshmërisë. Në përgjithësi, investimi total në BE parashikohet të ngadalësohet ndjeshëm nga rritja vjetore prej 3,0% në vitin 2022, në 0,5% në vitin 2023.

Duke qenë jetëshkurtër dhe jo tepër i thellë, recesioni ekonomik nuk pritet të rezultojë në një shkatërrim të madh të kapitalit.

Një hamendësim shtesë për këtë parashikim, është se rritja e falimentimeve do të mbetet përgjithësisht e përmbajtur dhe specifike për sektorin, duke i lejuar sektorit bankar të absorbojë rritjet e mundshme të kredive me probleme, pa kufizuar së tepërmi aksesin në kredi. Hamendësimi krijon bazën për një rritje të investimeve në vitin 2024, me 2.3%.

Parashikimi është subjekt i rreziqeve të larta. Mundësia për ndërprerje të mëtejshme të shkaktuara nga pushtimi rus i Ukrainës, nuk është e vogël. Një shkallë e madhe pasigurie lidhet gjithashtu me përshtatjen e BE-së dhe ekonomisë globale, ndaj goditjeve ekstreme. Kërcënimi më i madh vjen nga zhvillimet e pafavorshme në tregun e gazit dhe rreziku i mungesave, veçanërisht në dimrin 2023/2024.

Përtej gazit, BE-ja mbetet e cenuar ndaj goditjeve të reja në tregjet e mallrave, si pasojë e tensioneve gjeopolitike. Faktorë të rëndësishëm rreziku mbeten edhe formimi i një spiraleje paga-çmime, që do të nxiste inflacionin e lartë dhe përshtatjet e çrregullta në tregjet financiare ndaj mjedisit të ri të normave të larta të interesit.

Të dyja përforcohen nga konflikti i mundshëm ndërmjet objektivave të politikës fiskale dhe asaj monetare.

Rreziqet shëndetësore të lidhura me pandeminë vazhdojnë, megjithëse ato kryesisht do të ndikojnë në BE në mënyrë të tërthortë, përmes kanaleve të kërkesës dhe ofertës, ndërsa ndikimi negativ i ndryshimeve klimatike duket se rrit kërcënimet ndaj BE-së dhe ekonomisë globale.

Italia në tkurrje

Goditja e çmimit të energjisë dhe përkeqësimi i perspektivës së jashtme pritet ta shtyjnë ekonominë italiane në një tkurrje këtë dimër.

Falë rritjes së mirë ekonomike në tre tremujorët e parë të vitit, rritja reale e PBB-së parashikohet në 3.8% në vitin 2022, përpara se të ngadalësohet në 0.3% në vitin 2023 dhe të rritet në 1.1% në vitin 2024. Norma e inflacionit pritet të rritet në 8.7% këtë vit dhe të zbutet në 2.3% deri në vitin 2024.

Prirja rënëse e deficitit të qeverisë, që është mbështetur edhe nga rritja ekonomike, parashikohet të ndalet në vitin 2024, duke ngadalësuar uljen e borxhit publik, parashikon Komisioni Europian.

Me inflacionin e lartë dhe rritjen e dobët të punësimit që rëndon mbi të ardhurat reale të disponueshme, shpenzimet e konsumatorit ka të ngjarë të ngecin në 2023. Me lehtësimin e presioneve të çmimeve dhe përshpejtimin e moderuar të rritjes së pagave, konsumi privat pritet të rritet sërish në vitin 2024.

Kostot e larta të inputeve, shtrëngimi i kushteve të financimit dhe ngadalësimi i kërkesës, parashikohet të zvogëlojnë investimet e korporatave, ndërkohë që shpenzimet kapitale të qeverisë pritet të mbeten të qëndrueshme. Investimet për banesa pritet të ngadalësohen ndjeshëm, për shkak të normave më të larta të hipotekave dhe heqjes graduale të stimujve për rinovimin e ndërtesave.

Pas rritjes së fortë vitin që sapo lamë pas, për shkak të një sezoni të gjallë turistik, eksportet parashikohen të rriten më ngadalë në vitin 2023, në përputhje me kërkesën e jashtme. Bilanci i llogarisë korrente pritet të përkeqësohet ndjeshëm, duke reflektuar efektin negativ të termave të tregtisë në lidhje me energjinë.

Kërkesa për fuqi punëtore po zvogëlohet në sektorët më intensivë të energjisë, si prodhimi dhe ndërtimi, por rritja e punësimit u ngadalësua gjithashtu në sektorin e shitjes me pakicë dhe turizmit.

Në përgjithësi, rritja e vendeve të punës pritet të mbetet në linjë me aktivitetin ekonomik gjatë horizontit të parashikimit. Shkalla e papunësisë pritet të rritet, nga 8.3% në vitin 2022, në 8.5% në vitin 2024.

Mes presioneve të çmimeve që vijnë kryesisht nga rritja e mprehtë e çmimeve të energjisë, inflacioni i IHÇK-së pritet të jetë mesatarisht 8.7% në vitin 2022.

Çmimet e energjisë pritet të arrijnë kulmin në fund të vitit 2022 dhe të fillojnë të bien ngadalë më pas, ndërsa rritja e pagave pritet të rritet gradualisht dhe me vonesë, pasi disa marrëveshje pagash ishin lidhur tashmë përpara goditjes së çmimeve të energjisë.

Inflacioni i çmimeve të konsumit parashikohet të zbutet në 6.6% në vitin 2023, përpara se të ulet më tej në 2.3% në vitin 2024.

Pritet ngadalësim për Greqinë

Pas një ecurie më të mirë se sa pritej në gjysmën e parë të vitit 2022, kostot e larta të energjisë dhe përkeqësimi i mjedisit të jashtëm, tregojnë se do të ketë ngadalësim të konsiderueshëm.

Megjithatë, Plani i Rimëkëmbjes dhe Qëndrueshmërisë, do të ofrojë një mbështetje të mirë për ekonominë, ndërsa masat qeveritare për të zbutur ndikimin e çmimeve të larta të energjisë pritet të zbusin pjesërisht ndikimin e inflacionit të lartë mbi bizneset dhe mbi të ardhurat reale të disponueshme të familjeve. Këto masa do të vazhdojnë deri në fund të vitit 2023.

Ulja e krijimit të vendeve të punës, përgjithësisht në përputhje me ngadalësimin e parashikuar të rritjes së PBB-së, dhe mungesa e indeksimit të pagave publike dhe përfitimeve sociale, pritet të mbajnë rritjen nominale të pagave nën nivelin e inflacionit.

Megjithatë, rritja e fundit e pagës minimale dhe masat e qeverisë për të zbutur ndikimin e çmimeve të larta të energjisë, si dhe uljet e taksave që ndikojnë drejtpërdrejt në të ardhurat e familjeve, pritet të kompensojnë pjesërisht për uljen e pagave reale.

Inflacioni parashikohet të ketë arritur kulmin në tremujorin e fundit të vitit 2022 dhe të bjerë gradualisht më pas. Rritja e çmimeve të energjisë është shtytësi kryesor. Inflacioni i IHÇK-së parashikohet të arrijë në 10.0% në vitin 2022 dhe të ulet në 6.0% në vitin 2023, përpara se të zbutet në nivelin 2.4% në vitin 2024.

Kjo perspektivë shoqërohet me rreziqe negative. Rënia e të ardhurave të familjeve në shumë vende nga ku origjinojnë turistët e huaj dhe rritja e tensioneve gjeopolitike në rajon, mund të rëndojnë mbi turizmin.

Gjermania e prekur nga kostot e larta

Ndërsa erërat e kundërta të zinxhirit të furnizimit kanë filluar të pakësohen, kostot e larta të energjisë po pengojnë rritjen e të ardhurave dhe prodhimit. Përveç huamarrjes më të kushtueshme, kjo ka të ngjarë të rëndojë mbi investimet.

Humbjet e mëtejshme në fuqinë blerëse në kushtet e inflacionit të lartë, pritet të pakësojnë konsumin privat, pavarësisht lehtësimit të pjesshëm nga politikat mbështetëse. PBB-ja parashikohet të jetë rritur me 1.6% në vitin 2022, por të ulet me 0.6% në vitin 2023, përpara se të rimëkëmbet me 1.4% në vitin 2024.

Deficiti i qeverisë pritet të mbetet i lartë pasi shpenzimet e lidhura me pandeminë, u lënë vendin masave që lehtësojnë ndikimin e çmimeve të larta të energjisë.

Gjermania e kaloi nivelin parapandemik të prodhimit vetëm në tremujorin e tretë 2022, më vonë se shumë shtete të tjera anëtare.

Ekonomia u rrit në tre tremujorët e parë të vitit 2022, e nxitur nga një rimëkëmbje e vazhdueshme e konsumit privat, duke përfituar nga rihapja e shërbimeve dhe përdorimi i kursimeve të ruajtura gjatë pandemisë, megjithëse fuqia blerëse ishte gjithnjë e më e kufizuar nga inflacioni.

Eksportet po vuanin nga ndërprerjet e vazhdueshme tregtare të rënduara nga lufta e Rusisë në Ukrainë. Ndërsa prodhimi i pajisjeve ishte ende në rritje, industritë e ndërmjetme me energji intensive po ulnin prodhimin. Dinamika e investimeve ishte e lëkundur.

Në muajt e fundit, treguesit janë përkeqësuar ndjeshëm, duke reflektuar rritjen e kostove të energjisë. Duke qenë se këto pritet të mbeten të larta deri në vitin 2024 dhe politikat mbështetëse pritet të lehtësojnë deri diku familjet, konsumi privat do të ulet këtë dimër dhe do të duhet kohë për t’u rimëkëmbur më pas.

Produktet vendase me intensitet energjetik, po zëvendësohen me importe, gjë që pritet të ulë aktivitetin në tremujorët e ardhshëm. Ndërsa numri i porosive të mbetura është ende i lartë, flukset hyrëse të porosive po dobësohen. Pengesat e furnizimit janë lehtësuar, por mbeten një kufizim për prodhimin.

Presioni mbi marzhet nga rritja e mprehtë e çmimeve të prodhimit, dobëson perspektivën për investime në pajisje. Kostot më të larta të ndërtimit dhe huamarrjes pritet të rëndojnë në ndërtim.

Megjithatë, përmirësimi gradual i zinxhirëve të furnizimit dhe financave të përgjithshme të korporatave, pritet të nxisin rritjen e investimeve në vitin 2023. Me lehtësimin e pengesave të ofertës, eksportuesit do të jenë më pas në gjendje të lehtësojnë ngërçet e prodhimit dhe të përfitojnë nga rimëkëmbja e kërkesës globale.

Në përgjithësi, PBB-ja reale pritet të jetë rritur me 1.6% në vitin 2022 dhe të ulet me 0.6% në vitin 2023, përpara se të rimëkëmbet me 1.4% në vitin 2024.

Një rrezik negativ për parashikimin është se vonesat në diversifikimin e furnizimeve me energji dhe në arritjen e objektivave të kursimit të energjisë, mund të shkaktojnë mungesa dhe rindezje të inflacionit të çmimeve të energjisë në dimrin 2023-2024./Monitor/