Si po rishpik Azia modelin e saj ekonomik

E ardhmja e kontinentit do të përfshijë më pak ndikim perëndimor, shkruan The Economist

Shtatëqind vite më parë, rrugët e tregtisë detare që shtriheshin nga brigjet e Japonisë deri në Detin e Kuq, ishin të mbushura me anije arabe dhe kineze, që transportonin qeramikë, metale të çmuara dhe tekstile në të gjithë rajonin.

Në qendër të tyre, lulëzoi një pikë tregtare e njohur si “Singapura”. Rrjeti i madh tregtar aziatik u ndërpre, për shkak të ardhjes së marinarëve nga perandoritë europiane dhe shfaqjes së tregjeve më të largëta për mallrat aziatike.

Sot po ndodh një tjetër ndryshim rrënjësor. Modeli “fabrika aziatike” i fundit të shekullit XX, kur kontinenti prodhonte produkte për konsumatorët amerikanë dhe europianë, rriti në mënyrë të jashtëzakonshme pasurinë e Kinës, Japonisë, Koresë së Jugut dhe Tajvanit.

Në vitin 1990, vetëm 46% e tregtisë aziatike zhvillohej brenda kontinentit, pasi sasi të mëdha mallrash shkonin drejt Perëndimit. Megjithatë, deri në vitin 2021, kjo shifër kishte arritur në 58%, duke iu afruar niveleve europiane prej 69% (shih grafikun 1).

Rritja e tregtisë rajonale ka çuar edhe në rritjen e flukseve të kapitalit, duke i lidhur vendet më fort me njëri-tjetrin. Ka nisur një epokë e re e tregtisë aziatike, e cila do të ndryshojë rrënjësisht të ardhmen ekonomike dhe politike të kontinentit.

Ajo nisi me rritjen e zinxhirëve të sofistikuar të furnizimit, të përqendruar fillimisht në Japoni në vitet 1990 dhe më vonë, edhe në Kinë.

Mallrat e ndërmjetme, përbërës që më vonë bëhen pjesë e produkteve të gatshme, nisën të qarkullonin përtej kufijve në një numër më të madh.

Ato u pasuan nga Investimet e Huaja Direkte. Tani investitorët aziatikë zotërojnë 59% të stokut të Investimeve të Huaja Direkte në rajonin e tyre, nga 48% në vitin 2010, duke përjashtuar qendrat financiare të Hong Kongut dhe Singaporit.

Në Indi, Indonezi, Japoni, Malajzi dhe Kore të Jugut, pjesa e investimeve direkte nga Azia, u rrit me më shumë se dhjetë pikë përqindje.

Pas krizës globale financiare të viteve 2007-09, bankat ndërkufitare gjithashtu u bënë më aziatike.

Para se të godiste kriza, bankat lokale përbënin rreth një të tretën e huadhënies jashtë rajonit. Tani ato përbëjnë më shumë se gjysmën, pasi kanë përfituar nga tërheqja e financuesve perëndimorë.

Bankat e mëdha shtetërore të Kinës kanë udhëhequr në këtë drejtim. Kreditë jashtë vendit nga Banka Industriale dhe Tregtare e Kinës, u dyfishuan nga viti 2012 deri në vitin e kaluar, duke u rritur në 203 miliardë dollarë.

Megabankat japoneze janë përhapur gjithashtu, me qëllim për t’u shpëtuar marzheve të ngushta në vend.

Prania perëndimore po zvogëlohet

Prania e qeverive perëndimore është zvogëluar. Në një sondazh të fundit nga Instituti ISEAS-Yusof Ishak në Singapor, për biznesmenët dhe politikëbërësit e Azisë Juglindore, rreth 32% e të anketuarve thanë se mendonin se Amerika ishte fuqia politike më me ndikim në rajon.

Megjithatë, vetëm 11% e të anketuarve e quajtën atë fuqinë me ndikimin më të madh ekonomik.

Investimet kineze të drejtuara nga shteti, në pjesën tjetër të kontinentit, në kuadër të nismës “Rruga e Mëndafshit”, kanë tërhequr vëmendjen, por po rritet edhe ndihma zyrtare dhe investimet nga qeveritë e Japonisë dhe Koresë së Jugut.

Ka të ngjarë që këto prirje të përshpejtohen. Ndërsa marrëdhëniet midis Amerikës dhe Kinës po acarohen, kompanitë në rajon që mbështeten në fabrikat kineze, po shqyrtojnë alternativa në Indi dhe Azinë Juglindore.

Në të njëjtën kohë, pak shefa duan të braktisin tërësisht Kinën, që do të thotë se do të kërkohen dy zinxhirë aziatikë të furnizimit dhe një dyfishim i investimeve. Marrëveshjet tregtare do ta përshpejtojnë këtë.

Një studim i publikuar vitin e kaluar, tregoi se Partneriteti Ekonomik Gjithëpërfshirës Rajonal, një pakt i gjerë i nënshkruar në vitin 2020, do të rrisë investimet në rajon.

Në të kundërt, si rezultat i braktisjes së marrëveshjes tregtare të Partneritetit Trans-Paqësor nga Amerika në vitin 2017, nuk ka shumë shanse që eksportuesit aziatikë të kenë qasje më të madhe në tregun amerikan.

Zinxhirët e rinj të furnizimit

Nevoja për të krijuar zinxhirë të rinj furnizimi do të thotë se transporti dhe logjistika janë një tjetër fushë ku investimet brenda për brenda Azisë, ndoshta do të rriten, vëren Sabita Prakash nga ADM Capital, një firmë private kredie.

Lidhja e investitorëve, të cilët kërkojnë të ardhura të besueshme, me projektet që kërkojnë financa (që është edhe misioni i kompanive të tilla private të kredisë), ka qenë një biznes fitimprurës në Azi dhe ka të ngjarë të bëhet edhe më popullor.

Madhësia e tregut të kredisë private në Azinë Juglindore dhe në Indi, u rrit me rreth 50% midis viteve 2020 dhe 2022, duke arritur në pothuajse 80 miliardë dollarë.

Investitorë të tjerë të mëdhenj, po i drejtohen gjithashtu fushës së infrastrukturës. Në fakt, fondi sovran i pasurisë së Singaporit, i cili menaxhon një pjesë të rezervave valutore të vendit, po shpenzon shumë për ndërtimin e zinxhirëve të rinj të furnizimit.

Ndryshimet në kursime dhe në demografinë aziatike do të përshpejtojnë integrimin ekonomik të rajonit. Kina, Hong Kongu, Japonia, Singapori, Koreja e Jugut dhe Tajvani janë ngjitur në radhët e investitorëve jashtë shtetit, duke u bërë ndër më të mëdhenjtë në botë.

Këto vende më të pasura dhe më të vjetra të kontinentit kanë eksportuar vëllime mbresëlënëse të kapitalit në pjesën tjetër të rajonit.

Në vitin 2011, shtetet më të pasura dhe më të vjetra në Azi investuan rreth 329 miliardë dollarë në ekonomitë më të reja dhe më të varfra, si Bangladeshi, Kamboxhia, India, Indonezia, Malajzia, Filipinet dhe Tajlanda. Një dekadë më vonë, kjo shifër ishte rritur në 698 miliardë dollarë.

Tregti brenda rajonit

Në Indi dhe në Azinë Juglindore, “ende po ndodh urbanizimi dhe kapitali ndjek këto prirje” thotë Raghu Narain nga banka e investimeve Natixis. Qytetet më të mëdha kërkojnë jo vetëm më shumë investime në infrastrukturë, por edhe kompani të reja më të përshtatshme për jetën urbane.

Aktiviteti ndërkufitar aziatik i bashkimeve dhe blerjeve të kompanive po ndryshon, sipas zotit Narain, duke u bërë më i ngjashëm me atë në Europë dhe Amerikën e Veriut.

Edhe pse marrëveshjet brenda dhe jashtë Kinës janë ngadalësuar ndjeshëm, aktiviteti i bashkimeve dhe blerjeve është bërë më i zakonshëm gjetiu.

Për shembull, bankat japoneze, të cilat përballen me norma të ulëta interesi dhe një ekonomi me rritje të ngadaltë, janë të pangopura për marrëveshje.

Gjatë vitit të kaluar, Sumitomo Mitsui Financial Group dhe Mitsubishi UFJ Financial Group kanë blerë firma financiare indoneziane, filipinase dhe vietnameze.

Tërheqja e ekonomive lokale

Ndërkohë, rritja e konsumit aziatik i bën ekonomitë lokale më tërheqëse si tregje. Ndërsa në Europë, 70% ose më shumë e mallrave të konsumit importohen nga rajoni lokal, në Azi kjo shifër është vetëm 44%. Kjo ka të ngjarë të ndryshojë.

Nga 113 milionë njerëz që priten t’i bashkohen klasës së konsumatorëve në vitin e ardhshëm (duke shpenzuar mbi 12 dollarë në ditë), rreth 91 milionë prej tyre do të jenë në Azi, sipas firmës kërkimore World Data Lab.

Edhe pse rritja e të ardhurave kineze po ngadalësohet pas disa dekadash zgjerimi, vendet e tjera do të rrisin ritmin. Pesë ekonomitë më të mëdha në bllokun ASEAN, pra Indonezia, Malajzia, Filipinet, Singapori dhe Tajlanda – pritet të rrisin importet me 5.7% në vit nga 2023 në 2028, ritmi më i shpejtë se në çdo rajon (shih grafikun 3).

Këto modele tregtare rajonale do të normalizojnë gjendjen tregtare. Modeli i eksportit që u përhap nëpër glob, i cili rriti standardet e jetesës në disa pjesë të Azisë dhe nxiti investimet nga larg, ishte pasojë e rrethanave historike unike.

Sasia e mallrave që udhëtojnë nga qytetet industriale të kontinentit, në Amerikë, është shumë më e lartë se sa tregjet e tyre përkatëse të eksportit dhe importit.

Një punim nga Instituti i Kërkimeve Ekonomike për Azinë Lindore, tregon se eksportet e makinerive nga Azia Verilindore dhe Juglindore në Amerikën e Veriut në vitin 2019, ishin mbi dy herë më të larta se sa parashikohej.

Marrëdhëniet më të ngushta tregtare do të lidhin edhe më fort ciklet e biznesit të ekonomive aziatike.

Pavarësisht përdorimit të qëndrueshëm të Dollarit në transaksionet ndërkufitare dhe prirjes së investitorëve aziatikë për të ndjekur tregjet e listuara në Perëndim, një studim i Bankës Aziatike për Zhvillim në vitin 2021, arriti në përfundimin se ekonomitë aziatike tani janë më të cenuara ndaj efekteve të goditjes ekonomike në Kinë, sesa në Amerikë.

Kjo është vënë re në muajt e fundit, pasi tregtia e dobët e Kinës ka goditur eksportuesit në Korenë e Jugut dhe në Tajvan.

Rritja e tregtisë, jo vetëm në pjesë përbërëse të ndërmjetme, por edhe në mallra të gatshme për konsum, nënkupton se monedhat e kontinentit dhe vendimet e politikës monetare do të lëvizin gjithnjë e më shumë së bashku.

Kjo do të ketë pasoja politike. Amerika do të ruajë ndikimin mbi sigurinë aziatike, por rëndësia e saj ekonomike do të bjerë.

Biznesmenët vendas dhe politikëbërësit do të jenë më të interesuar dhe më të hapur ndaj fqinjëve, në vend të klientëve dhe vendeve të largëta.

Ndërsa po rriten ndërtimet e fabrikave lokale, popullsia gjithnjë e më e moshuar e Azisë që është e etur për të shpenzuar, do të ndikojë në rritjen e integrimit rajonal.

Në epokën e re tregtare, Azia do të jetë më e përqendruar në nivel lokal dhe më pak drejt Perëndimit./Përgatiti: Monitor/