Greqia, shoqëri e varfër orientale e refugjatëve!
Greqia: Dashnorja e Perëndimit, nusja e Lindjes(7)
Shumë shqiptarë u mërzitën kur kuptuan se Greqia me “Çështjen Beleri” e ka bllokuar rrugën evropiane të Shqipërisë ndërsa shikonin Kryeministrin Edi Rama duke bërë dirigjentin në Bruksel.
Por, historia greke tregon se ajo ka vepruar dhe vepron pa partiturë dhe dirigjenti Edi Rama aty ishte asgjë më shumë se sa një gaztor i burokratëve evropianë që janë të kënaqur me shtetet problematike që i mbanë larg familjes së tyre, deri sa në krye të këtyre shteteve janë injorantë si Kryeministri i Shqipërisë!
Por, pse realisht e bllokoi Greqia rrugën evropiane të Shqipërisë?! Për të kuptuar sjelljen e Greqisë me Shqipërinë dhe fiqnjët në përgjithësi, Kaptitulli “Greqia: Dashnorja e Perëndimit, nusja e Lindjes” nga libri “Balkan Ghost” i autorit Robert Kapllan, na mëson se Greqia nuk është asgjë më shumë se një shoqëri e varfër orientale e refugjatëve!
Shqiptarët kishin rastin të shohin për herë të parë “kapitalistët grekë” 30 vjet më parë, pak para se ta shikonte dritën e diellit edhe vepra “Greqia: Dashnorja e Perëndimit, nusja e Lindjes”, ku në mënyrë të argumentuar konstatohet se Kapitalizmi nuk ka ekzistuar kurrë realisht në Greqi, e cila nga mesi i shekullit XX ishte një shoqëri e varfër orientale e refugjatëve, ku një grusht i pronarëve të pangopur të tokave dhe pronarë të anijeve kanë shfrytëzuar të gjithë të tjerët, dhe ku shtresa e mesme mezi ka ekzistuar.
Ndoshta nuk është dhe rastësi që beteja e parë e luftës së ftohtë, lufta arketipike Lindje-Perëndim, u zhvillua në tokën greke!
Në vitin 1921, në kundërshtim me çdo logjikë ushtarake, armata greke ka depërtuar më larg se bregu perëndimor i banuar me Grek në Azinë e Vogël, thellë në Anadollin malor, vetëm 240 kilometra nga Ankaraja. Kjo ka dobësuar dhe ç’organizuar linjën e furnizimit deri në atë masë sa praktikisht nuk ekzistonin.
Reporteri i “Toronto Daily Star”, Ernest Hemingway, shkruan se oficerët grek, “ishin injorant të mallkuar”, deri sa forcat greke erdhën për të luftuar me uniforma ceremoniale nga shekulli i XIX “me funda të bardhë, baleti, dhe këpucë të ngathëta me xhufka”.
Në këtë moment, gushtin e vitit 1922, gjenerali i ri karizmatik turk, Kemal Ataturk, i cili po punonte në krijimin e republikës së re turke nga balta anarikste e Perandorisë Osmane, i vuri në lëvizje forcat e tij.
Hemingway shkruan se Turqit kanë përparuar “qëndrueshëm dhe masivisht”. Për vetëm dhjetë ditë Ataturku dëboi ushtrinë greke deri në bregdetin e Egjeut, ku njësitet u imbarkuan në anije, duke e lënë popullsinë greke të Smirnes në duart e ushtarëve turqë. Grekët kishin 30.000 të vdekur.
Në shkëmbimin e madh të popullsisë që pasoi, 400.000 Turqë nga Trakia greke kaloi në Turqi, dhe 1.250.000 Grek nga Azia e Vogël shkoi në mërgim në Greqi, pa kulm mbi kokë, të veshur keq, në prag të urisë, duke e rritur numrin e popullsisë greke me 20 për qind. Refugjatët përmbytën Selanikun dhe gati sa e trefishuan madhësinë e Athinës.
Për një moment iu dha fund 3.000 vjetëve të civilizimit grek në Azinë e Vogël. Smirna u bë qytet turk dhe u riemërua në Izmir. Greqia përsëri u bë vend i vogël, i pasigurt, i zhytur në varfëri, plotësisht i poshtëruar, që ziente nga urrejtja.
Regjimet diktatoriale në Athinë përgjatë viteve njëzetë dhe tridhjetë nuk mundësuan një ribunetë sigurie për ndjenja të këtij lloji. Pastaj erdhën tmerret e pushtimit nazist që lanë të vdekur tetë për qind të popullsisë, lanë një milion njerëz pa kulm mbi kokë, dhe shkatërruan fshatin.
Rezistenca greke ndaj nazizmit ishte shumë e përhapur, por lëvizja guerile ishte gjithashtu e ndarë sa dhe heroike. Gjithë këto ndarje arritën pikën e vlimit në luftën qytetare greke 1946-1949, që solli humbje edhe më të mëdha dhe shkatërrime sesa lufta kundër nazizmit.
Shtetet e Bashkuara mbështetën qeverinë mbretërore greke në Athinë, deri sa Bashkimi Sovjetik me aleatët mbështeti kryengritësit komunistë në brendësi. Gjatë gjithë kohës së luftës së ftohtë ky ishte konflikti i parë dhe i vetëm kundër kryengritësve ku pala amerikane korri fitoren e plotë. Mirëpo, lufta qytetare në Greqi ishte shumë më shumë se lufta në mes të kapitalizmit dhe komunizmit.
Kapitalizmi nuk ka ekzistuar kurrë realisht në Greqi, e cila nga mesi i shekullit XX ishte një shoqëri e varfër orientale e refugjatëve, ku një grusht i pronarëve të pangopur të tokave dhe pronarë të anijeve kanë shfrytëzuar të gjithë të tjerët, dhe ku shtresa e mesme mezi ka ekzistuar.
Qeveria greke që mbështetej nga Amerikanët, karakterizohej nga korrupsioni dhe intrigat e pakuptimta. Mbështetësit e saj kishin vetëm një tabllo të paqartë mbi demokracinë dhe lirinë e shtypit, e në mesin e tyre kishte jopak ish-ithtarë të nazizmit. Ishin perëndimor vetëm në kuptimin se pretendonin të ishin të tillë.
Ndërkohë komunistët grekë kishin një orientim historik krejtësisht ndryshe, duke parë Rusinë dhe Kremlinin jo vetëm si fanar ndriçues të ideologjisë që mbështetnin, por edhe si atdhe të dytë e cila që nga rënia e Bizantit në vitin 1452, ishte mbrojtëse e popujve ortodoks lindor nga Turqit. Ndoshta nuk është dhe rastësi që beteja e parë e luftës së ftohtë, lufta arketipike Lindje-Perëndim, u zhvillua në tokën greke!
Në qendrat e edukimit në Perëndim, megjithatë, 2.000 vitet e fundit të historisë greke janë injoruar në dobi të versionit të idealizuar të Greqisë antike, civilizimit i cili ka vdekur para lindjes së Krishtit.
Perëndimi nuk dëshironte të pranonte se Greqia është më shumë bebe bizantine dhe e despotizmit turk se sa e Perikleut të Athinës.
Rezultati i gjithë kësaj ishte se vetëm pak Perëndimor mund ta kuptonin atë që në Greqi filloi të zhvillohej në vitet tetëdhjetë, në kohën kur ish-kryeministri grek Konstantin Karamanlis vendin e përshkuante si një “çmendinë të madhe”.
Por, para se të kalojmë në periudhën më të re të historisë greke, duhet të shqyrtojmë edhe një mit romantik në Greqi, i ndërtuar mbi atë klasik perëndimor: Mitin i cili në Amerikë ka lëshuar rrënjë të thella para se ti pritej koka ashtu tragjikisht në vitet tetëdhjetë.
“Më mëso, Zorba. Më mëso të kërcej!”
Në këtë kohë, të vërtetat e paketuara të shumë vendeve, në veçanti ato mesdhetare, kanë të ndërlidhura mitet turistike, përzierje të përllogaritura të shfaqjeve që përfshijnë historinë dhe peizazhet, dhe krijojnë vizionin romantik të rregulluar në rrethana ekzotike.
Por, për dallim nga mitet tjera turstike, miti grek ka lindur nga lëvizja në letërsi në shekullin XX, i cili në fund u kristalizua në njërin prej filmave më të paharruar në histori.
Viti 1935 shënon fillimin e këtij procesi….© pafrike.al
vijon
