Punësohen 800 dhe pushohen nga puna 1.900 punëtorë! Pse po mbyllen fabrikat në Serbi?

Serbia po feston mbërritjen e investitorëve të rinj dhe njëkohësisht po shënon shkurtime masive të vendeve të punës. Vetëm kompania Leoni mbyll fabrikën e saj duke lënë rreth 1.900 njerëz pa punë, ndërsa fabrikat e tjera në të gjithë vendin kanë fat të ngjashëm.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, mori pjesë në hapjen e fabrikës së grupit gjerman PWO pranë Çaçakut disa ditë më parë.

Siç u premtua, kompania së shpejti do të punësojë 500 punëtorë, dhe në fazën e dytë deri në 800 gjithsej.

Ky do të ishte një lajm i shkëlqyer për Serbinë, nëse nuk do të goditej njëkohësisht nga një dush i ftohtë, me njoftimin e kompanisë Leoni se po mbyll fabrikën e saj në Maloshishte dhe se rreth 1.900 punëtorë do të humbasin vendet e tyre të punës.

Por, mbyllja e kësaj fabrike nuk është një rast i izoluar, në vitet e fundit shumë fabrika janë mbyllur dhe mijëra punëtorë kanë humbur vendet e tyre të punës.

Kompania gjermane Drakslmajer në Zrenjanin, e cila prodhon sete kabllosh për industrinë e automobilave, ka njoftuar mbylljen e fabrikës deri në fund të vitit 2025, gjë që do të lërë rreth 2.000 punëtorë pa punë.

Kompania Benetton në Nish, një prodhues italian i veshjeve, e mbylli fabrikën e saj në prill të këtij viti, gjë që çoi në humbjen e vendeve të punës për rreth 950 punëtorë.

Kompania turke e tekstilit Jeans mbylli gjithashtu fabrikën e saj në Leskovac, duke lënë rreth 700 punëtorë pa punë.

Përveç kësaj, kompania kineze Johnson Elektrik nga Nishi, e cila prodhon komponentë elektrikë për industrinë e automobilave, pushoi nga puna rreth 350 punëtorë, pastaj fabrika e këpucëve Falk Ist nga Knjazhevci pushoi nga puna rreth 500 punëtorë, dhe që nga 1 prilli 2025, 100 punëtorë të tjerë mbetën pa punë. Aptiv nga Leskovci, një kompani që prodhon instalime elektrike për industrinë e automobilave, u ofroi punonjësve që kanë qenë në pushim të paguar për një kohë të gjatë të ndërpresin punësimin e tyre me pagesë për ndërprerjen e punësimit.

Numri i përgjithshëm i punëtorëve të pushuar nga puna matet në mijëra, dhe Leoni është vetëm një fabrikë tjetër në këtë rrjedhë të zezë.

Pse po mbyllen fabrikat?
Ekonomisti serb, Sasha Gjogoviç, shpjegon se e para në radhë ishte industria tekstile dhe se kemi një proces të mosinvestimit atje.

“Kishim Geox atje, pastaj u largua, pastaj Jeans u largua, pastaj Benetton e kështu me radhë. Ata largohen kryesisht për shkak të kostos së rritur të punës. Këto janë industri që kërkojnë shumë punë dhe që kërkojnë një numër më të madh të të punësuarve, dhe për këtë arsye ata kërkojnë tregje ku puna është më e lirë për ta që të zhvendosin fabrikat e tyre atje,” thekson Gjogoviç ndërsa kur flitet për industrinë e automobilave dhe komponentët e automobilave, ka dy aspekte.

“I pari është tregtar, domethënë problemi i rënies së fuqisë së industrisë së automobilave, veçanërisht në tregun evropian. Për shkak të kësaj, fluksi i porosive nga ai treg është ulur. Aspekti i dytë është se kostot e punës janë rritur përsëri. Kur kombinoni faktorin tregtar dhe atë që lidhet me nivelin e kostove të biznesit, dhe nëse riorganizimi nuk mund të përmirësojë rezultatet e biznesit, atëherë në vend që të grumbullohen humbje, biznesi mbyllet,” thotë ekonomisti serb, Sasha Gjogoviç, duke e konsideruar edhe si dëshmi se si janë bërë gjërat gjatë 13 viteve të këtij pushteti.

“Përveç fokusit të vazhdueshëm në subvencione bujare për ardhjen e investimeve të huaja direkte, nuk u punua për përmirësimin e iniciativës private vendase në një mënyrë transparente, ku nuk do të kishte lojtarë të privilegjuar në treg. Këto investime duhet të bazohen në institucione të pavarura, ku nuk ka tolerancë për ryshfetin dhe korrupsionin dhe nuk ka të privilegjuar në përputhje me afërsinë me strukturat politike, qeverisëse,” thekson Gjogoviç duke shtuar se Serbia ka një burim vendas, dhe ai është diaspora.

“Megjithatë, ata janë mësuar me rregullat perëndimore të lojës dhe organet rregullatore që i respektojnë këto rregulla dhe sanksionojnë ata që nuk i respektojnë ato. Ata nuk janë mësuar me korrupsionin endemik që ekziston në tregun tonë dhe për këtë arsye e shmangin këtë treg. Ne nuk mund ta përdorim këtë burim për shkak të këtyre kufizimeve institucionale, prandaj kemi edhe protesta,” shpjegon ai duke shtuar se investitorët kanë nevojë për një treg të qëndrueshëm.

“Që ta konsiderojmë tregun tonë si të qëndrueshëm dhe të sigurt, për të ditur se çfarë do të ndodhë në dy ose tre vitet e ardhshme ose më shumë, duhet të rregullojmë oborrin tonë, domethënë, duhet të rregullojmë mjedisin tonë institucional. Kjo përfshin një gjyqësor të pavarur dhe organe rregullatore të pavarura që do të kujdesen për papërsosmëritë në treg,” pohon ekonomisti serb, Sasha Gjogoviç, duke vlerësuar se duhet të bëhet një kthesë nga subvencionet jotransparente në forcimin e mjedisit institucional dhe tërheqjen e kapitalit vendas nga jashtë, dhe, ringjalljen e iniciativës private vendase./Danas/