Ekspertët në Bruksel: Turqia ka rol kyç në arkitekturën e mbrojtjes së Evropës

Përderisa iniciativat e përbashkëta për vendet anëtare të Bashkimit Evropian, BE, për të fituar autonomi më të madhe në sektorin e mbrojtjes po fitojnë vrull, ekspertët theksojnë rolin kyç të Turqisë në arkitekturën e sigurisë së Evropës, si aktualisht ashtu edhe në të ardhmen.

Zv/Presidenti dhe përfaqësuesi në Bruksel i organizatës kërkimore me bazë në SHBA, Fondi Gjerman Marshall, GMF, Ian Lesser, duke fol për përpjekjet e Evropës për t’u transformuar në një union mbrojtës, bashkëpunimit NATO-BE dhe rolit të Turqisë në sigurinë e kontinentit, tha për Agjencinë turke të lajmeve Anadolu, AA, se Evropa ka qëllime serioze dhe ka nisur iniciativa për të rritur shpenzimet e mbrojtjes dhe për të përmirësuar lëvizshmërinë ushtarake.

“Megjithatë, çështja nuk ka të bëjë vetëm me shpenzimin e parave, ka probleme me mënyrën se ku shpenzohen paratë dhe në të njëjtën kohë me kulturën strategjike në Evropë. Kulturat strategjike që janë të ndryshme në vendet evropiane mund të jenë më të ngadalta për t’u përshtatur sesa buxhetet e mbrojtjes,” tha ai.

Pasi tërhoqi vëmendjen se vendet evropiane mund të arrijnë ushtri më të mëdha ose aftësi më të gjera mbrojtëse duke rritur shpenzimet, Lesser shtoi se një çështje më e rëndësishme është gatishmëria e popujve evropianë “për të përdorur forcën”.

Lesser thekson se gatishmëria mund të jetë më e madhe në vendet baltike, duke shtuar se shoqëritë në Francë, Gjermani, Itali, Spanjë, Belgjikë ose Holandë mund të jenë më të ngurruara për përdorimin e forcës.

“Iniciativat në fund të fundit do të çojnë në një shtyllë më të fortë evropiane brenda NATO-s.”

Lidhur me faktin nëse fakti që 22 nga 27 vendet e BE-së janë aktualisht anëtarë të NATO-s dhe se përpjekjet e Evropës për të krijuar unitet më autonom në fushën e mbrojtjes do të çojnë në dyfishim, Lesser tha se ende nuk është e qartë se ku do të vendosen aftësitë e BE-së në të ardhmen. “A do të jenë iniciativat të përqendruara në BE apo do të jenë shtyllë më e fortë evropiane brenda NATO-s? Mendoj se iniciativat në fund të fundit do të çojnë në formimin e një shtylle të fortë evropiane brenda NATO-s”, thotë ai.

Lesser tha se iniciativat e BE-së për bashkimin e mbrojtjes nuk duhet të trajtohen nga një perspektivë “filozofike”. “Çështja është të kesh kapacitet të vërtetë dhe aftësinë organizative për ta përdorur atë. Kjo është brenda NATO-s. Ekziston një pranim se injorimi i kapacitetit ekzistues për të përfituar nga investimet ekzistuese në mbrojtje do të ishte i pamatur”, deklaroi ai.

Sipas tij, pothuajse të gjitha angazhimet e mbrojtjes së anëtarëve të BE-së përmbushen në përputhje me angazhimet e shpenzimeve të mbrojtjes të NATO-s dhe se këto nuk janë përgjegjësi e BE-së.

Ai theksoi rëndësinë e përpjekjeve të BE-së për të krijuar “Zonë Shengen ushtarake” duke përmirësuar lëvizshmërinë ushtarake dhe se zhvillimi i infrastrukturës brenda anëtarëve të BE-së do sigurojë kontribut edhe për NATO-n.

“Turqia është vend unik!”

Duke vënë në dukje se Turqia është “vend unik”, veçanërisht për shkak të vendndodhjes së saj gjeografike, Lesser tha se “Turqia është vlerë shumë e madhe për sigurinë e Evropës”.

Lidhur me mbajtjen e Turqisë në një farë mënyrë të përjashtuar nga iniciativat mbrojtëse të BE-së, Lesser tha: “Në këtë kuptim, Turqia nuk është e vetme, e njëjta gjë vlen edhe për vende si Mbretëria e Bashkuar dhe Norvegjia”. Ai thotë se Turqia është anëtare kyçe e NATO-s me një zë në tryezë.

“Nuk mendoj se rëndësia e NATO-s do të zvogëlohet në të ardhmen. Besoj se Turqia është në pozitë më të mirë për të luajtur rol të fortë në sigurinë evropiane sesa ishte 10 vjet më parë. Pavarësisht vështirësive që ka përjetuar në nivel politik, ajo ka mundësinë të jetë lojtare aktive në programet e reja të mbrojtjes të mbështetura nga BE-ja”, tha Lesser.

Ai theksoi rolin e Turqisë si lojtar i rëndësishëm në zhvillimin teknologjik. “Turqia është aktor jashtëzakonisht i rëndësishëm për shkak të kontributeve që sjell në tryezë për sigurinë evropiane. Kjo nuk lidhet vetëm me vendndodhjen e saj gjeografike, por edhe me teknologjinë, me madhësinë dhe potencialin e pozicionit ushtarak të Turqisë”, shtoi Lesser.

Sipas tij, Turqia duhet të integrohet në arkitekturën evropiane të mbrojtjes.

“Turqia mund të luajë rol kyç në ristrukturimin e sigurisë evropiane.”

Ndërsa profesori i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Triestes në Itali, Federico Donelli, tha për Agjencinë turke të lajmeve Anadolu, AA, se Turqia mund të luajë rol kyç në ristrukturimin më të gjerë të arkitekturës së sigurisë së Evropës.

“Gjatë 10 viteve të fundit, industria turke e mbrojtjes ka bërë përparim të konsiderueshëm dhe mund të kontribuojë në mënyrë efektive në mbrojtjen evropiane përmes prokurimit të municioneve dhe pajisjeve ushtarake dhe fillimit të projekteve të përbashkëta”, tha ai.

Më tej Donelli thekson se politika e jashtme e pavarur e Turqisë i lejon asaj të manovrojë në kontekste të ndryshme dhe se në këtë kontekst, ajo mund të jetë partner i rëndësishëm për vendet evropiane.

“Formimi i mbrojtjes së përbashkët për BE-në është bërë i pashmangshëm.”

Donelli deklaroi se lufta e Rusisë kundër Ukrainës dhe rizgjedhja e Donald Trumpit si president i SHBA-së kanë përshpejtuar shpenzimet e mbrojtjes së Evropës.

Ai kujton se SHBA-ja ka kërkuar prej vitesh që partnerët e tyre të NATO-s në Evropë të marrin përsipër pjesë më të madhe të kostove të mbrojtjes. “Shpërbërja e rendit ndërkombëtar liberal e ka bërë këtë kërkesë edhe më urgjente. Si rezultat, krijimi i mbrojtjes së përbashkët për BE-në është bërë i pashmangshëm”, tha Donelli.

Sipas tij, vonesa e mëtejshme nuk është më opsion dhe se vendet evropiane janë ndjeshëm prapa fuqive të mëdha dhe të mesme globale në fushën e mbrojtjes.

Donelli thotë se në një mjedis ndërkombëtar gjithnjë e më të paparashikueshëm me aleanca që ndryshojnë vazhdimisht, zotërimi i aftësive të besueshme ushtarake, avancimi i strategjisë së vet dhe mbrojtja e interesave globale janë thelbësore. “Megjithatë, agresioni i Rusisë rrit më tej ndjenjën e urgjencës. BE-ja duhet të riorganizojë arkitekturën e saj të sigurisë për të mbrojtur kufijtë e saj”, tha ai.

Lidhur me faktin nëse dallimet në mendime të vendeve anëtare mund të pengojnë apo jo iniciativat e BE-së për bashkimin e mbrojtjes, Donelli tha se ka shumë vështirësi, por që kërcënimi është shumë real. “Vendet evropiane nuk kanë zgjidhje tjetër veçse t’i lënë mënjanë dallimet e tyre”, shtoi ai.

Donelli parashikon se nëse vendet anëtare dështojnë ta bëjnë këtë, jo vetëm që “projekti i BE-së do të minohet”, por në të njëjtën kohë mund të marrë fund edhe procesi i integrimit evropian, me formën që njihet. Sa i përket faktit nëse iniciativat e përbashkëta të mbrojtjes të BE-së mbartin rrezikun e dyfishimit, Donelli tha se ky nuk është rrezik i rëndësishëm.

“Mbrojtja e përbashkët evropiane mund të pozicionohet mirë brenda kornizës më të gjerë të Aleancës Atlantike. Për këtë fillimisht duhet të zhvillohet politika e jashtme e përbashkët evropiane. Krijimi i një strukture ushtarake të unifikuar është i pakuptimtë pa një politikë të jashtme të unifikuar”, nënvizon Donelli.

Çështja e dytë e rëndësishme nuk është mungesa e burimeve, por vështirësia me të cilën përballen vendet anëtare në transferimin e sovranitetit të tyre në mbrojtje dhe politikën e jashtme, tha Donelli duke përfunduar:

“Rezultati i këtij procesi do të përcaktojë aftësinë e Evropës për të mbrojtur veten nga kërcënimi rus dhe sfidat e tjera globale si dhe aftësinë e saj për të vepruar si lojtar politik domethënës në rendin ndërkombëtar të ardhshëm.”/AA/