Brezi i vetmuar

Në gjithë botën e pasur, gjithnjë e më pak njerëz po lidhen e po bashkëjetojnë. Rrjetet sociale, aplikacionet e takimeve dhe polarizimi politik po luajnë të gjithë një rol, shkruan The Economist

“Unë nuk dal me burra konservatorë apo të moderuar”, thotë Nancy Anteby, një tridhjetëvjeçare nga New Yorku që punon në rrjetet sociale. “Dal vetëm me burra liberalë”.

Politika nuk është shqetësimi i saj i vetëm. Ajo kërkon edhe dikë ambicioz, me karrierë të qëndrueshme, që është hebre dhe, ndoshta më e rëndësishmja, që ndan dëshirën e saj për të krijuar një familje.

Gjetja e një partneri që plotëson të gjitha këto kritere nuk është e lehtë. “Shumë shpesh një burrë të zhgënjen”, – ankohet ajo. Por ajo ka kuptuar edhe diçka tjetër: “Nuk më duhet të mbështetem te një burrë për të pasur jetën që ëndërroj.”

Anteby nuk është aspak një rast i rrallë. Në Shtetet e Bashkuara, 41 për qind e grave dhe 50 për qind e burrave në grupmoshën 25-34 vjeç ishin beqarë në vitin 2023, një përqindje që është dyfishuar gjatë pesë dekadave të fundit.

SHBA-ja nuk është përjashtim. Midis viteve 2010 dhe 2022, pjesa e njerëzve që jetojnë vetëm, një tregues jo krejtësisht i saktë i beqarisë, por ai për të cilin ka më shumë të dhëna, është rritur në 26 nga 30 vendet e OECD, një grup kryesisht i vendeve të pasura.

Shkallët e martesave janë në rënie në pjesën më të madhe të Azisë, përfshirë Kinën e Indinë, dhe veçanërisht Japoninë, Korenë e Jugut dhe Tajvanin. Ndërkohë, beqaria po rritet me shpejtësi nëpër breza të ndryshëm.

Në Europë, brezat e rinj kanë më pak gjasa të jenë të martuar ose të bashkëjetojnë në të njëjtën moshë krahasuar me brezat e mëparshëm.

Ky recesion i marrëdhënieve po prek jo vetëm ata që duan të martohen apo të jetojnë me një partner të qëndrueshëm, por edhe ata që kërkojnë takime apo lidhje të rastësishme.

Të rinjtë po socializohen më pak, po dalin më pak në takime dhe po fillojnë të kenë jetë seksuale më vonë sesa brezat para tyre. Ata gjithashtu po kryejnë më pak marrëdhënie intime në përgjithësi, ashtu si, fatkeqësisht, edhe shumë të rritur të tjerë.

Michael Rosenfeld, sociolog në Universitetin Stanford, ka zbuluar se reduktimi i takimeve prej pandemisë së COVID-19 solli si pasojë 13.7 milionë beqarë më shumë në SHBA në vitin 2022 sesa nëse shkalla e beqarisë, e përkufizuar në mënyrë konservatore, do të kishte mbetur në nivelin e vitit 2017.

Për të gjeneruar një vlerësim të rritjes globale të numrit të personave të vetmuar, The Economist thotë se gjatë dekadës së fundit, rëniet e mprehta të shkallëve të martesës në një sërë vendesh aziatike të cilat i paraprinë pandemisë, kanë shtuar të paktën njëqind milionë njerëz të vetmuar në botë.

Kur edhe dy vetë janë tepër

Takimet, jeta seksuale, martesa dhe divorci janë zgjedhje thellësisht personale dhe ndikimet e tyre ndihen më drejtpërdrejt tek ata që i bëjnë.

Fakti që sot më shumë njerëz ndihen të lirë të zgjedhin të jenë beqarë, në krahasim me të kaluarën kur ekzistonin presione shumë më të mëdha shoqërore dhe ekonomike për t’u martuar, mund të shihet si një nga emancipimet më të mëdha të gjysmës së fundit të shekullit. Shumë njerëz janë çliruar nga bashkëjetesa të palumtura.

Por jo të gjithë ata që mbeten beqarë e kanë zgjedhur këtë rrugë. Një studim mbi beqarët në 14 vende zbuloi se vetëm 40 për qind thanë se nuk ishin të interesuar të ishin në një marrëdhënie.

Një sondazh tjetër i Qendrës Pew në SHBA në vitin 2019 gjeti se 50 për qind e beqarëve nuk ishin të interesuar për takime. Por vetëm 27 për qind e tyre deklaruan se nuk dilnin në takime sepse u pëlqente të ishin beqarë. Pjesa tjetër dha arsye si mungesa e kohës, fakti se e konsideronin veten në moshë të madhe ose bindjen se askush nuk do të dëshironte të dilte me ta.

Po ashtu, 34 për qind e beqarëve në studimin në 14 vende thanë se nuk donin të ishin vetëm, por e kishin të vështirë të tërhiqnin një partner, ndërsa 26 për qind e përshkruan veten si “mes marrëdhënieve”. Me pak fjalë, numri i zemrave të vetmuara po rritet, njerëz që dëshirojnë një lidhje, por nuk po arrijnë të gjejnë një të tillë.

Nuk duan më unazë në gisht

Këtu shfaqet një mospërputhje shqetësuese midis grave dhe burrave. Në sondazhin e Pew, 62 për qind e grave beqare nuk donin të takoheshin me dikë, ndërsa e njëjta gjë vlente vetëm për 37 për qind të burrave beqarë.

Në SHBA dhe në Korenë e Jugut, ndër vende të tjera, ka lëvizje të zëshme të burrave të rinj që ndihen të privuar në mënyrë të padrejtë nga mundësitë romantike. Në të gjithë botën, një përqindje e lartë e burrave të pamartuar lidhet shpesh me nivele të shtuara dhune dhe kriminaliteti.

Edhe ndryshimet e vogla në normat e çiftëzimit, kur shumëzohen në përmasa të tëra popullsie, mund të kenë pasoja të gjera shoqërore. Ndikimi më i madh do të jetë te normat e lindshmërisë, pasi gratë e martuara priren të kenë më shumë fëmijë sesa gratë beqare.

Kjo do të jetë veçanërisht e dukshme në vendet e Azisë Lindore si Japonia dhe Koreja e Jugut, ku vetëm 2-4 për qind e foshnjave lindin nga nëna të pamartuara. Në të gjithë botën, rritja e beqarisë do të ushtrojë presion të mëtejshëm mbi normat tashmë në rënie të lindjeve.

Efekte do të ndihen edhe në tregun e pasurive të paluajtshme, me rritje kërkese për banesa, pasi më shumë njerëz do të jetojnë vetëm, si edhe në financat publike, me më pak shpenzime për maternitete dhe shkolla dhe, me kalimin e kohës, më shumë shpenzime për shtëpitë e kujdesit.

Fakti që një përqindje kaq e madhe e beqarëve do të donte të ishte në një marrëdhënie, qoftë duke kërkuar ende apo duke hequr dorë nga kërkimi, sugjeron se ose ekziston një dështim i tregut të takimeve që i pengon njerëzit e përputhshëm të gjejnë njëri-tjetrin, ose se shoqëria po ndryshon në mënyra që po krijojnë mospërputhje të mëdha midis individëve. Në praktikë, duket se ndodhin të dyja.

Në Azi, ku beqaria po rritet më shpejt, një përzierje ndryshimesh strukturore dhe kulturore po rrit mospërputhjen. Fillojmë me demografinë. Politika e fëmijës së vetëm në Kinë ka krijuar një disbalancë të madhe midis meshkujve dhe femrave.

Për grupmoshat tipike për martesë, vendi do të ketë 119 burra për çdo 100 gra deri në vitin 2027. Në total, mund të ketë 30-50 milionë “burra të tepërt”, vlerëson Xiaoling Shu nga Universiteti i Kalifornisë, Davis.

Beqaria në Kinë, si në shumicën e vendeve të tjera, nuk shpërndahet në mënyrë të barabartë. Ajo është përqendruar në mënyrë disproporcionale te burrat më të varfër dhe më pak të arsimuar, të cilët konsiderohen më pak tërheqës, dhe te gratë shumë të arsimuara, për të cilat do të flasim më vonë.

Kina është një rast i pazakontë për shkak të politikës së saj të fëmijës së vetëm, por burrat heteroseksualë në vende të tjera me preferenca të forta kulturore për të pasur fëmijë djem do ta kenë gjithashtu të vështirë të gjejnë partnere.

Abortet selektive kanë sjellë 111 djem për çdo 100 vajza në Indi në vitin 2011. Raporti natyral është rreth 105. Megjithëse ky shtrembërim është bërë më i zbutur kohët e fundit, llogaritet se rreth 20 milionë më shumë djem sesa vajza kanë lindur në Indi midis viteve 2000 dhe 2015.

Mundësitë më të mira për gratë për të shkuar në universitet dhe për t’u punësuar po ushqejnë gjithashtu rritjen e beqarisë në Azinë Lindore, argumenton Wei-Jun Jean Yeung nga Universiteti Kombëtar i Singaporit.

Ndërsa gratë fitojnë pavarësi financiare, atyre nuk u duhet më një burrë që t’i mbajë ekonomikisht. Ato gjithashtu kanë më shumë për të humbur kur martohen.

“Vazhdon të ekzistojë një kulturë patriarkale në Azi, ku gratë mbajnë pjesën më të madhe të përgjegjësive të kujdesit për fëmijët dhe punëve të shtëpisë”, thotë Dr. Yeung.

“Kostoja e mundësisë për t’u martuar mund të jetë e lartë: gratë mendojnë se nëse martohen, mund t’u duhet të heqin dorë nga puna për t’u kujdesur për vjehrrit, prindërit dhe fëmijët, si edhe për të bërë punët e shtëpisë”.

Pasojat

Një nga pasojat e kësaj është se gratë shumë të arsimuara janë gjithashtu në mënyrë disproporcionale më të predispozuara të mbeten beqare në një sërë vendesh aziatike.

“Gratë më të arsimuara, urbane, me diplomë universitare po mbështesin gjithnjë e më shumë një trajtim të barabartë midis gjinive”, thotë Dr. Shu për gratë në Kinë.

“Shumë burra me arsim universitar janë armiqësorë ndaj ideve feministe apo ndaj vetë feministeve… ata mendojnë se këto gra po dëmtojnë perspektivat dhe interesat e tyre personale”.

Në Korenë e Jugut, hendeku mes mundësive të grave dhe pritshmërive seksiste të burrave është veçanërisht i gjerë. Rreth gjysma e burrave të rinj koreanë mendojnë se diskriminohen (përveç detyrimit për kryerjen e shërbimit ushtarak, ata nuk diskriminohen).

Rreth 60 për qind ankohen se feminizmi i nënçmon. Ata gjithashtu kanë prirjen të jenë shumë të plogësht në punët e shtëpisë. Nuk është për t’u habitur, pra, që shumë gra ambicioze të reja janë shumë më pak entuziaste për martesën sesa më parë.

Një model i ngjashëm beqarie shfaqet edhe në SHBA dhe Europë, pavarësisht roleve më pak të ngurta gjinore. Deri diku nga mesi i shekullit të njëzetë, shumë më tepër burra sesa gra ndiqnin universitetin.

Si rezultat, kishte shumë më tepër çifte ku burri ishte më i arsimuar se gruaja. Por vitet e fundit, situata është përmbysur. Në OECD, në vitin 2019, mesatarisht 51 për qind e grave të moshës 25-34 vjeç kishin diplomë universitare, kundrejt 39 për qind të burrave.

Kjo e bën të pamundur ruajtjen e modelit të dikurshëm. “Gratë shumë të arsimuara që ende duan të martohen me burra më të arsimuar nuk do të gjejnë mjaftueshëm kandidatë”, thotë Albert Esteve, drejtori i Qendrës së Studimeve Demografike në Barcelonë. “Pyetja është, a do të fillojnë ato të martohen me burra me arsim më të ulët?”

Nëse matematika do të ishte e vetmja forcë drejtuese, dhe jo normat kulturore, do të kishte pasur një rritje të madhe të përqindjes së çifteve në të cilat gruaja është më e arsimuar.

Megjithatë pritshmëria që gratë duhet të martohen me një burrë “më lart” se ato vetë është e vështirë të zhduket. Studiues në Gjermani, për shembull, gjetën se gratë shumë të arsimuara mbi moshën 30 vjeç kishin më shumë gjasa të mbeteshin beqare sesa të zgjedhin një burrë me arsim më të ulët.

Ka disa prova se gjithnjë e më shumë gra kanë filluar të martohen me burra më pak të arsimuar, por kjo nuk po ndodh në përmasat që pritej. Për më tepër, Esteve ka zbuluar se gratë e arsimuara “po zgjedhin burrat më të mirë midis atyre pa arsim të lartë”, duke u lidhur me burra që fitojnë më shumë para se ato.

Hezitimi i grave të arsimuara për t’u martuar me burra më pak të arsimuar nuk është krejtësisht i pakuptimtë. Në disa vende, burrat nuk po përshtaten mirë me kohët.

Në Australi, për shembull, burrat që fitojnë më pak se partneret e tyre femra kanë më shumë gjasa t’i keqtrajtojnë apo t’i ofendojnë ato. Por njerëzit mund të ndryshojnë.

Një studim në SHBA gjeti se martesat ku gruaja është më e arsimuar se burri kishin më shumë gjasa të shpërbëheshin te brezat më të vjetër, por jo te më të rinjtë.

Ndryshimet

Ndryshimet në nivelet relative të arsimimit shpjegojnë një pjesë të rritjes së beqarisë në vendet perëndimore, por jo të gjitha. Një pjesë tjetër e shpjegimit qëndron te teknologjia dhe ndryshimet e mëdha që ajo ka sjellë në mënyrën se si njerëzit takojnë partnerë.

Për rreth 60 vjet pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, mënyra më e zakonshme për t’u njohur për çiftet heteroseksuale ishte përmes miqve, sipas një studimi të botuar në vitin 2019 nga zoti Rosenfeld dhe kolegët e tij.

Por pas futjes së telefonave inteligjentë në fund të viteve 2000, përqindja e atyre që njiheshin online u rrit me shpejtësi. Në vitin 2013 kjo u bë mënyra më e zakonshme që çiftet të lidhen.

Megjithatë takimet online janë rrënjësisht të ndryshme nga takimet tradicionale. Kur kërkon një takim, Kristian Del Rosario, avokate 27-vjeçare që jeton në Nju Jork, mund të filtrojë kandidatët në Hinge, një aplikacion popullor, duke përdorur çdo kriter të mundshëm.

Ajo kontrollon moshën e një burri (jo më shumë se gjashtë vjet më i madh se ajo, por “njerëzit në nevojë nuk përbëjnë zgjedhje”), punën, fenë, bindjet politike, nëse pinë marijuanë (“i heq nga lista”) dhe sa të gjatë janë, gjë që për të është e rëndësishme.

Njerëzit gjithmonë kanë qenë të përpiktë kur zgjedhin një partner afatgjatë, të paktën kur janë esëll. Por rrjetet sociale dhe takimet online e kanë fuqizuar këtë përpikmëri, duke u dhënë njerëzve mundësinë të filtrojnë kandidatët jo vetëm për gjërat që kanë qenë gjithmonë të rëndësishme (mosha, feja, etnia dhe arsimi), por edhe për tipare të tjera si bindjet politike apo qëndrimi ndaj drogave, për të mos përmendur gjatësinë dhe peshën.

Një pasojë është se shumë njerëz tani gënjejnë: studiues në Gjermani gjetën se përdoruesit e aplikacioneve të takimeve thonë se janë pak më të gjatë dhe më pak mbipeshë sesa janë realisht. Një tjetër pasojë është se shumë prej tyre e kanë të vështirë të gjejnë takime.

Raportime të Wall Street Journal sugjerojnë se shumica e grave në Bumble, një aplikacion takimesh, i filtrojnë të gjithë burrat nën 1.80 m të gjatë. Kjo përjashton rreth 85 për qind të burrave menjëherë.

Pa dyshim, gratë prej kohësh kanë preferuar burrat më të gjatë, por jo në këtë ekstrem. Shumica e grave të reja britanike thonë se mirësia, ndershmëria dhe sensi i humorit janë shumë më të rëndësishme se pamja fizike, sipas sondazheve të Ipsos.

Atëherë pse kaq shumë gra në takimet online i përjashtojnë burrat e sjellshëm, të ndershëm e të zgjuar që janë thjesht me gjatësi mesatare?

Pjesë e përgjigjes qëndron te kulturat online dhe rrjetet sociale që nxisin ideale joreale.

Në “manosferë”, një grup komunitetesh online që bashkohen rreth idesë se burrat po diskriminohen, të rinjtë e quajtur “incel” (burra që duan marrëdhënie, por nuk arrijnë t’i kenë) ankohen se gratë janë egoiste dhe manipuluese, sepse nuk flenë me ta. Ndërkohë, influencues mizogjinë si Andrew Tate i nxisin të bëhen tepër maskilistë dhe të ushtrojnë dominim ndaj grave.

Gratë kanë versionin e tyre, më pak të ashpër, të këtij fenomeni. Disa verifikojnë takimet e mundshme në forume private ku të tjera postojnë emrat dhe fotot e burrave që pretendojnë se i kanë tradhtuar ose kanë qenë abuzues.

Kjo mund t’i bëjë takimet më të sigurta, por disa gra i përdorin këto forume thjesht për t’u ankuar për takime të dështuara ose për burra që i kanë refuzuar.

Kjo mund të jetë dekurajuese për 41 për qind të grave që thonë se shpesh hasin video apo postime ku femrat ndajnë përvoja negative të takimeve.

Mund të jetë dekurajuese edhe për burrat, të cilët kanë frikë t’u propozojnë grave një takim nga frika e turpërimit publik, thotë Daniel Cox nga Survey Centre on American Life, pjesë e American Enterprise Institute.

Disa personazhe të rrjeteve sociale me audiencë të madhe krijojnë pritshmëri joreale për romancën, thotë Sabrina Zohar, konsulente takimesh me bazë në Los Anxhelos me 1.3 milionë ndjekës në TikTok.

Ajo u tarifon klientëve 9999 dollarë për një program tremujor, gjatë të cilit ndihet e detyruar t’u shpjegojë parime bazë si “Nëse dikush nuk të shkruan çdo ditë, kjo nuk do të thotë se nuk i pëlqen”.

Pritshmëritë joreale ndoshta janë po aq të vjetra sa vetë takimet dhe marrëdhëniet, por një brez i ri i rritur me lista të personalizuara muzike dhe argëtim online mund të jetë më pak i gatshëm t’i lërë mënjanë preferencat e veta.

“Ti mund të filtrosh lajmet që lexon, apo jo? Mund të kujdesesh për jetën tënde online”, thotë Cox.

“Sa e thjeshtë është të bësh të njëjtën gjë kur mendon për një marrëdhënie të mundshme?” Kjo vlen edhe për ideologjinë. Ndërsa burrat janë zhvendosur djathtas dhe gratë janë bërë më liberale në SHBA dhe në disa pjesë të Europës, politika po futet mes jastëkëve të çiftit, thotë ai.

Të martuar me pajisjet

Teknologjia e re jo vetëm që nxit përzgjedhjen e tepruar të partnerit, por edhe zë shumë kohë, duke lënë më pak për shoqërim dhe aktivitete në grup, që dikur ishin mënyra më të sigurta për të njohur partnerë.

Në SHBA, koha që të rinjtë nga 15-24 vjeç kalojnë me njëri-tjetrin ballë për ballë është ulur me më shumë se një të katërtën gjatë dekadës së fundit, ndërsa koha e kaluar duke luajtur lojëra elektronike është rritur me rreth gjysmën (dhe pothuajse është dyfishuar për djemtë e rinj).

Koha e kaluar duke parë video, duke shfletuar apo duke luajtur duket se po zëvendëson edhe marrëdhëniet seksuale. Në pothuajse të gjithë botën e pasur, njerëzit po kryejnë marrëdhënie intime më rrallë se më parë, dhe gjithnjë e më shumë nuk bëjnë fare.

Britanikët e moshës 18-44 vjeç, për shembull, kanë kaluar nga pesë herë në muaj në vitin 1990 në vetëm dy herë në muaj në vitin 2021, vëren Soazig Clifton i University College London.

Studiuesit kanë sugjeruar se kjo lidhet me faktin se njerëzit janë shumë të zënë, më të stresuar, shohin pornografi ose janë thjesht të shpërqendruar nga Netflix. Ndërsa Inteligjenca Artificiale bëhet më e aftë, gjithnjë e më shumë njerëz po i drejtohen asaj, në vend të njerëzve, për marrëdhënie intime.

Njerëzit që kalojnë fundin e adoleshencës dhe të njëzetat duke parë televizor, duke luajtur lojëra ose duke biseduar me Inteligjencën Artificiale, mund të ulin shanset e tyre për të gjetur një partner, pasi po humbin mundësinë e artë për të ushtruar aftësitë e takimeve dhe për të mësuar si t’i përballojnë uljet dhe ngritjet e marrëdhënieve.

“Takimi nuk është si të ngasësh biçikletën, – thotë Rosenfeld. – Ke nevojë për praktikë të vazhdueshme që të jesh i mirë dhe nëse nuk praktikon për ca kohë, bëhet më e vështirë”.

Me fjalë të tjera, beqaria, e cila tashmë po riformëson shoqërinë perëndimore, ka gjasa të vazhdojë të rritet për një periudhë të gjatë, me të gjitha pasojat pozitive dhe negative që sjell.

Në një moment ajo me siguri do të arrijë një nivel të qëndrueshëm, por nuk ka asnjë shenjë që kjo të ndodhë së shpejti. Deri së fundmi, demografët mendonin se sapo qëndrimet e burrave të arrinin emancipimin e grave, do të krijohej një ekuilibër i ri.

“Burrat do të bënin pak pastrim dhe punë shtëpie për të qenë më tërheqës, dhe përsëri do të krijoheshin familje të lumtura”, thotë Esteve.

Por edhe në Skandinavinë egalitare, vëren ai, “pavarësisht se sa tërheqës janë burrat”, normat e martesës dhe lindshmërisë vijojnë të bien. “Pse po ndodh kjo?”, pyet ai. Është pyetja e 100 milionë beqarëve të rinj./Përgatiti: Monitor/