Në vendin që dikur premtonte, sot njerëzit jetojnë në varfëri ekstreme!

Kuba po shënon rënie për dekada, dhe kohët e fundit vendi ka hyrë në një fazë të kolapsit të plotë. Që nga vitet 1960, regjimi kubanez e ka paraqitur veten si një projekt “drejtësie sociale”. Premtimi ishte të eliminonte varfërinë dhe papunësinë, të zhdukte analfabetizmin dhe të ofronte arsim dhe kujdes shëndetësor për të gjithë.

Realiteti i sotëm në ishull është krejtësisht larg këtyre qëllimeve, dhe Kuba është jashtëzakonisht e varfër.

Të dhëna alarmante
Ministri i Ekonomisë Joaquin Alonso njoftoi në korrik se Prodhimi i Brendshëm Bruto ra me 1.1 për vitin e vitin e kaluar. Më alarmante është se ekonomia kombëtare ka humbur më shumë se një të dhjetën e madhësisë së saj që nga viti 2019, me PBB-në që ra me 11 për qind që nga viti 2019.

Sipas ministrit, prodhimi primar, që përfshin bujqësinë, bagëtinë dhe minierat, është goditur më rëndë, me një rënie prej 53 për qind, shkruan Havana Times.

Jashtëzakonisht të varfër
Sipas organizatës Observatorio Cubano de Derechos Humanos , 89 për qind e njerëzve në Kubë janë jashtëzakonisht të varfër dhe, për shkak të kufizimeve financiare ose mungesës së ushqimit, shtatë nga dhjetë kubanë nuk hanë mëngjes, drekë ose darkë.

Nga kubanët e anketuar, 78 për qind duan të emigrojnë jashtë vendit ose njohin dikë që dëshiron të emigrojë. Sipas The Economist, 2.75 milionë kubanë kanë emigruar që nga viti 2020, ekuivalent me një të katërtën e popullsisë së përgjithshme. Demografi kryesor kubanez Juan Carlos Albizu-Campos beson se 2.75 milionë njerëz janë larguar që nga viti 2020.

Disa fitojnë më pak se pesë dollarë
Ekonomia po shembet dhe pak gjëra funksionojnë në vend. Paga është 6,506 peso ose 14.46 dollarë. Ata si pastruesit fitojnë rreth 2,500 peso, që është pak më pak se pesë dollarë.

Sipas të dhënave nga OKB-ja dhe Banka Botërore, të cilat Worldometers i paraqiti në faqen e saj të internetit, PBB-ja për banor në Kubë në vitin 2023 ishte 7,252 dollarë.

Kjo tregon se PBB-ja nominale për frymë e Kubës është shumë herë më e lartë se ajo e vendeve të Afrikës Sub-Sahariane (PBB-ja mesatare për frymë për këto vende në vitin 2023 ishte 1,623 dollarë për vitin 2023, sipas Macrotrends).

Shumë ekonomistë vënë në dyshim besueshmërinë e PBB-së së Kubës të shprehur në dollarë, sepse statistikat zyrtare ende bazohen në kursin e këmbimit qeveritar, i cili është shumë herë më i favorshëm se sa vlen në tregun paralel. Qytetarët mbështeten në kursin e këmbimit të tregut paralel, sepse në Kubë shumica e mallrave mund të blihen vetëm në dollarë ose në dyqane që i vendosin çmimet e tyre sipas atij kursi këmbimi.

Ekspertët deklarojnë se ekonomia kubane vuan nga një mbivlerësim masiv i PBB-së për shkak të kursit zyrtar të këmbimit artificialisht të ulët të peso kubane krahasuar me kursin në rritje të këmbimit të tregut të zi.

Duke përdorur qasje të shumëfishta analitike dhe norma të ndryshme konvertimi, ekonomisti Miguel Alejandro Hayes tregon në një vlerësim se PBB-ja e Kubës për frymë do të ishte shumë herë më e ulët nëse do të përdorej një kurs këmbimi më realist i tregut në vend të atij zyrtar, raporton elTOQUE. Ky është një vlerësim që nuk përfaqëson statistika zyrtare.

Turizmi gjithashtu po bie
Turizmi gjithashtu po bie ndjeshëm në Kubë. Sipas Cuba Headlines, statistikat zyrtare për fundin e shtatorit 2025 tregojnë një rënie prej 20.5% të numrit të vizitorëve krahasuar me të njëjtën periudhë në vitin 2024.

Ekspertët paralajmërojnë se rënia e turizmit është kryesisht rezultat i problemeve strukturore, siç janë ndërprerjet afatgjata të energjisë elektrike, mungesa e nevojave themelore dhe infrastruktura e dobët.

Kuba ishte premtuese
Në shekullin e 19-të, Kuba ishte një nga vendet më të begata të Amerikës Latine, duke eksportuar duhan, sheqer dhe kafe. Sipas një studimi të botuar në Kembrixh, të ardhurat për frymë në Kubë gjatë viteve 1920 ishin “jashtëzakonisht afër Evropës Perëndimore dhe shteteve jugore të Amerikës”.

Në vitet 1920, për shkak të Prohibicionit në Shtetet e Bashkuara, Kuba u bë një destinacion i preferuar për amerikanët e pasur. Hotele, restorante dhe kazino u hapën në Havanë për t’u shërbyer udhëtarëve të pasur.

Në një numër të vitit 1956 të Cabaret Quarterly, një revistë udhëtimesh që tani nuk botohet më, Havana u përshkrua si “zonja e kënaqësisë, perëndesha e harlisur dhe luksoze e kënaqësisë”.

“Havana ishte atëherë ajo që është bërë Las Vegasi”, i thotë Louis Perez, një historian kubanez, Smithsonian.

Grushti i shtetit i Batistës
Edhe pse Kuba shpalli zyrtarisht pavarësinë në vitin 1902, ky sovranitet u kufizua rëndë nga i ashtuquajturi  Amendamenti Platt, një dokument që i dha Washingtonit të drejtën të ndërhynte në punët kubaneze kur vlerësonte se interesat e tij ishin të kërcënuara.

Në këtë mjedis, Fulgencio Batista, një oficer ushtarak, organizoi një grusht shteti në vitin 1952 dhe pezulloi zgjedhjet demokratike, duke vendosur një regjim autoritar.

Castro dhe revolucioni
Në vitin 1953, Fidel Castro nisi një rebelim kundër sundimit të Batistës, i cili u shndërrua në një luftë të zgjatur guerile. Ndër figurat kryesore që formësuan lëvizjen revolucionare ishte Ernesto “Che” Guevara, një revolucionar dhe mjek argjentinas.
Deri në fund të vitit 1958, Castro kishte fituar mbështetjen e punëtorëve, studentëve dhe fshatarëve, dhe pakënaqësia në rritje dhe presioni ndërkombëtar shkatërruan regjimin e Batistës.

Vendi iu drejtua BRSS-së
Sistemi shumëpartiak u shfuqizua, industria u shtetëzua dhe vendi iu drejtua ideologjikisht dhe ekonomikisht Bashkimit Sovjetik. Brenda një periudhe të shkurtër kohore, Kuba u transformua në një sistem socialist njëpartiak.

Sipas analistëve, në vitet e para të regjimit, Kuba shënoi disa suksese, për shembull në zgjerimin e arsimit dhe kujdesit shëndetësor, por këto përpjekje treguan kufijtë e tyre kur u shfaqën joefikasitete në ekonomi.

Sot, Kuba është një nga shtetet e pakta komuniste të mbetura në botë. Edhe pse Fidel Castro dha dorëheqjen në vitin 2008 dhe vdiq në vitin 2016, Kuba mbetet nën kontrollin e së njëjtës parti.

Rënia e BRSS është çelësi
Është e pamundur të ndash rënien e Kubës nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Havana ka qenë një aleat kyç i Moskës që nga kulmi i Luftës së Ftohtë dhe Kriza Kubane e Raketave në vitin 1962.
Kuba kishte jetuar brenda orbitës gjeopolitike sovjetike për më shumë se tre dekada. Me zhdukjen e BRSS, pothuajse e gjithë mbështetja e jashtme u zhduk dhe PBB-ja u ul me më shumë se një të tretën në gjysmën e parë të viteve 1990. Periudha u quajt “Periudha Speciale në Paqe”.  Ishte një krizë e madhe humanitare e shoqëruar me mungesa të karburantit, ushqimit dhe ilaçeve, paralizë të transportit dhe eksod masiv të popullsisë.

Roli i SHBA-së në rënien e Kubës
Në të njëjtën kohë, Shtetet e Bashkuara gradualisht shtrënguan sanksionet ekonomike, duke kulmuar me Ligjin Helms-Burton  të vitit 1996, i cili kufizoi më tej tregtinë dhe investimet me Kubën. Në një mjedis të tillë, Havana kërkoi mbrojtës të rinj, kryesisht në Venezuelën e Hugo Chávez, e cila u bë një furnizuese kryesore e naftës së lirë në fillim të viteve 2000.

Mund të dëgjohen pretendime se Shtetet e Bashkuara janë kryesisht përgjegjëse për krizën kubane, për shkak të embargos afatgjatë të futur në vitin 1962 dhe presionit sistematik politik mbi Havanën.

“Bllokada e Kubës përfaqëson një luftë ekonomike, financiare dhe tregtare që përcaktohet ligjërisht si gjenocid,” paralajmëroi Ministri i Jashtëm Kuban Bruno Rodriguez.

“Socializmi shpjegon varfërinë në Kubë”
Kuba vëren se kufizimet financiare, tregtare dhe ekonomike i kanë kushtuar 164 miliardë dollarë deri më tani. Portali informativ i Institutit Amerikan për Kërkime Ekonomike, The Daily Economy, raporton se embargoja padyshim e varfëroi Kubën, por se arsyeja e vërtetë për rënien e Kubës është regjimi socialist.

Sipas analizës së tyre, që në vitin 1989, Kuba ishte rreth 55 për qind më e varfër se sa do të kishte qenë në mungesë të socializmit dhe embargos, gjë që tregon se kostot e planifikimit qendror dhe izolimit tashmë kishin ulur ndjeshëm standardet e jetesës së popullsisë. Sipas analizave, vetë embargoja ndikoi në ekonominë kubane midis 3 për qind dhe 10 për qind.

Rritja e sipërmarrjes private
Një ndryshim në ligj në vitin 2021 lejoi krijimin e mijëra bizneseve të vogla dhe të mesme, të cilat tani përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të shitjeve me pakicë. Të dhënat e fundit nga korriku 2025 tregojnë se sektori “jo-shtetëror” ishte përgjegjës për 55 për qind të shitjeve me pakicë të mallrave dhe shërbimeve në vitin 2024, krahasuar me 44 për qind në vitin 2023, raporton Agjencia e lajmeve i Reuters.

Megjithatë, sipërmarrësit privatë janë të frustruar nga paqartësitë në zbatimin e ligjit. “Gjithçka duhet të bëhet në një mënyrë të tërthortë”, thotë sipërmarrësja Marta Deus për gazetën The Economist. Duket se reformat janë të nevojshme në Kubë. The Economist thekson se qeveria aktuale nuk është e aftë të parandalojë katastrofën drejt së cilës po shkon Kuba.

“Mendoj se ekonomia kubaneze është në rënie të lirë. Dhe nëse reformat e zbatuara nuk janë mjaftueshëm domethënëse, mjaftueshëm të thella dhe mjaftueshëm strukturore, ato thjesht nuk do të kenë sukses”, tha për a PBS, Carlos Saladrigas, bashkëpresident i organizatës jofitimprurëse Cuba Study Group.