Lumë me fitime për biznesin e ujit

Tregu i ujit të ambalazhuar vijon të zgjerohet për kompanitë shqiptare, të cilat patën një rritje dyshifrore të shitjeve në krahasim me një vit më parë. Importet e ujit të ambalazhuar shënuan rënie për herë të parë që prej 2013-s, ndërsa eksportet u rritën. Të favorizuar nga cilësia e burimeve, ujërat e ambalazhuar po depërtojnë nga tregjet e afërta rajonale deri tek ato më të largëtat.
Si biznesi i ujit po shikohet si alternativë tërheqëse për investim. Problem kryesor vijon të mbetet informaliteti dhe siguria për shëndetin e konsumatorëve.

Uji i ambalazhuar

Burimet e shumta ujore, nga veriu në jug, dhe me cilësi, kanë qenë një potencial për kompanitë që operojnë në tregun e ambalazhimit të ujit në vend. Aktorët kryesorë të tregut flasin për një zgjerim të aktivitetit të tyre në vitet e fundit, e cila ka ardhur kryesisht prej zgjerimit në tregun vendas, duke fituar terren nga importi. Kompanitë më të mëdha në vend shprehen se kanë investuar në linjat e tyre teknologjike të ambalazhimit të ujit, kanë zgjeruar rrjetin e shpërndarjes, si dhe kanë forcuar bazën e tyre të klientëve.

Rritja e konsumit të ujit të ambalazhuar nga familjarët ka qenë një tjetër faktor ku është mbështetur rritja e tyre. Sipas të dhënave nga Ministria e Bujqësisë, në vend janë 36 kompani aktive të cilat merren me trajtimin dhe ambalazhimin e ujit. Prodhimi i ujit në vend, gjatë 2017-s, u përllogarit 78.8 mijë hektolitra, por që në këtë të dhënë mungojë sasitë nga Qarku i Tiranës, ku ndodhet dhe një nga burimet më të mëdha të ujit në vend, Selita.

Kompanitë vijuan rritjen e konsoliduar

Sipas të dhënave nga Qendra Kombëtare e Biznesit, Uji i Ftohtë Tepelenë ishte kompania më e madhe në vend për nga qarkullimi. Në 2017-n, kompania realizoi mbi 1 miliard lekë të ardhura, rreth 17% më shumë se një vit më parë. Sipas Drejtorit të Përgjithshëm të Tepelenës, Laurentiu Hutanu, zgjerimi i atribuohet investimit në linjat e prodhimit të kompanisë dhe në përmirësimin e rrjetit të shpërndarjes.

Në vend të dytë për nga qarkullimi, renditet uji Lajthiza, kompani e cila ka njohur rritje të shpejtë në treg. Shitjet e ujit Lajthiza njohën dyfishim në 2017-n, në krahasim me një vit më parë. Sipas pasqyrave financiare, Lajthiza pati një qarkullim prej 882 milionë lekësh.

Rritja e shitjeve ka qenë dyshifrore edhe për kompaninë e trajtimit dhe ambalazhimit të ujit Qafshtama, ku në 2017-n u realizuan 15% më shumë të ardhura. Prej 2014-s, prania e Qafshtamës është rritur me rreth 3 herë, duke e renditur atë kompaninë e parë për nga fitimet. Zgjerimi i kompanive vendase sipas drejtuesve të Qafshtamës ka ardhur pasi ato janë bërë më konkurruese në tregun vendas. “Kompani të huaja kanë kosto të larta transporti, të cilat rrisin koston totale dhe çmimin e ujit të ambalazhuar. Gjithashtu, konsumatori shqiptar demonstron më tepër besim ndaj ujit të prodhuar në vend”, – tha Florant Dautaj nga Qafshtama.

Ecuria ka qenë pozitive edhe për Ujin Spring dhe ujin e gazuar Glina. Brand-menaxheri i këtyre dy markave në Kompaninë Agna, vlerëson me rritje jo vetëm tregun brenda vendit, por edhe tregun e eksportit. Zgjerimi ka ardhur kryesisht nga investimi në teknologji, e cila ka rritur konkurrueshmërinë e tyre, por edhe nga rritja e kërkesës për konsum nga familjarët. Kompani të tjera që kanë njohur zgjerim gjatë 2017-s kanë qenë uji Aplin dhe Akull, të cilat rritën shitjet me përkatësisht 27 dhe 62% në raport me një vit më parë.

Krahas rritjes së shitjeve, kompanitë kanë shtuar edhe fitimet, duke përfituar nga ekonomia e shkallës dhe specializimi në këtë sektor.

Marzhet e fitimit të kompanive variojnë nga 5-6% deri në 20% të qarkullimit. Së fundmi, kompanitë e ambalazhimit të ujit kanë përfituar nga ulja e taksës së ambalazhit nga 100 lekë për kg në 35 lekë për kg për shishet PET. Për kompaninë Qafshtama, kjo lehtësi fiskale ka reduktuar kostot e lëndëve të para për kompaninë e tyre me 17.5%. “Kjo do të sjellë ulje të çmimit final. Është një lehtësim fiskal, megjithëse mbetemi gjithmonë më të taksuar se vendet e tjera të rajonit,”- tha Florant Dautaj. Krahasuar me vendet e rajonit, barra fiskale për kompanitë shqiptare është rreth 6% më shumë. Megjithatë kjo nuk i ka penguar që të zgjerohen në rajon.

Eksportet në rritje, faktor cilësia

Ndërsa importi i ujit të ambalazhuar shënoi rënie me 13% në vitin 2018, eksportet e ujit shqiptar janë rritur me të paktën 20% në dy vitet e fundit. Rritja ka ardhur kryesisht nga zgjerimi në tregjet rajonale. Besart Çuko, i kompanisë Agna, tha për “Monitor” se janë të pranishëm prej 5 vitesh në tregun e Kosovës me ujin Spring, ndërsa me ujin Glina ka qenë prej shumë vitesh i pranishëm në rajonin e Ballkanit. Ata presin që të zgjerohen në Maqedoni, Serbi dhe Kosovë në sektorin e ‘soft drinks’.

Sipas Drejtorit të Përgjithshëm të Ujit Tepelena, ujërat shqiptarë kanë cilësi të lartë dhe kjo është arsyeja përse janë të mirëpritur në vendet e tjera. “Uji i Ftohtë Tepelenë po eksporton në Itali, Maqedoninë e Veriut, Greqi, Kosovë, SHBA, Kanada dhe Mbretërinë e Bashkuar dhe ka në plan të eksportojë në vende të tjera të Europës dhe Lindjes së Mesme”- shpjegoi ai për “Monitor”.
Përveç rajonit, kompanitë shqiptare kanë mundur të depërtojnë edhe në tregje më të largëta, si Lindja e Mesme. Tashmë uji Lajthiza mund të konsumohet edhe në Dubai. Flamur Pervana, i cili punon në Dubai, ka arritur që lidhë një kontratë për të importuar ujë nga Shqipëria atje.

Informaliteti dhe siguria mbeten problemet kryesore

Konkurrenca e pandershme mbetet problematika kryesore e këtij tregu. Sipas drejtuesve të Qafshtamës, problemi më i madh i sektorit është informaliteti në treg. “Fakti që shumë biznese nuk pranojnë faturat e furnizimit apo të shitjeve bën që biznese të vogla apo të mëdha të konkurrojnë pandershmërisht me biznese që paguajnë taksa, duke i dëmtuar seriozisht ato dhe duke i penguar të rriten”, – tha Florant Dautaj.

Problematikë tjetër mbetet dhe tregtimi i ujit me makina të përshtatura, nëpër lagje të ndryshme të Tiranës për konsumatorët familjarë. Kjo ka rritur konkurrencën e pandershme, pasi pjesa më e madhe e tyre nuk paguajnë taksa. Ata janë kthyer në një problem për sa i përket sigurisë së këtyre produkteve, pasi uji nëpërmjet këtyre makinave tregtohet jashtë kushteve higjieno-sanitare dhe shtojnë rrezikun për popullatën.

Industria bëhet tërheqëse për investitorë nga fushat e tjera

Prej më shumë se gjashtë muajsh, kompania Blu Imperial, e cila tregton ujë nën logon Selita, është blerë nga Kastrati Group. Në tre vitet e fundit, Blu Imperial, e cila tregton kryesisht ujë me paketim të madh për familje dhe zyra, po humbiste treg, ku vetëm gjatë 2017-s shitjet u reduktuan me 31%. Tashmë, kjo kompani ka ndërruar menaxhim dhe mbeten për t’u parë strategjitë që do të ndjekin për të kapur tregun.

Oltjan Canameti, i cili është një nga distributorët e Ujit Selita, thotë se për 2018-n, ecuria ka qenë më pozitive, me një rritje prej 10% nga viti që kaloi. Sipas tij, rritja ka ardhur nga kërkesa e kompanive të cilat janë shtuar në staf, fasonët dhe kompanitë e call center. Sipas Kodit të Punës, punëdhënësi duhet të vërë në dispozicion të punëmarrësve ujë tëpijshëm, të paktën 6 litra në ditë për person.

Një tjetër kompani që operon në sektor tjetër ka vendosur që të bëhet pjesë e sektorit të trajtimit dhe ambalazhimit të ujit. Prej më pak se një viti, Lufra, me aktivitet kryesor përpunimin e qumështit, po investon në kompaninë e ujit Dukat. Aktualisht kompania është e fokusuar në rajonin e Jugut, Fier, Lushnjë dhe Vlorë. Ata e shikojnë tregun potencial dhe janë optimistë për ecurinë.

“Ujërat shqiptarë me cilësi të lartë, arsyet pse eksportojmë”

Uji i Ftohtë Tepelenë renditet i pari për sa u përket shitjeve, me një rritje prej 17% në krahasim me një vit më parë. Drejtori i Përgjithshëm i kompanisë, Laurentiu Hutanu, e vlerëson ecurinë në tregun vendas pozitive dhe e argumenton rritjen me investimet në teknologji dhe rrjetin e shpërndarjes, të cilat kanë ndihmuar për të rritur praninë në treg. Brandet shqiptare të ujit të ambalazhuar po njohin zgjerim edhe në tregjet e huaja dhe arsye kryesore mbetet cilësia. Problematikë vijon të mbetet konkurrenca e pandershme.

Si ka qenë performanca e tregut të ujit gjatë viteve të shkuara?

Performanca e përgjithshme e tregut të ujit gjatë viteve të shkuara ka qenë pozitive. Për Ujin e Ftohtë Tepelenë performanca ka qenë pozitive si rezultat i investimit në teknologjinë e re, e cila rezultoi në rritje të kapacitetit prodhues dhe krijimin e vendeve të reja të punës. Ndër të tjera, kemi arritur një mbulim më të gjerë të shpërndarjes së shitjeve në Shqipëri.

Uji i Ftohtë Tepelenë është fokusuar tek inovacioni. Ne kemi hedhur së fundmi në treg 2 lloje të rinj uji me vitamina dhe kemi në plan që këtë vit të hedhim në treg produktet e reja: PET 0,33L, për fëmijët, PET 1L dhe 0,33L dhe Qelq 0,33 L (shishe qelqi) për biznesin HoReCa.

Për herë të parë që nga 2013, importi i ujit të paketuar ka pësuar rënie, nëse i referohemi të dhënave të doganës. Si kanë përfituar kompanitë shqiptare nga kjo situatë?

Ashtu si në çdo treg të lirë, ka gjithnjë produkte të reja uji që hyjnë dhe dalin nga tregu. Kjo është një çështje marketingu, shpërndarjeje dhe e gjendjes së stokut. Në Shqipëri, konsumatorët e ujit të importit janë përgjithësisht të ndarë në dy grupe (por jo i kufizuar vetëm në këto të dyja):

1. Konsumatorë që blejnë ujë ndërkombëtar premium
2. Konsumatorë që blejnë çfarëdo uji tjetër ndërkombëtar me çmim të ulët, ujë që nuk është domosdoshmërish cilësor.
Kompanitë shqiptarë nuk kanë ndonjë përfitim të madh nga importet e ulëta për sa kohë në treg hyjnë lloje ndërkombëtare uji me çmim dhe cilësi të ulët, të cilët konkurrojnë edhe ata shqiptarë, me cilësi të lartë.

Eksportet janë rritur në 2018. Si e shikoni tregun jashtë Shqipërisë?

Disa nga ujërat shqiptarë kanë cilësi të lartë dhe kjo është arsyeja përse janë të mirëpritur në vendet e tjera. Uji i Ftohtë Tepelenë po eksporton në Itali, Maqedoninë e Veriut, Greqi, Kosovë, SHBA, Kanada dhe Mbretërinë e Bashkuar dhe ka në plan të eksportojë në vende të tjera të Europës dhe Lindjes së Mesme.

Çfarë vështirësish hasni ju në veprimtari si një kompani shqiptare? A ka barriera tarifore dhe jotarifore?

Vështirësitë janë në terma dokumentacioni dhe formalitetesh (të pastandardizuara). Duke qenë se Shqipëria nuk është vend i Bashkimit Europian, pothuajse çdo vend i Europës kërkon dokumentacion dhe informacion të ndryshëm mbi importin. Logjistika në disa vende nuk është e zhvilluar mirë, për pasojë, kostot e transportit për shembull, për kompanitë që ofrojnë transportin nga Shqipëria janë të larta.
Barrierat jo-tarifore të tregtisë (NTBs) ose siç quhen ndonjëherë “Masat Jo-Tarifore” (NTMs) janë barriera të cilat kufizojnë importin dhe eksportin e të mirave materiale apo shërbimeve nëpërmjet mekanizmave të ndryshëm nga thjesht vendosja e tarifave.

Ne nuk kemi hasur ndonjë politikë proteksioniste nga vendet e tjera. Fokusi i tyre ka qenë kryesisht te cilësia, dhe kjo është diçka e mirë për ne. Shqipëria ka marrëveshje të mira tregtare me disa vende, ku dogana për ujin e importuar është zero. Gjithsesi, ka disa vende të cilat aplikojnë një taksë doganore mbi importin.

Çfarë problemesh keni me tregun e ujit në Shqipëri?

Disa kompani bëjnë konkurrencë të pandershme. Ne e kemi adresuar këtë çështje edhe zyrtarisht tek autoritetet përgjegjëse. Presim që në të ardhmen, të tërë të respektojnë rregullat.

Paketa fiskale 2019 paraqet lehtësi në lidhje me taksën e paketimit për shishet plastike me 35 lek/kg. Si do të ndikojë kjo gjë në industritë lokale?

Reduktimi i taksës është kursim. Gjithsesi, Uji i Ftohtë Tepelenë po investon në përdorimin e PET të Riciklueshëm (RPET) e cila do të kushtojë më shumë, por do të ketë ndikim më pozitiv në ambient.

“Kompanitë shqiptare janë bërë më konkurruese në treg”

Që prej themelimit të saj, kompania e ujit Qafshtama ka njohur zgjerim në tregun vendas, duke rritur bazën e klientëve dhe praninë në treg. Qafshtama renditet kompania e tretë më madhe në vend për sa i përket shitjeve dhe e para për nga fitimet.

Arsye kryesore e këtij zgjerimi është rritja e konkurrueshmërisë së kompanive shqiptare në tregun vendas. Florant Dautaj thotë se ulja e taksës së plastikës ka reduktuar ndjeshëm kostot për lëndët e para, megjithëse krahasuar me rajonin, Shqipëria vijon të ketë një barrë fiskale më të lartë.

Nga të dhënat në Qendrën Kombëtare të Biznesit, Qafështama ka njohur rritje gjatë 2017-s. Si ishte ecuria e kompanisë suaj në 2018-n? Cilët janë faktorët që kanë ndikuar?

Ashtu si në vitin 2017, edhe në vitin 2018 Qafshtama ka pasur rritje në shitje, trend i cili vazhdon dhe në vitin 2019. Faktorët që kanë ndikuar janë cilësia e produktit, rritja e numrit të klientëve me të cilët bashkëpunojmë, forcimi i markës në treg. Që prej krijimit Qafshtama ka njohur vetëm rritje të shitjeve.

Të dhënat nga Doganat tregojnë se në 2018-n, importet e ujit të ambalazhuar shënuan rënie, ndërsa eksportet u rritën. A reflekton kjo një zgjerim të kompanive shqiptare në tregun vendas apo ka pasur rënie të konsumit të ujit të ambalazhuar?

Kjo vjen nga fakti se kompanitë vendase janë më konkurruese në treg. Kompani të huaja kanë kosto të larta transporti, të cilat rrisin koston totale dhe çmimin e ujit të ambalazhuar. Gjithashtu konsumatori shqiptar demonstron më tepër besim ndaj ujit të prodhuar në vend.

Si ka qenë ecuria e eksporteve të ujit Qafshtama, në cilat tregje keni mundur të depërtoni? Keni vënë re ndonjë lloj paragjykimi për produktet shqiptare?

Eksportet janë përqendruar kryesisht në Kosovë. Kjo sepse taksa mbi plastikën jashtë vendit e rrit koston e lëndëve të para si pipetat mbi 50% duke na bërë jo konkurrues kundrejt kompanive të mëdha europiane. Krahasuar me vendet e rajonit, taksat nuk e rrisin më shumë se 6 % koston e lëndës së parë.

Së fundmi ka pasur një lehtësim fiskal për sa u përket shisheve PET. Si pritet të ndikojë te kostot tuaja si kompani dhe te çmimi final?

Kjo taksë paraqet një lehtësim që na bën të jemi më konkurrues. Ulja e taksës së vendosur mbi plastikën nga 100 lek/kg në 35 lek/kg bën të mundur uljen e kostove të lëndëve të para në masën 17.5% dhe padyshim sjell ulje të çmimit final. Është një lehtësim fiskal, megjithëse mbetemi gjithmonë më të taksuar se vendet e tjera të rajonit.

Cilat janë disa nga problematikat e sektorit?

Problemi më i madh i sektorit ngelet informaliteti në treg. Fakti që shumë biznese nuk pranojnë faturat e furnizimit apo të shitjeve bën që biznese të vogla apo të mëdha të konkurrojnë pandershmërisht me biznese që paguajnë taksa, duke i dëmtuar seriozisht ato dhe duke i penguar të rriten.

Rritja e kontrollit mbi parametrat e sigurisë për shëndetin mbi produktin do të ndihmonte ata operatorë si Qafshtama të cilët i kushtojnë shumë vëmendje dhe kosto elementeve që garantojnë pastërtinë për produktin dhe sigurinë për shëndetin. Kjo do të eliminonte nga tregu kompani të cilat këto parametra nuk i respektojnë duke favorizuar bizneset që sigurinë ushqimore e kanë prioritet në prodhim.

“Familjarët kanë rritur konsumin e ujit të ambalazhuar”

Glina dhe Sping janë dy marka të pranishme në tregun vendas të ujit të ambalazhuar. Besart Çuko, menaxher i këtyre dy markave në Agna Group, pohon zgjerimin e kompanive shqiptare të ambalazhimit të ujit në tregun vendas.

Rritja ka ardhur nga investimi në teknologji, e cila ka rritur konkurrueshmërinë e tyre. Çuko shton se një faktor tjetër i rëndësishëm ka qenë edhe rritja e konsumit nga familjarët, si dhe pasuria natyrore e vendit me burime me ujë cilësor.

Të dhënat nga doganat tregojnë se së fundmi ka rënë sasia e ujit të importuar. Në mendimin tuaj a reflekton kjo një zgjerim të kompanive vendase dhe nga ka ardhur kjo?

Po, është e vërtetë që ka pasur rënie të sasisë të ujërave të importuar dhe kjo përkthehet në zgjerim të kompanive vendase. Rritja nuk ndodhi rastësisht në vendin tonë, por si rrjedhojë e investimeve bashkëkohore, të bëra nga kompanitë shqiptare, në botilimin dhe ambalazhimin e ujit. Shqipëria është një nga vendet e pasura me shumë burime natyrore ujore, të një cilësie të lartë, ky është një faktor tjetër i cili ka ndikuar në këtë rritje.

Cilat janë segmentet e tregut që po njohin zgjerim (baret, restorantet apo konsumi i individëve)?

Ndikimi i parë i konsumimit të ujërave ndihet drejtpërdrejt në njësitë tregtare si, bare, restorante, etj. Vitet e fundit ka pasur një rritje të sasisë të konsumit të ujit në familje, pasi gjithmonë e më shumë njerëzit po ndërgjegjësohen për shëndetin, duke mos konsumuar si ujë të pijshëm atë që rrjedh nga rubineti.

Së fundmi ka pasur lehtësi fiskale të cilat prekin dhe industrinë tuaj, si p.sh. taksa e plastikës për shishet, çfarë efekti pritet që të ketë tek ju si industri në kosto dhe çmime finale të produktit?

Mund të them me siguri të plotë, se jemi e vetmja kompani shqiptare që kemi marrë hapa konkretë në lidhje me reduktimin e plastikës, duke e ulur atë me 30% dhe duke ndikuar kështu drejtpërdrejt në përmirësimin e mjedisit.

Si kompani shqiptare, a keni pasur hapësira për të depërtuar në tregje të tjera?

Agna Group po zgjeron biznesin në disa vende të rajonit të Ballkanit, si në Kosovë, Serbi dhe Maqedoni me të njëjtin format biznesi, si dhe në Shqipëri, me synimin për të distribuuar disa marka të njohura europiane të pijeve dhe ushqimeve. Ne jemi të pranishëm me ujin Spring prej më shumë se 5 vitesh në Kosovë, ndërsa Glinën prej shumë vitesh e eksportojmë në rajonin e Ballkanit, në disa vende të BE-së, në SHBA dhe Kanada. Spring dhe Glina ambalazhohen në fabrikën e Glinës kundrejt të gjitha standardeve që eksportimin e tyre në këto vende. Fabrika e Glinës është e certifikuar me ISO 9000 dhe ISO 22000./Monitor/