Parlamentarizmë?

nga Ismet Toto

Si Diktatura ashtu edhe Parlamentarizma kanë historinë e evolucionit të tyre që fillon pikërisht aty ku fillon dhe Historia e Njerëzimit. Dy shëmbulla të mira që njihen botërisht janë parlamentarizmat dhe diktatura e disa shekujve para Krishtit, respektivisht të Romës dhe të Helladhës. Njëra ka ndjekur tjetrën, herë duke hyrë në mes të tyre disa shekuj e herë kanë ndjekur njëra tjetrën këmba-këmbës. Historia politike e popujve nuk është gjë tjetër veç se kronika e luftërave që kanë bërë popujt për të rrëzuar diktaturën ose për t’a themeluar mirë.

Nuk është puna e gazetarisë të analizojë (ose të krijojë nga tekstet dhe t’i shesë për mënde) theorira dhe komente filosofike rreth jetës politike të popujve. Detyra e gazetarit shqiptar, sot sidomos është të vërë n’evidencë faktet dhe problemet dhe mundësisht të shtyjë të tjerët të mendojnë seriozisht mbi të. Dhe detyra e një gazete të popullit siç është Arbënia është që këto problem t’i shikojë jo nga pikpamje kozmike dhe akademike, por nga një pikpamje thjeshtësisht dhe konkretisht Shqiptare.

Mbas kësaj parantheze le të kthehemi në bisedën tonë. Parlamentarizmë në kuptimin e gjërë të fjalës do të thotë demokrati. Demokrati do të thotë që populli t’ushtrojë drejtpërsëdrejti ose tërthorazi pushtetin legjislativ dhe partia që ka shumicën të marë në dorë pushtetin ekzekutiv. Praktikisht do të thotë se vëndin t’a qeverisë dhoma e deputetëve me anën e ligjeve që bën dhe të kabineteve që pak a shumë ajo vetë emëron.

Këtë gjë tregon fjala “Parlamentarizmë” ose “Demokrati”. Dhe kujtojmë se Parlamentarizmë me kaqë pakë fjalë sa përdorëm na nuk mund të shpjegohej më qartë !

Parlamentarizma në këtë kuptim që presupozon natyrisht edhe zgjedhjet plotësisht të lira, ka të mirat e saj, po ka edhe të këqijat e saj.

1. U jep rast të gjithë njerëzve të interesohen për punët e përgjithëshme dhe të veprojnë politikisht. Ky interesim shkakton zhvillim dhe përparim të shpejtë.

2. Ndonse edhe në Demokrati është gjithënjë shumica që dominon dhe pra pakicës mund t’i bëhen pa-drejtësira (sa do të bukura të jenë parimet) prap se prap zakonisht është’ e pranuar që në Demokratitë ka më tepër drejtësi.

Në vija të përgjithëshme këto janë dy të mirat e mëdha që janë pron’e Demokratisë. Po çdo medalje ka dy faqe. Kështu është edhe me Demokracinë.

Demokratia më 1936: Ka falimentuar kudo për veç Ingliterës dhe shteteve veriorë. Që t’a zëmë Greqia dhe Turqia e të hipijmë lart në Rusi e duke përmbledhur shteteve Ballkanike t’i afrohemi Gjermanisë e Austrisë e Italisë, do të shohim se kudo gjëndet nga një parlament dhe me deputetë që nuk ngrënë vetëm gishtin, por n’asnjërin nga këto vënde nuk ka demokrati në kuptimin e plotë të fjalës. Franca po zien dhe herët a vonë do t’a gjejë ilaçin. Anglia, me traditën e saj të rëndë dhe me pasurin’ e saj të pa kufi doemos do të jetë nga të fundit që të ndjejë krizën.

Shkurtazi Demokratia ka falimentuar. Kushdo që s’ka paragjykime, që është’ i sinqertë në vet-vete dhe që dëshiron të shohë qartë s’ka se si të thotë të kundërtën. Demokratia nuk u përgjigjet konditave shpirtërore të kësaj epoke dhe konditave materiale që polli kjo fazë e Revolucionit industrial të botës. Parlamentarizimi i plotfuqishmë e çan popullin në klasa dhe ideale, i jep një populli aqë drejtime sa janë edhe partitë politike. Dhe fare natyrisht brënda n’atë popull zhvillohet lufta në mes të partive paprerësisht (shëmbëll Franca dhe Greqia) dhe ay popull zien brënda gjer sa të triumfojë një parti dhe të stabilizohet Diktatura, e cila i jep popullit vetëm një ideal dhe vetëm një drejtim dhe e bën t’eci (shëmbëll Italia, Turqia, Gjermania, Rusia etj.)

Demokratia e vërtetë pastaj në popujt e vegjël është kryekëput çkatërrimi i tyre. Tërë heterogjeniteti, tërë pasionet dhe egoizmët politike gjejnë shesh të lirë. Zakonisht nuk ka as qetësi, as paqe. Mbretëron anarkia më e plotë (shëmbëll Italia para Musolinit dhe Greqia e gjer-sotme).

Demokratia sjell në fuqi demagogët, njerëzit që dinë t’a përkëdhelin dhe t’a gënjejnë dhe t’i marën votën popullit dhe pastaj të vazhdojnë t’a gënjejnë gjer sa t’u dalë gënjeshtra në shesh… Dhe pastaj fillon historia nga e para, gjer sa të lidhet populli nga gënjeshtarët dhe t’i japë fuqin atij që s’di të flasë bukur e të gënjejë, por që di se ç’është e mirë për atë popull dhe e bën./“Arbënia”, 21 shkurt 1936/