Eksportet e mbyllin 2019-n me rënie prej 3.8%, “bie” Italia, rritet Kosova

Eksportet e mbyllën vitin 2019 me një performancë negative, për herë të parë në katër vitet e fundit. Të dhënat e INSTAT treguan se totali i produkteve të shitura jashtë vendit për periudhën janar-dhjetor ishte rreth 300 miliardë lekë, me një tkurrje prej rreth 3.8% në raport me vitin e mëparshëm. Importet në kahun tjetër janë rritur me 1.2%, duke bërë që deficiti tregtar të thellohet me 5.8%.

Të tre grupet kryesore të eksporteve “Minerale, lëndë djegëse, energji elektrike,”, “Tekstile dhe këpucë”, “Materiale ndërtimi dhe metale”, që zënë mbi 70% t totalit,  kishin performancë negative. Me rritje ishin vetëm “Ushqime pije e Duhan” dhe “makineri e pajisje”, që zënë të dyja bashkë 19% të totalit të eksporteve.

Arben Shkodra, Sekretar i Përgjithshëm i Shoqatës së Prodhuesve tha për Monitor se që në fillim të 2019-s kjo tendencë ishte e pritshme. “Nuk po targetohet mirë mbështetja ndaj eksporteve”, tha ai. “Kursi i këmbimit ka penguar kontratat, ndërsa mungesa e punonjësve ka sjellë ulje të produktivitetit”. Për më tepër që eksportet janë të varura nga faktorë rastësorë, si shiu për energjinë, apo koha e mirë që favorizoi prodhimet bujqësore. “Ka mungesë të theksuar të politikave publike për të konsoliduar prodhimin vendas dhe ta çuar drejt tregjeve të reja”, shtoi ai.

Tekstilet dhe këpucët, që janë zëri kryesor i eksporteve, me rreth 40% të totalit, shënuan një rënie prej 4.5% me bazë vjetore, duke zbritur në 118 miliardë lekë. Ky është viti i parë me rënie, që nga 2014-a, pasi sektori kishte njohur një performancë pozitive katër vitet e fundit. Operatorët e tregut pohojnë se rënia lidhet me zhvlerësimin e euros, që ka gërryer fitimet e fasonistëve si dhe ndryshimet në tregjet ndërkombëtare që po reflektojnë tendencën e blerësve drejt modës së shpejtë. Edhe ndryshimi i klimës ka riformatuar sezonet duke ndikuar në kërkesën e partnerëve të huaj. Zoti Skënder Pashai, i kompanisë së prodhimit të këpucëve Fital tha se, sektori i fason është futur në rënie të lirë, duke bërë me faj për këtë situatë nënçmimin e euros dhe kërkesën e vakët në tregjet ndërkombëtare.

Tkurrja e tekstileve e këpucëve është përshpejtuar në dhjetor, si rrjedhojë e efekteve të tërmetit, sidomos në zonën e Durrësit, ku veprojnë shumë kompani që punojnë me material porositësi. Nazmi Grori, nga Naber Konfesion, një prej më të mëdhave në Durrës tha se përveçse prodhimi u ndërpre për disa ditë, ai kishte vështirësi të kthente në punë punonjësit, që ishin larguar prej tërmetit. Në dhejtor, eksportet e tekstile e këpucë ranë me 11.2%, më shumë se dyfishi i rimit vjetor të tkurrjes për 11 mujorin që kishte parë ky sektor.

Eksportet e “minerale, lëndë djegëse dhe energji”, grupi i dytë më i madh, me 17% të totalit, shënuan një rënie prej 11%, në 50 miliardë lekë. Ndikim kishte rënia e energjisë për shkak të motit pa reshje. Burime nga Bankers Petroleum, eksportuesi më i madh i naftës në vend, pohuan se ecuria e tyre ka qenë pozitive muajt e fundit, sidomos në dhjetor, pasi e kanë eksportuar gjithë naftës dhe nuk kanë furnizuar më Tosk Energy. Gjithsesi për gjithë vitin, eksportet e Bankers janë me rënie, e reflektuar dhe në tkurrjen e shitjeve drejt Spanjës, që është destinacioni kryesor i Bankers, përmes kontraktorit të saj, CEPSA. Në dhjetor, eksportet drejt Spanjës u rritën me më shumë se 40%.

Edhe grupi i tretë “Materiale ndërtimi dhe metale” vijon tendencën negative, duke rënë me 15% për 2019-n. Pesha e këtij grupi ka zbritur në 15% të totalit nga 17% në 2018-n. Arif Shkalla, drejtor financës bë Kurum, kompanisë së prodhimit të çelikut dhe eksportuesit më të madh të këtij grupi, tha se tendenca e tyre ka qenë e qëndrueshme në sasi, por ndikimi ka ardhur nga rënie e çmimeve të shitjeve, çka ka çuar në tkurrjen e eksporteve në vlerë. Çmimi i hekurit ka rënë me rreth 70-80 euro për ton. Edhe eksportuesit e tjerët të këtij grupi, ato të çimentos e tullave, nuk kanë pasur një aktivitet pozitiv. Mario Braçi i Titan group ka pohuar se ka vështirësi për të rritur eksportet nga Porti i Durrësit, që ka limitime të cilat kërkojnë investime të mëdha në infrastrukturë. Kostot e karburanteve, shton ai, janë rritur me të paktën 15%. Po të ishte në një linjë me konkurrentët tanë do të ishim me konkurrues.  “Italia është një konkurrent kryesor në fushë por nuk ka këto taksa që prekin prodhimin”.

Në rritje të ndjeshme këtë vit ishin ushqimet e pijeve dhe duhanit, me zgjerim 9.4%, në 35 miliardë lekë, të favorizuara nga moti i ngrohtë në nëntor. Pesha e këtij grupi ka arritur në 12%.

Një sektor në rritje është dhe ai i “Makineri, pajisje dhe pjesë këmbimi,”, eksportet e të cilit u zgjeruan me 16% për 12 mujorin, duke zënë gati 7% të totalit. Zhvillimi i industrisë mbështetëse automotive ka ndikuar në këtë tendencë pozitive. Rritja e pranisë së disa prej kompanive kryesore gjermane e franceze po jep efektin e saj pozitiv. Gjermanët e Forschner dhe PSZ Albania dhe francezët e Delmon janë aktivë, ndërsa po ngrihet dhe fabrika e koreanojugorëve të Yura.

Kontributi i grupeve kryesore në ndryshimin vjetor të eksporteve:

Eksportet gjatë këtij viti janë ulur me 3,8 %, krahasuar me një vit më parë. Grupet që kanë ndikuar negativisht në uljen vjetore të eksporteve janë: “Materiale ndërtimi dhe metale” me -2,5 pikë përqindje, “Minerale, lëndë djegëse, energji elektrike” me -2,0 pikë përqindje, “Tekstile dhe këpucë” me -1,8 pikë përqindje. Në ndryshimin vjetor të eksporteve kanë ndikuar pozitivisht grupet: “Ushqim, pije, duhan” me +1,0 pikë përqindje, “Makineri, paisje dhe pjesë këmbimi” me +0,9 pikë përqindje, “Produkte kimike dhe plastike” me +0,5 pikë përqindje.

Deficiti tregtar në rritje

Në vitin 2019 eksportet e mallrave arritën vlerën 299 mld lekë duke u ulur me 3,8 %, krahasuar me një vit më parë dhe importet e mallrave arritën vlerën 649 mld lekë duke u rritur me 1,2 %, krahasuar me një vit më parë. Deficiti tregtar arriti vlerën 350 mld lekë duke u rritur me 5,8 %, krahasuar me të njëjtën periudhë të 2018.

Kontributi i grupeve kryesore në ndryshimin vjetor të importeve:

Rënia vjetore e importeve prej 7,6 %, këtë muaj është ndikuar kryesisht nga grupet: “Minerale, lëndë djegëse, energji elektrike” me -2,7 pikë përqindje, “Materiale ndërtimi dhe metale” me -2,7 pikë përqindje, “Tekstile dhe këpucë” me -1,0 pikë përqindje, “Makineri, paisje dhe pjesë këmbimi” me -0,6 pikë përqindje. Në ndryshimin vjetor të importeve kanë ndikuar pozitivisht grupet: “Ushqim, pije, duhan” me +1,1 pikë përqindje.

Ecuria e tregtisë së mallrave sipas vendeve partnere

Në muajin Dhjetor 2019 vendet me të cilët Shqipëria ka pasur rritje më të madhe të eksporteve në krahasim me Dhjetor 2018 janë: Spanja (+115,7 %), Kosova (+3,0 %) dhe Greqia (+18,0 %). Ndërsa vendet me të cilat eksportet kanë pasur uljen më të madhe janë: Italia (-9,8 %), Kina (16,5 %) dhe SHBA (55,2 %).

Gjatë këtij viti vendet me të cilët Shqipëria ka pasur rritje më të madhe të eksporteve, në krahasim me një vit më parë janë: Kosova (+10,0 %), Gjermania (+5,6 %) dhe Maqedonia (+0,3 %). Ndërsa vendet me të cilat eksportet kanë pasur uljen më të madhe janë: Italia (-4,0 %), Spanja (1,4 %) dhe Greqia (-2,5 %).

Në muajin Dhjetor 2019 vendet me të cilët Shqipëria ka pasur rritje më të madhe të importeve në krahasim me Dhjetor 2018 janë: Turqia (+23,3 %), Gjermania (+4,3 %) dhe Spanja (+46,7 %). Ndërsa vendet me të cilat importet kanë pasur uljen më të madhe janë: Italia (-10,9 %), Kina (-6,0 %) dhe Greqia (-23,2 %).

Gjatë këtij viti vendet me të cilët Shqipëria ka pasur rritje më të madhe të importeve, në krahasim me një vit më parë janë: Turqia (+14,0 %), Kina (+11,0 %) dhe Greqia (+4,3 %). Ndërsa vendet me të cilat importet kanë pasur uljen më të madhe janë: Italia (-6,3 %), Gjermania (-6,2 %) dhe Rusia (-8,2 %).

Si ndryshoi gjeografia e eksporteve në 2019-n

talia vijon të mbetet partneri kryesor i Shqipëria sa i përket eksporteve. Drejt këtij shteti shkuan rreth 48% e totalit të shitjeve tona në 2019-n, sipas tabelave të publikuara nga INSTAT.

Por, eksportet drejt Italisë kanë shënuar dhe rënien më të madhe në vlerë absolute në 2019-n, duke u tkurrur me 4% në 143 miliardë lekë. Kjo tendencë është e lidhur kryesisht me performancën e dobët të tekstileve e këpucëve, mbi 70% e të cilave ka si destinacion Italisë. Aktorët e tregut pohuan se rënia lidhet kryesisht me zhvlerësimin e euros, që ka prekur fitimet dhe ndryshimin e kërkesës nga fqinjët. Tre grupet kryesore që eksportohen në Itali janë “Tekstile dhe këpucë” (rreth 60% e totalit), “Materiale ndërtimi dhe metale”, “Makineri, pajisje dhe pjesë këmbimi”

Kosova ka vijuar të jetë sërish edhe në 2019-n partneri i dytë tregtar i Shqipërisë. Ndryshe nga Italia, eksportet drejt vendit fqinjë kanë shënuar rritjen më të madhe në vlerë absolute, duke u rritur me  10% në gati 30 miliardë lekë. Gjithsesi, pesha e eksporteve drjet Kosovës mbetet shumë më e ulët se ajo e Italisë, me rreth 10% të totalit. Dy produktet kryesore që shkojnë në Kosovë janë nafta dhe metalet, të ndjekura nga materialet e ndërtimit dhe produktet ushqimore.

Spanja ka ruajtur vendin e tretë, ndonëse eksportte drjet këtij shteti kanë shënuar një rënie të lehtë me rreth 1%, në rreth 24 miliardë lekë. Spanja merr rreth 8% të eksporteve shqiptare. Marrëdhëniet me këtë vend mbahen pothuajse tërësisht nga një kompani e vetme, Bankers Petroleum, prodhuesi më i madh i naftës në vend,  e cila ka në Spanjë kontraktorin më të madh të saj, CEPSA. Një tjetër pritës i eksporteve shqiptare është dhe grupi Inditex, që prodhon markën e njohur Zara, përmes kontraktorëve shqiptarë në prodhimin e këpucëve.

Gjermania mbetet partneri i katërt, me 4.7% të eksporteve.  Eksportet drejt Gjermanisë u rritën me 5% në 2019-n, me bazë vjetore, duke arritur në 14.2 miliardë lekë. Tre grupet kryesore të eksportuara, sipas INSTAT janë “Tekstile dhe këpucë”, “Minerale, lëndë djegëse, ener. elek.”, “Ushqim, pije duhan”.

Në vend të pestë është Greqia, e cila dikur ishte partneri i dytë tregtar i Shqipërisë, pas Italisë. Që prej krizës së euros në vitin 2012, tregtia me shtetin fqinjë është zbehur. Drejt Greqisë shkuan në 2019-n, rreth 4.3% e eksporteve tona. Ecuria ishte negative, teksa eksportet ranë me 2.5% në 12.7 miliardë lekë. Tre grupet kryesore që eksportohen në Greqi janë “Tekstile dhe këpucë”, “Ushqim, pije duhan”, “Materiale ndërtimi dhe metale”.

Drejt këtyre 5 shteteve shkuan rreth 75% e eksporteve totale. Sipas një raporti të fundit të FMN-së për eksportet dhe vlerën e shtuar në Ballkan, Shqipëria është shteti që ka varësinë më të lartë nga një vend i vetëm, konkretisht nga Italia, çka e bën atë të varur nga zhvillimet që mund të kenë fqinjët.

Raporti shton se 45% e eksporteve të tregtueshme në Shqipëri përbëhen nga  produkte që kërkojnë punë intensive, shumë më e lartë sesa shtetet e tjera të Ballkanit Perëndimor, ku pas nesh vjen Maqedonia me rreth 13%.

Shqipëria ka gjithashtu një vlerë të ulët të shtuar në prodhim dhe është e përqendruar në produkte që kërkojnë punë intensive. “Pjesa e prodhimit në vlerën e shtuar bruto është e vogël – duke filluar nga rreth 4 përqind në Mal të Zi dhe 5% në Shqipëri në rreth 15 përqind në Serbi krahasuar me një mesatare prej 16 përqind ose më shumë në vendet e zhvilluara. Në Shqipëri dhe Bosnjë- Hercegovinë, sektori prodhues gjithashtu përbëhet nga kryesisht produkte me intensitet të lartë të punës, përkatësisht lëkurë, veshje dhe ushqime të papërpunuara.”/Monitor/