Portret i pautorizuar/ Ilir Meta, dritë hijet e Presidentit: Përplasjet, akuzat, aleancat dhe …

Rreth 1 vit më parë Ilir Meta, ish-Kryetar i Kuvendit, u zgjodh në krye të shtetit shqiptar me votat me mazhorancës së majtë të asaj kohe. Meta u zgjodh president në moshën 48 vjeç, duke qenë Kreu i Shtetit më i ri në politikën shqiptare, ndërsa jeta e tij politike nisi kur ishte vetëm 21 vjeç.

Situata politike kur u zgjodh Meta ishte e tensionuar, e njëjtë pothuajse me atë që jemi sot, një opozitë të ngujuar në çadër pranë kryeministrisë dhe një mazhorancë që ndante postet më të larta të shtetit.

Përmes një loje jo shumë të ndershme politike, ku njëherë vinte nën presion Ramën me atë që mund të bashkohej me opozitën, Partinë Demokratike, dhe në anën tjetër vinte nën presion opozitën, e cila ndodhej në një nga momentet më të vështira, Ilir Meta u ngjit në postin e Presidentit me një mal akuzash dhe dyshimesh, që kanë shoqëruar jetën e tij politike.

Meta, ish kryetar i FRESSH në vitet 1992, një prej 5 nënkryetarëve socialist, pasi ish-Partia e Punës, ndryshoi emrin në Parti Socialiste, krijoi pas 12 vitesh në forumet më të larta të kësaj partie, një tjetër subjekt të majtë politik, LSI-në, e cila erdhi në jetën politike pas përplasjeve që pati themeluesi i saj me Fatos Nanon në 2003-2004.

Është një nga politikanët më të akuzuar në vend, me lëvizjet më ekstreme në politikën shqiptare, duke krijuar herë politikanin e fortë dhe herë atë “me qetësi dhe dashuri”.

Me një eksperiencë politike nga 1991, kulmin e tij në politikën shqiptare e arriti në vitet 2000-2001 kur ishte kryeministër i Partisë Socialiste, post që e mbajti deri në 2002, kohë kur Fatos Nano e spostoi, madje edhe duke i zvogëluar hapësirat në PS. Ndoshta ky ishte momenti kur Ilir Meta kuptoi se në atë periudhë nuk ishte ndër emrat e preferuar për të marrë drejtimin e Partisë Socialiste. Një tjetër emër kishte dalë në skenë, Edi Rama, i ofruar nga Nano në qeverisjen e vendit në 1998-1999, dhe pas fitores së zgjedhjeve për Bashkinë e Tiranës, me ashpërsinë që tregonte ndaj opozitës së kohës, dukej se po fitonte  pikë dhe terren, sikundër po projektohej si kreu i ardhshëm i PS-së.

Në zgjedhjet e vitit 1992, mori mandatin e deputetit në Skrapar, por një vit më pas do të kërkohej heqja e imunitetit të tij si deputet nga Prokuroria. Protagonist të kohës pohojnë se më tepër kjo ishte një lëvizje, që krijonte figurën e një deputeti të viktimizuar dhe që do të fuqizonte pozitat e tij në Partinë Socialiste. Meta akuzohej për heqje të lirisë në mënyrë të paligjshme dhe emri i tij doli pas hetimeve të nisura ndaj një grupi personash. Ngjarja kishte ndodhur në Poliçan. Gjykata Kushtetuese në një vendim të sajin rrëzoi kërkesën e socialistëve në atë kohë që kërkonte shfuqizimin për heqjen e imunitetit.

Por kjo përballje me pushtetin e kohës, realisht ndihmoi Metën në një karrierë të suksesshme në PS dhe strukturat e saj. Ky proces duket se e ndihmoi atë në luftën e brendshme në Partinë Socialiste, ku ishte shfaqur një dualizëm mes drejtuesve të FREESH, që kërkonin një përballje të fortë me pushtetin, dhe atyre që cilësoheshin si xhaketat e vjetra, të cilat kishin drejtimin e PS-së, dhe kryesisht ishin figura që vinin nga rradhët e PPSH.

Fillimisht si zv.Kryetar i FREESSH, post që e mbajti nga 1992-1995 dhe më pas Kryetar i kësaj strukture, pozicion që e mbajti deri në 2001. Po kështu nga 1993, Ilir Meta ishte një nga anëtarët e Kryesisë së PS-së, madje me burgosjen e Fatos Nanos, ai ishte një ndër drejtuesit kryesorë të kësaj partie. Madje nëse i referohemi fakteve të kohës, Nano i drejtohej me letra nga burgu, Ilir Metës, për të nisur përplasjen me ata që e drejtonin PS në atë kohë, ku mes emrave më të spikatur ishte Servet Pëllumbi. Në 1996, Meta u rikonfirmua sërisht deputet në Kuvendin e Shqipërisë, dhe në po të njëjtin vit, ai morri drejtimin e strukturave të PS-së për Tiranën, degës më të madhe të kësaj partie në vend, detyrë që e mbajti për më shumë se 1 vit.

Përplasjet në PS

Pas rebelimit të 1997 dhe lirimit të Fatos Nanos nga burgu, PS fitoi zgjedhjet e 1997-ës, duke marrë mandatin qeverisës. Qeveria u drejtua nga Fatos Nano, deri në shtator të vitit 1998, ku ai u largua nga pushteti pas vrasjes së liderit të Dhjetorit Azem Hajdari. Postin e Kryeministrit e morri Pandeli Majko, i cili për gati 1 vit drejtoi qeverinë e PS-së, por në 1999 do të ishte rradha e Ilir Metës të ulej në kolltukun e numrit 1 të qeverisë. Kjo shënon edhe kulmin e karrierës së tij, post që e mbajti për 3 vite, duke fituar edhe zgjedhjet parlamentare të 2001. Por marrja e postit të Kryeministrit duket se ishte kompromisi që Meta bëri me Nanon në Kongresin Zgjedhor të PS-së, ku lideri historik i socialistëve kandidonte përballë Pandeli Majkos. Pas Kongresit, ku Nano rezultoi fitues me një diferencë të vogël dhe pas largimit të Majkos nga posti i Kryeministrit, Ilir Meta, sikundër u deklarua në atë kohë bëri pazarin politik me liderin historik të socialistëve, që duket kishte nisur pak ditë përpara mbajtjes së votimeve në PS. Meta dhe Majko konsideroheshin si aleatë në përballjen që ky i fundit kishte me Nanon për postin e Kryesocialistit. Por siç rrodhën ngjarjet më pas, dukej se Meta e kishte tradhëtuar Majkon. Gjatë kohës që ishte Kryeministër, u regjistrua një nga ngjarjet më të rënda, vjedhja e thesarit të Krrabës. Opozita e asaj kohe akuzoi direkt Ilir Metën, të cilit edhe sot e kësaj dite i ka mbetur batuta “Ilir Floriri”. Për vjedhjen e thesarit u arrestuan disa fshatarë, që kishin hyrë në tunele dhe kishin ngarkuar arin me mushka e gomerë. Çështja u mbyll me kaq, por përgjegjësia politike, të paktën mbeti jetime.

Zgjedhjet e 2001 dhe arrestimi i Berishës

Ilir Meta në postin e Kryeministrit do të tregonte forcën, por edhe dhëmbët, me arrestimin që i bëri Sali Berishës në 29 Nëntor të 2000, pas disa ngjarjeve të ndodhura në Tropojë. Por jo vetëm kaq, momentet para arrestimit u shoqëruan me një terror policor, ku çdokush që kalonte pranë selisë së Partisë Demokratike, rrihej nga policia. Ky ishte momenti i parë Meta po tregonte se çfarë ishte në gjendje të bënte, kundër një opozite, e cila po ringrihej pas rebelimit të 1997, vrasjes së Azem Hajdarit dhe disa aktivistëve të tjerë të saj.

Zgjedhjet e 2001 ishin të parat që organizoheshin me Ilir Metën në postin e Kryeministrit. Ndoshta, pas atyre të 1996, zgjedhjet e zhvilluara në këtë vit ishin jo vetëm më të kontestuarat, por edhe më të dhunshmet dhe të korruptuarat. Pamjet filmike tregonin se kutitë e votave mbusheshin rrugës nga policia, komisionerët e së cilës dhunoheshin po të mos firmosnin procesverbalet përkatëse. Ndoshta kjo nuk ishte vetëm një strategji e Ilir Metës, por pozicioni që kishte si Kryeministër i vendit, e bënte atë përgjegjësin kryesor për masakrën e votës. Manipulimet ishin aq evidente, sa për herë të parë ndodhte që BE dhe SHBA nuk njihnin një rezultat zgjedhjesh që i jepte të drejtën mazhorancës së majtë të asaj kohe të zgjidhte Presidentin e Republikës.  Ndoshta këto dy ngjarje e bënin Ilir Metën, politikanin më të rrezikshëm deri në ato momente në politikën shqiptare.

Largimi nga Kryeministër dhe përplasja me Nanon

Në 2002 Ilir Meta do të largohej nga posti i Kryeministrit, ndërsa në detyrë do të rikthehej Fatos Nano, që kishte arritur të krijonte një pakt me Sali Berishën. Ishte koha kur vendi do të zgjidhte Presidentin e Republikës dhe më pas Kreun e SHISH dhe Kryeprokurorin. Në Qeverinë me Fatos Nanon, Kryeministër Ilir Meta morri postin e zv.Kryeministrit dhe ministrit të Punëve të Jashtme, pozicione që i mbajti deri në 2003. Përplasjet mes tij dhe Nanos ishte të dukshme dhe nuk u arrit një kompromis mes tyre. Një vit më pas Ilir Meta krijoi LSI-në, duke bërë divorcin përfundimtar me Partinë Socialiste pas 13 vitesh angazhimi, lufte, përpjekjesh, kulisash dhe skenarësh.

Krijimi i LSI dhe përplasja e dhunshme në Kuvend

Me një bërthamë miqsh, të cilët ishin pjesë e PS-së apo ishin ofruar në pozicione të rëndësishme në kohën e Qeverisë Meta, ky i fundit shpalli krijimin e LSI-së, e cila në zgjedhjet e para të 2005-ës arriti të marrë 4 mandate deputetësh. Më tepër sesa pesha e këtyre mandateve, LSI ndikoi dukshëm në çarjen e votave të së majtës, duke favorizuar në këtë mënyrë Partinë Demokratike. Sistemi zgjedhor që aplikohej ishte mazhoritar, çka do të thoshte se çdo votë që rridhte nga një parti, ishte në favor të partisë tjetër. Kjo shënoi edhe momentin kur Meta nisi të krijonte “perandorinë e tij” ku nuk kishte kundërshtarë dhe nga të gjithë rreth e rrotull shihej si idhulli politik. Momenti kur ai  do të kthehej në një protagonist ishte viti 2008, kohë kur në momentin e debatit të ndryshimeve Kushtetuese, ai bashke me deputetët e LSI-së krijuan një nga skenat më të dhunshme, në sallën e Parlamentit shqiptar.

Aleanca me PD dhe video-skandali

Në 2009, LSI do të fitonte sërisht 4 mandate deputetësh në zgjedhjet e përgjithshme parlamentare, të cilat u cilësuan në atë kohë si mandatet e arta. Ilir Meta, megjithëse i detyruar më së shumti nga Dritan Prifti, u detyrua të bëjë një aleancë me PD dhe Sali Berishën për të bashkëqeverisur vendin, kjo edhe për faktin se PD nuk arrinte të krijonte e vetme një qeveri. Meta nënshkroi marrëveshjen me Berishën, ndërsa kjo shënonte një risi në politikën shqiptare, ku një parti e qendrës së djathtë bënte koalicion me një parti të majtë për të bashkëqeverisur.

Por ato çka po ndodhnin tregonin qartë se LSI po gërryente avash avash qeverisjen, ndërsa video skandali i publikuar në dhjetor 2010, ku Ilir Meta shfaqej me një bllok të zi në dorë në zyrën e të ndjerit Dritan Prifti, ish-ministër i Ekonomisë në atë kohë, ishte një nga provat më të forta publike në politikën shqiptare, e konfirmuar edhe nga ekspertiza ndërkombëtare, por e rrëzuar nga Gjykata e Lartë në Shqipëri, mbi atë se çfarë po ndodhte realisht në zyrat e shtetit shqiptar.

Vendimi erdhi një ditë pasi Kryeministri i asaj kohe do të bënte një vizitë në shtëpinë e Metës ku do të darkonte. Lajmi u bë viral dhe të nesërmen dukej se vendimi i dhënë nga Gjykata e Lartë ishte paracaktuar.

Pas publikimit të videos, Ilir Meta dha dorëheqjen nga postet qeveritare, ndërsa ajo që pasoi më pas ishte një protestë e dhunshme e organizuar në 21 janar të 2011 nga Partia Socialiste, që u mbyll me vrasjen e 4 protestuesve në bulevard.

Aleanca me Ramën dhe akuzat për vrasje deputetësh

Kur mendohej se lidhja e Metës dhe partisë së tij me ish-Kryeministrin dhe PD-në ishte forcuar, Presidenti aktual do të bënte një tjetër lëvizje, do të braktiste koalicionin me Berishën dhe do të nënshkruante një tjetër me Edi Ramën. Në 2013, Ilir Meta dhe Edi Rama, arritën të firmosnin një marrëveshje mes tyre për të bashkëqeverisur, duke lënë mënjanë akuzat respektive, apo duke harruar edhe 4 të vrarët në bulevard, protestë e organizuar nga Rama dhe të tijët në 2011, kundër Qeverisë, veçanërisht Ilir Metës. Morali kishte humbur, gjithçka mbi tavolinë dhe nën të ishte pushteti.

Kjo ndoshta është marrëveshja më e pamoralshme politike ku Rama-Meta kishin gjetur gjuhën e përbashkët dhe pas fitores së zgjedhjeve të 2013, krijuan një qeveri PS-LSI, ndërsa Meta morri detyrën e numrit 2 të shtetit, atë të Kryetarit të Kuvendit.

Me një eksperiencë 22 vjeçare në politikë, dukej se Meta kishte krijuar imunitet ndaj akuzave apo batutave që herë e etiketonin si Ilir Sheiku dhe herë si Ilir Floriri. Akuza më e rëndë që do të shfaqej kundër tij ishte ajo e artikuluar nga Tom Doshi, përgatitja e vrasjes së dy deputetëve, Mhill Fufit dhe vetë denoncuesit. Deputeti socialist i Shkodrës, aktualisht deputet me një tjetër subjekt politik,  pretendonte se vrasja ishte urdhëruar nga Meta, ndërsa Prokuroria nisi hetimet që çuan në arrestimin e Doshit për kallzim të rremë. Ky ishte momenti ndoshta më i vështirë për Ilir Metën, i cili ishte mësuar të dëgjonte akuza për vjedhje dhe korrupsion, ishte përballur me akuzën për heqje të paligjshme të lirisë, por tani akuzohej për tentativën e vrasjes së dy deputetëve. Për disa muaj me rradhë Prokuroria hetoi mbi akuzat deri sa mbylli çështjen për mungesë provash dhe akuzoi Doshin për kallzim të rremë.

Reforma në drejtësi dhe konsensualiteti Metës

Reforma në Drejtësi, veçanërisht javët e fundit, e bënë Ilir Metën një lojtar të rëndësishëm në politikën shqiptare. Kjo jo për meritën e tij, por ndoshta edhe për shkak se qoftë Rama ashtu edhe Basha, dukeshin të pavendosur për të realizuar një reformë që do të përjashtonte faktorët e tjerë politikë në vend, pra me një dakordësi dypalëshe. Ky moment u shfrytëzua nga Ilir Meta, i cili mori flamurin e konsensusit, ndërsa Rama dhe Basha identifikoheshin si politikanë konfliktualë. Ndoshta Ilir Meta kishte kuptuar se ishte momenti kur duhej t’i imponohej politikës si një faktor, por edhe ti tregonte ndërkombëtarëve peshën e tij. Meta nuk do të ngruronte që të humbiste qetësinë dhe dashurinë, ndërsa herë deklaronte qëndrimin pro një qeverie teknike dhe herë tjetër shprehej se ishte i gatshëm të bënte burg për të gjithë politikanët, nëse problemi që pengonte arritjen e konsensusit ishte që reforma në drejtësi do të burgoste kundërshtarët politikë.

Mbrojtësi i Llallës

Në opinionin publik dhe atë politik, Ilir Meta është konsideruar si mbrojtësi politik i Adriatik Llallës, ish-Prokurorit të Përgjithshëm. Madje si kandidaturë në krye të prokurorisë thuhet se është një ppropozim i bërë nga Meta, i pranuar nga Berisha, dhe i votuar nga aleanca PD-LSI që qeveriste vendin.

Raportet mes Metës dhe Llallës janë konsideruar si shumë më tepër se institucionale, ndërsa ish-kryeprokurorit nuk i mungoi suporti nga partia që drejtohej nga Meta dhe sot drejtohet nga bashkëshortja e tij, Monika Kryemadhi.

Llalla nuk nguroi të deklaronte publikisht se ambasadori amerikan kishte kërkuar arrestimin e Metës, pavarësisht se një gjë e tillë u mohua kategorikisht nga Donald Lu.

Takimet kokë më kokë mes Metës dhe Llallës janë të panumërta, ndërsa rreth 1 vit më parë u denoncua skenari, sipas të cilit po përgatitej që në krye të prokurorisë së përgjithshme të vendosej një prej emrave të besuar, stafit të ngushtë të ish-kryeprokurorit, mandate i të cilit ishte në përfundim. Skenari, nëse është i vërtetë, thjesht mbeti në tentativë, dhe me siguri u veprua shpejt duke zgjedhur në këtë pozicion një prokurore periferike.  

Problemi me ndërkombëtarët

Akuzat që i janë drejtuar për më shumë se 16 vjet dhe që në çdo vend tjetër minimalisht do të ndikonin në largimin nga politika, për Ilir Metën, kanë pasur një efekt pozitiv në aspektin e brendshëm. Sa më shumë akuzohet, aq më shumë vota mbledh. Por kjo nuk ka funksionuar me ndërkombëtarët. Për një kohë të gjatë, Meta pothuajse pësoi një izolim ndërkombëtar në çdo kancelari europiane dhe më gjerë. Vizitat e njëpasnjëshme në Shqipëri, veçanërisht vitet e fundit, të zyrtarëve ndërkombëtarë kanë përjashtuar Ilir Metën nga agjenda e takimeve. Ai u shpërfill nga Sekretari amerikan i Shtetit, kancelarja gjermane, zv. Sekretarja amerikane e Shtetit, e shumë zyrtarë të tjerë që vizituan Shqipërinë. Justifikimi i dhënë nga Meta apo stafi i tij ishte se këta zyrtarë ndërkombëtarë nuk mbajnë të njëjtat poste me Kryetarin e Kuvendit, duke shtuar tjetrën se problem për të do të ishte nëse nuk do e priste apo nuk do e takonte një nga homologët e tij në parlamentet e europës. Gjithsesi justifikimi i Metës dukej thjesht si një rrugëdalje mbi atë çka flitej jo vetëm në opinion, se ai kishte dhe një problem me disa nga kancelartitë më të rëndësishme ndërkombëtar. Madje emri i tij u lakua, kjo të paktën nga ish-Kryeprokurori, Adriatik Llalla, se ishte kërkuar arrestimi i tij. Pak muaj më parë Llalla pohoi se kërkesën ia kishte bërë ambasadori amerikan.

Zgjedhjet e 2017

Në zgjedhjet parlamentare të 2017-ës, LSI e drejtuar nga Ilir Meta, për herë të parë do të gjendej në një pozicion të vështirë. Marrëveshja e 17 majit mes Edi Ramës dhe Lulzim Bashës nuk lejonte koalicionet zgjedhore, çka do të thoshte se secila forcë politike duhej të konkuronte e vetme në zgjedhje. Në fushë kishin zbritur të gjithë aktorët politikë dhe mekanizmat që në mënyrë të ndershme ose jo sigurojnë pushtetin. Për herë të parë partia e Metës ndodhej nën dy “zjarre”, atë të PS së drejtuar nga Rama dhe atë të demokratëve të Lulzim Bashës. Me të dy për një kohë të gjatë Meta kishte bërë një lojë politike, dhe ndoshta ishte momenti që po përballej pikërisht me atë që kishte gatuar. Por sërisht e kishte një rrugëdalje, dhe ajo i vinte nga rradhët e opozitës. Kjo për faktin se jo të gjithë aktorët me peshë në opozitë kishin të njëjtin mendim. Basha e sulmonte, pork jo nuk ndodhte me të tjerë zëra me peshë në opozitë, që në daljet publike kishin më kollaj të kritikonin kreun e PD, sesa të mbështesnin atë në mënyrën që kishte zgjedhur të bënte fushatë. Pavarësisht se ishte zgjedhur President, fakti që zgjedhjet ishin disa javë përpara se ait ë merrte detyrën e kreut të shtetit, Meta drejtoi fushatën e LSI, pavarësisht se në krye të forcës së tij politike kishte komanduar Petrit Vasilin. Angazhimi i fortë i Metës në fushatë, akuzat ndaj Ramës dhe Bashës, çuan në një çoroditje më të madhe të votuesve, shto këtu edhe mesazhet publike, që linin të nënkuptohet se gjysma e PD-së, linte gjithmonë një penxhere të hapur për koalicion me LSI-në. Përballë kësaj situate Rama kishte preferuar batutat me tepsi, kusi, kazan, shfaqej me tuta dhe atlete, quante Bashën djalë të mirë dhe hera herës akuzonte LSI për ato që s´kishte përmbushur në mandatin e parë si kryeministër.

Përplasjet me Ramën si President

Në postin e Presidentit të Republikës dy janë momentet kur Ilir Meta ka pasur përplasje me Edi Ramën. Në rastin e parë është dekreti i munguar për emërimin në krye të SHISH të kandidatit të përzgjedhur nga Edi Rama, i cili vijon të jetë i komanduar edhe pas disa muajsh. Momenti i dytë është ai për grupin negociator për marrëveshjen me detin. Meta kërkoi më shumë informacione, u duk sikur ai nuk do të firmoste autorizimin për nisjen e negociatave për detin me Greqinë, por në fund gjithçka u mbyll me një ndryshim të vogël, ku grupit nismëtar iu shtua edhe një tjetër emër që thuhet se u propozua nga Kreu i Shtetit.  Gjithsesi publikisht Meta ka deklaruar se ia ka lënë të shkuarës përplasjet me Edi Ramën dhe se do të jetë bashkëpunues.