Java Çame, publikohet Monografia “Çështja çame gjatë Luftës së Dytë Botërore”

Në kuadër të Javës Çame, publikut shqiptarë dhe jo vetëm i ofrohet edhe një gur i çmuar mbi të vërtetën çame nga studiuesi Dr.Lorenc Agalliu, Monografia me titull “Çështja çame gjatë Luftës së Dytë Botërore”.

“Në fokus të tij, ky punim ka rezistencën antifashiste të popullsisë shqiptare çame në Greqi gjatë Luftës së Dytë Botërore, përkrah forcave çlirimtare greke e shqiptare, si dhe qëndresën e saj përballë politikave nacionaliste greke, që synonin asimilimin e minoritetit çam,” sqaron autori dhe studiuesi i njohur shqiptar Lorenc Agalliu duke sjellur monografinë për një situatë mjaft të ndërlikuar dhe komplekse në cilën u gjet popullsia çame gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ku, nga njëra anë ajo duhej të përballej me agresionin dhe propagandën fashiste për bashkimin e Çamërisë me Shqipërinë dhe nga ana tjetër, i duhej të mbijetonte në kushtet e një terrori të pashoq të ushtruar nga struktura të caktuara shtetërore dhe qarqet nacionaliste greke.

Studimi përshkohet nga katër linja kryesore të trajtuara në rend kronologjik dhe në raport me zhvillimin e ngjarjeve në Çamëri gjatë viteve 1939-1945.

Së pari, është trajtuar çështja e irredentizmit shqiptar, si dhe roli që luajti propaganda italiane në nxitjen e tij në Shqipëri, diasporë dhe Çamëri. Në punim evidentohet qartë fakti se, pavarësisht propagandës intensive të përdorur nga italianët, për të nxitur shqiptarët në përkrahje të çështjeve irredente, kryesisht në drejtim të Kosovës dhe Çamërisë, përsëri Italia nuk arriti të fitonte veçse një përkrahje shpirtërore në fazën e parë të zhvillimit të kësaj propagande, dhe kjo kryesisht në qarqet nacionaliste shqiptare.

Së dyti, boshtin kryesor në punim e zë çështja e pjesëmarrjes së popullsisë çame në rezistencën antifashiste greke dhe atë shqiptare gjatë luftës kundër nazifashistëve. Gjatë trajtimit të kësaj çështjeje, janë sjellë argumente të pakontestueshme lidhur me rolin që luajti popullsia çame gjatë rezistencës antifashiste, që nga organizimi i çetave të para lokale, e deri në formimin e batalioneve luftarake, të cilat iu bashkëngjitën ushtrisë çlirimtare greke të EAM-it dhe FNÇl shqiptar.

Së treti, punimi trajton çështjen e politikave diskriminuese të administratës shtetërore greke ndaj minoritetit çam, sidomos atij të besimit mysliman, gjatë periudhave të ndryshme, duke nisur që me sulmin italian ndaj Greqisë në vitin 1940. Qëndrimi i qeverisë greke ndaj komunitetit çam nuk ndryshoi edhe pas vendosjes së pushtimit italo-gjerman në Çamëri. Pushtuesit italianë dhe më pas ata gjermanë, jo vetëm që i harruan premtimet e bëra ndaj popullsisë çame për bashkimin e Çamërisë me Shqipërinë, por ata lejuan administratën kolaboracioniste greke të rriste presionin ndaj kësaj popullsie, me qëllim largimin e saj nga Çamëria. Këto politika, me kalimin e kohës u kthyen në çështje themelore të qarqeve të caktuara nacionaliste e kolaboracioniste greke, të cilat kulmuan më pas në vitin 1944-45, me masakrat e përgjakshme ndaj minoritetit shqiptar në Çamëri dhe shpërnguljen e popullsisë çame nga trojet e veta.

Së katërti, punimi merr në analizë qëndrimin e qeverisë dhe popullit shqiptar në përballimin e krizës humanitare që shkaktoi shpërngulja me dhunë e refugjatëve çamë.

Monografia “Çështja çame gjatë Luftës së Dytë Botërore” përveç argumenteve që sjell pritet të shërbejë si një shtysë dhe nxitje për debat të mëtejshëm lidhur me çështjen çame dhe ngjarjet që rrodhën në Çamëri gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Gjithashtu, ky studim do të shërbej dhe si pikënisje e një dialogu të mëtejshëm, më të thelluar, të mbështetur në prova e dokumente, rreth një teme të rëndësishme historike, e cila për dekada me radhë është injoruar pothuajse tërësisht. Tashmë ka ardhur koha që diplomacia shqiptare dhe ajo greke ta trajtojnë çështjen çame si çështje diplomatike, që kërkon një zgjidhje të qëndrueshme historike. Mbajtja pezull e çështjes çame, jo vetëm dëmton marrëdhëniet diplomatike ndërmjet Greqisë dhe Shqipërisë, por edhe urat e miqësisë midis dy popujve të ndërtuara që në lashtë.