“Albania Ride 2020”, turizmi vendas si e vetmja mënyrë për të rigjallëruar sektorin

nga Madlina Puka*

A do të jenë njerëzit të njëjtë në marrëdhëniet mes tyre, pasi pandemia të kalojë? Kur do t’u rikthehen udhëtimeve për pushime e kush mund të jetë më i guximshmi? Këto janë pyetje për vizitorët e huaj nga shtete dhe përvoja krejt të ndryshme sipas niveleve që i ka goditur pandemia

Sot, pas disa javëve karantinë, njerëzit dhe marrëdhënia me botën jashtë, u ngjajnë një anije në det të hapur e plot stuhi, me njerëz që po mësohen me ritmin e dallgëve, ruajnë ekuilibrin dhe mbajnë sytë të shohin bregun.

Nën kushtëzimin e papritur drejt pasjes së nevojave bazike, gjithçka tjetër mbetet të plotësohet me imagjinatë ose virtualisht, për shembull nevoja për t’u socializuar, për të udhëtuar apo për të pushuar sipas shijeve. Kryefjalët për turizmin sot mbeten: “sposto”; “të nesërmen”; “ëndërro” etj., etj. Jetesa mes së panjohurës po na aftëson ndryshe për të qenë më elastik në mbijetesë, por me kalimin e kohës mund të rrezikojmë të mbetemi ëndërrimtarë dhe të na dobësohet aftësia për të planifikuar për më tej.

A do të jenë njerëzit të njëjtë në marrëdhëniet mes tyre, pasi pandemia të kalojë? Kur do t’u rikthehen udhëtimeve për pushime e kush mund të jetë më i guximshmi? Këto janë pyetje për vizitorët e huaj nga shtete dhe përvoja krejt të ndryshme sipas niveleve që i ka goditur pandemia.

Turizmi, që ndryshe quhet industria tërheqëse për shumë sektorë të tjerë, është goditur rëndë nga kriza e pandemisë, pa përmendur shifra drastike, pasi monitorimi i vazhdueshëm i sjelljes konsumatore tregon për oscilacione të larta perceptimi. Ajo që është e vërtetë dhe duhet të thuhet është humbja aktuale ekonomike në këtë sektor shërbimesh, ku shërbimi në vetvete “nuk magazinohet”.

Pra, një vend bosh në avion apo dhomë bosh në hotel janë humbje ekonomike dhe shtyrja e afateve është shpresë për muajt e ardhshëm, por e nuk rikuperon humbjen e tanishme. Në këtë logjikë, zinxhiri i vlerave të produktit turistik në çdo hallkë të tij është dobësuar dhe duhet të jemi realist se cili do të jetë pozicionimi i vendeve si tonat në tregun turistik në erën e re post-COVID. Cila pjesë e tregut do t’i mbetet rajonit dhe Shqipërisë në konkurrencën e pritshme?

Pse turizmi i aventurës dhe trendi i tij….. 

Në dy dekadat e fundit, kanë fituar popullaritet aktivitetet e rekreacionit dhe shijimit të natyrës që përmbajnë elemente të rrezikut, adrenalinës dhe aventurës. Shumë faktorë ekonomikë dhe socialë kanë ndikuar në këtë trend në rritje, i shoqëruar dhe nga ritme të larta të vëmendjes nga media, duke nxitur interesin te njerëzit që kërkojnë të kenë stil jete aventurën dhe sfidën. E përkthyer kjo në terma ekonomie, turizmi i aventurës ka kulmuar me rritje më të shpejtë krahasuar me kategoritë e tjera të turizmit.

Sot kemi profesione të reja në rreth 40 kategori të aventurës, si atraksion i vazhdueshëm për të rinjtë për t’u profilizuar dhe për të punuar në sektor si dhe përparësi në të gjitha stadet e zhvillimit ekonomik të shumë shteteve për vlerat ekologjike, kulturore dhe ekonomike që mbart.

Nisur nga vlerat e veçanta të këtij sektori, psikologjia e vizitorit të aventurës për të udhëtuar në grupe të vogla, familje dhe përshtatja e re me kërkesën për vende distante, dalja në natyrë, përvojat njerëzore dhe kultura autentike e bën atë ndër kategoritë më fleksibël. Edhe nëse i referohemi periudhave mbas krizës ekonomike në 2008-2009, ky sektor në pesë vitet e vijuese 2010-2014 shënoi 195% rritje. Pikët e forta të këtij sektori mbi të cilat dhe duhet të mbështetemi janë qëndrueshmëria mjedisore, nevoja për të mbështetur komunitetin lokal dhe përgjegjësia sociale.

Madje, në trendin botëror, vendet më pak të zhvilluara, deri para krizës së pandemisë, ishin të parashikuara dhe destinuara për rritje të turizmit të aventurës. Në shifra parashikohej që në 2030, numri i vizitorëve të aventurës në vendet në zhvillim do të tejkalonte vendet e zhvilluara, duke synuar 57% e totalit.

Pandemia në sektorin e aventurës në rajon…

Ndërsa Bashkimi Europian siguron grupin e të dhënave më të mëdha dhe më thelbësore për turizmin në krahasim me çdo rajon botëror, duke ofruar mundësi për analiza thelbësore dhe politika lehtësuese, në vendet e Ballkanit Perëndimor të dhënat që raportohen në Organizatën Botërore të Turizmit (UNWTO) janë të pakta dhe të paprofilizuara.

Gjithsesi, rezultatet më të fundit (2019) flisnin për optimizëm. Vende si Mali i Zi pati epërsi me 21% rritje të ardhjeve turistike ndërkombëtare deri në nëntor 2019, duke përfituar nga investimet e rritura të turizmit. Destinacione të tjera si Bosnja dhe Hercegovina regjistruan një rritje dyshifrore për vitin 2019. Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut gjithashtu patën rritje të mbërritjeve, si dhe Serbia, e cila për këtë vit ishte destinacioni me rritjen më të shpejtë për udhëtarët kinezë falë politikës pa viza. (UNWTO World Tourism Barometri Janar 2020).

Nuk ekzistojnë të dhëna të profilizuara në bazë rajoni për kategoritë kulturë apo aventurë, por aktivitetet kryesore që sot ofrohen në rajon, si nga agjencitë e udhëtimeve, tour operatorë, por edhe klube të ndryshme, dëshmojnë qartazi për prani të plotë të turizmit të aventurës, duke pasur një trend në rritje të aventurës ndërkufitare për vetë favorizimin gjeografik, lidhjen natyrore që kanë shtetet dhe ngjashmërinë në traditat e popujve të zonës.

Situata pandemike ka prekur dhe goditur rëndë të gjithë sektorin në rajon dhe nga një sondazh i kryer me bizneset që operojnë me incoming (sjelljen e vizitorëve në rajon) nga Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal (RCC) në fillim të muajit prill 2020, shihet një ndikim negativ në nivele pak më të ulëta për bizneset turistike që operonin me programe të aventurës në krahasim me programet e kulturës. Kjo mund të lidhet me faktin se operatorët dhe agjencitë që ofrojnë turizmin kulturor dhe kanë kontrata me vendet aziatike e kanë hasur COVID-19 më herët gjatë vitit – në janar 2020 dhe shumë udhëtime janë anuluar.

E ndërsa stafet e reduktuara si në numër, orë pune dhe pagesë punojnë nga shtëpia, mbetet të presim si do të jetë periudha e ardhshme dhe si do të rezultojnë rezervimet. A do ketë nevojë për një rimodelim të bizneseve turistike? Çfarë do të ndodhë me shumë të rinj që kanë investuar duke u trajnuar në sektor, siç janë guidat turistike, kanë vijuar me licencime dhe si do të rikthehen përsëri në treg? Punonjësit e angazhuar part-time dhe me kontrata sezonale janë më vunerabël në këtë sektor.

Turizmi vendas për të fituar besimin në këtë sektor, si e vetmja shpresë

Sipas matjeve të ndikimit të pandemisë, rezulton 45% ulje e turizmit ndërkombëtar deri më tani dhe nëse parashikohet se kjo gjendje do të vazhdojë deri në shtator, atëherë kjo shifër do të shkojë 70%. Turizmi i brendshëm sigurisht që është prekur, por mbetet e vetmja shpresë për të luajtur një rol vital në periudhën e rimëkëmbjes.

Lajme jo të mira vijnë dhe nga një front tjetër. Në formë të drejtpërdrejtë, situata pas pandemisë do të ndikojë në pushtetet vendore dhe reduktimin e kapaciteteve financiare për të ofruar shërbime publike nga më baziket e deri në ato komplekset. Aftësia paguese e qytetarëve dhe bizneseve për taksat vendore është në risk të lartë. Dobësimi i buxheteve vendore përkthehet në ulje të cilësisë së shërbimeve sociale, mjedisore, infrastrukturore, etj., dhe si rrjedhojë, dhe ulje të cilësisë së jetës.

Për bashkitë turistike kjo do të jetë një sfidë e re dhe planet e tyre të rimëkëmbjes duhet ta shohin si parësore këtë pjesë, duke u fokusuar në sektorë prioritarë ekonomikë dhe diversifikimin e tyre.

Qeverisjet qendrore dhe ministritë përkatëse të turizmit, duhet të kenë një prognozë të qartë se çfarë synojmë për këtë vit dhe 5-vjeçarin e ardhshëm. Pak, por e sigurt, është fokusimi në turizmin e brendshëm dhe më pas rajonal që shumë e quajnë patriotik, por duhet ta shohim më gjerë – rajonal.

Për Shqipërinë dhe në kushtet e turizmit të brendshëm, puna e deritanishme si në nivel qendror dhe vendor, me keqardhje duhet ta pranojmë se ka qenë jo e përshtatshme me përjashtim të modeleve si Bashkia e Korçës, ndonjë agroturizëm së fundmi dhe zonat rreth tyre. Në asnjë nivel, si qendror dhe vendor, nuk ka të dhëna, analiza e studime fizibiliteti se si qytetet tona dhe zonat rreth tyre, pasi flasim për bashki të mëdha pas reformës, të bëhen të vizitueshme për fundjavat, në sezone dhe gjithëvjetore për popullatën e qytetit dhe të shtetasve shqiptarë.

Duhet të synojmë një cilësi të lartë jetese dhe në këtë rast, vjen në ndihmë “planifikimi i ri infrastrukturor”, duke shfrytëzuar zonat për rekreacion dhe aktivitete të dedikuara turizmit të aventurës. Nuk ka pse të ketë skepticizëm pasi kërkon pak fonde, shumë rregulla dhe është i realizueshëm në të gjitha bashkitë tona, për sa kohë ato janë aktive nga vizitorë të huaj në kushte mesatare.

Themeli i diskutimeve në nivel qendror dhe vendor duhet të përqendrohet në kthimin e vendit të vizitueshëm gjithëvjetor për qytetarët, familjet e grupmoshat e ndryshme dhe më pas, dhe për vizitorë të tjerë nga rajoni dhe më gjerë.

Fondi i ndihmës për turizmin mund të dedikohej shumë mirë dhe, për t’i renditur, në:

a) realizimin e kushteve infrastrukturore sipas standardeve të sigurisë për të aplikuar turizmin e aventurës (ecje e thjeshtë, ecje në mal, zip line, via ferrata, shtigje biçikletë, rafting, kayaking, etj.) në çdo kodër apo park që lidhet me një zonë turistike;

b) hartimin e rregullave të sigurisë dhe ngritjes së reparteve të ndihmës së shpejtë;

c) edukimin e ndërgjegjësimin për popullatën për të aplikuar kategoritë e lehta të aventurës;

d) stimulimin fiskal për të rinjtë, vajza dhe gra që kanë humbur punën për krijimin e startup-eve në këtë fushë; e) Marketing Visual dhe elemente të tjera inovative respektive; dhe

f) sigurimin e standardeve të larta higjiene dhe protokolle mbrojtje për të gjithë sektorin.

Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, së bashku me autoritetet vendore, duhet të krijojnë mekanizëm koordinimi gjithëpërfshirës me detyra ambicioze për të mbështetur punonjësit e këtij sektori, bizneset dhe të gjithë zinxhirin e ofertës turistike, duke punuar me qëllimin e vetëm për të kthyer besimin në sektor, pra Shqipëria të jetë një vend i vizitueshëm.

Le të fillojmë nga vetja!

*Eksperte Turizmi dhe Zhvillimit të Qëndrueshëm , aktualisht Eksperte e Turizmit të Aventurës pranë Këshillit për Bashkëpunim Rajonal, RCC.