Arti si biznes

Një refleksion, jo vetëm artistik, mbi veprat e artit vizual të ekspozuara në TIRART organizuar në ExpoCity.

Vitet e fundit, në vendin tonë, një treg i cili po shënon rritje modeste është ai i arteve pamore. Artistët thonë se zhvillimi i tregut të artit pamor ka nevojë për më shumë vëmendje, edhe pse është rritur interesi për artet vizuale.

Me rritjen e investimit për blerje të veprave të artit pamor potencial është zhvillimi i interesit të përdorimit të tyre edhe në mbështetje të nismës private.

Av. Ardjana Shehi Kalo nga “AK PARTNERS Legal & Consulting SHPK” shprehet se veprat e artit mund të përdoren edhe si kolateral (mjet sigurimi i ekzekutimit të detyrimeve) për subjektet huadhënëse, por kjo mundësi bëhet efektive, vetëm nëse veprat plotësojnë disa kushte specifike ligjore formalizimi dhe nëse do të bëhen disa përmirësime, kryesisht institucionale.

Si mund të konsiderohen veprat e artit si asete financiare në raport me pasuritë e tjera?

Veprat e artit vizual janë një nga asetet ku shqiptarët kanë investuar, veçanërisht në vitet e fundit, krahas investimeve në pasuri të paluajtshme e sende të tjera të luajtshme me vlerë (të prekshme e të paprekshme).

Veprat e artit vizual kanë vlerën e tyre artistike, të cilat shijohen dhe rrisin cilësinë e jetës së gjithsecilit kur jeton mes tyre në shtëpi, mjedise profesionale, mjedise publike, etj. Por, si çdo aset tjetër, veprat e artit vizual kanë të paktën vlerën e tyre financiare dhe kjo përbën bazën minimale e potencial i përdorimit të tyre për gjenerim të ardhurash nëpërmjet shitblerjeve.

Veprat e artit pamor kanë, mbi të gjitha, vlerë artistike, historike, etj., dhe vlerë tregu dhe, si të tilla, ato mund të përdoren shumë mirë edhe si mjet sigurimi për ekzekutim detyrimesh / kolateral për financime që mund të merren për qëllime të ndryshme (edhe nismë ekonomike private) nga individët apo personat juridikë pronarë të veprave të artit vizual.

A mund të përdoren veprat e artit vizual si kolateral për subjektet kredidhënëse sikurse edhe asetet e tjera?

Duke lënë mënjanë diskutimin mbi dëshirën për të blerë vepra të artit vizual për të shijuar art dhe për të rritur cilësinë e jetës, etj., në tregun shqiptar, mbizotëron një kuptim që investimi në vepra arti (për ata që e konsiderojnë si investim) është një investim që mund të materializohet dhe të sigurohet fitim në afatgjatë nëpërmjet shitblerjeve të këtyre veprave.

Por, ndërkohë, nuk duhet anashkaluar që vlera e këtij investimi mund të jetë edhe në materializimin e tyre nëpërmjet përdorimit si kolateral për kredi bankare, apo forma të tjera financimi.

Bazuar në Kodin Civil, veprat e artit të formës pikturë, skulpturë, fotografi, instalacion, etj., kualifikohen si sende të luajtshme të prekshme. Përcaktimi i llojit të sendit është i rendësishëm për llojin e kolateralit që do të përdoret sipas legjislacionit shqiptar. Por, veprat e artit vizual mund të jenë edhe të natyrës, teknikës, etj., që mund t’i kualifikojë ato edhe si lloje të tjera sendesh, si sende të paluajtshme, etj.

Bazuar në rregulloret e BSH, veprat e artit nuk ndalohen shprehimisht të përdoren si kolateral / mjet sigurimi detyrimesh, në kushtet që bankat dhe institucionet e tjera kredidhënëse janë të lejuara të përdorin si kolateral lloje asetesh që plotësojnë kushtet për t’u përdorur si kolateral.

Bazuar në legjislacionin shqiptar, veprat e artit vizual mund të jenë kolateral posedimor ose joposedimor dhe kjo është e rëndësishme për mënyrën e krijimit dhe regjistrimit / perfeksionit të kolateralit përkatës.

Bazuar në parimet përkatëse të legjislacionit tonë, veprat e artit mund të blihen edhe me qira financiare dhe kjo përbën një mënyrë tjetër për aktivizimin e tregut të artit vizual në vendin tonë për ata që nuk kanë ose nuk dëshirojnë të përdorin likuiditete për blerjen e këtyre veprave.

Shumë vepra në vendin tonë janë të pacertifikuara, si ndikon mosautenticiteti në vendosjen e tyre si kolateral?

Veçanërisht për kolateralin joposedimor, identifikimi i plotë dhe i hollësishëm i veprës së artit vizual është i domosdoshëm. Për qëllime të identifikimit, është i rëndësishëm të provohet autenticiteti i veprës, duhet bërë regjistrimi i veprës, autorit, etj. Nga pikëpamja strikte ligjore, në Shqipëri ka legjislacion që e mundëson këtë.

Për qëllime të përdorimit të veprës si kolateral është i rëndësishëm edhe vlerësimi i veprës.

Jo vetëm për qëllime të vlerësimit të vlerës si kolateral, por edhe për qëllime të tjera, si regjistrimi, etj., vlera e veprës mund të përcaktohet nga vlera materiale (e inputit përkatës të përdorur për krijimin e veprës), e shitblerjeve, të provuara me fatura, etj., ose nëse veprat nuk kanë qenë objekt shitblerjes (p.sh. mund të jenë dhuruar nga artistët) veprat duhet të vlerësohen nga ekspertë të specializuar.

Për qëllime kolaterali, vlera e veprës duhet të përcaktohet me vlerësim eksperti i cili mund të përdorë si kritere vlerën bazuar në vlerën materiale shtuar me vlerën artistike, historike, e drejta e autorit, vlerën e tregut të veprës, etj.

Ende në Shqipëri nuk ka ekspertë të mirëfilltë të cilët mund të vlerësojnë vlerën reale të veprës së artit vizual dhe nuk ka rregullim të veçantë për këtë. Kjo mund të konsiderohet si një pengesë për përdorimin e veprave të artit si kolateral.

Në rastin e veprave të artit në pronësi të personave juridike private apo publike, fitimprurës apo jofitimprurës, e rëndësishme është nevoja për inventarizimin dhe kontabilizimin e veprave sipas rregullave të kontabilizimit sipas standardeve kombëtare ose ndërkombëtare.

Përveç autenticitetit dhe vlerës së pronës, çfarë nevojitet për kolateralizimin e veprave të artit?

Veçanërisht për qëllime të kolateralit joposedimor, e rëndësishme është edhe sigurimi i asetit. Sigurimi i veprave të artit vizual është tashmë praktikë në Shqipëri, pavarësisht se produktet përkatëse të shoqërive shqiptare të sigurimit nuk janë të sofistikuara. Kjo e mundëson përdorimin e veprave te artit vizual si kolateral në financime.

Çështja e krijimit dhe regjistrimit / perfeksionimit të kolateralit vepër arti vizual varion nga lloji i veprës. Për kolateralet me vepra të artit vizual si sende të luajtshme apo të paluajtshme, regjistrimi i vetë kolateralit sipas llojit të tij në regjistrat publikë përkatës është i mundur.

Me përgjigjet e mësipërme, synova vetëm të cek e kujtoj dhe të përgjigjem shkurtimisht vetëm mbi disa çështje përkatëse, pa hyrë në hollësi ligjore mbi mundësinë e përdorimit të veprave të artit si kolateral në kredidhënie / financime, si dhe të vë në vëmendje mbi kuadrin e përgjithshëm ligjor dhe të praktikës së përditshme që mundëson përdorimin e tyre.

U mundova të përmbledh sa më sipër, në funksion të përdorimit të çdo investimi të deritanishëm shqiptar për zhvillim ekonomik të mëtejshëm, të formalizuar e të qëndrueshëm, por edhe për mundësitë e paeksploruara gjerësisht në praktikë për aktivizimin e tregut të artit vizual në Shqipëri.

Arti bën bashkë Shqipërinë e Kosovën

Arti është forma më e mirë për të bashkuar një komb. Më shumë se 400 punime të 100 artistëve nga e gjithë Shqipëria dhe Kosova u ekspozuan në ambientet e Expocity nga data 23-27 shkurt.

Me sloganin “Me përulësi për artistët”, Expocity Albania, së bashku me Galerinë e Arteve finalizuan përpjekjet për të krijuar një event të tillë, duke sjellë panairin e përvitshëm në artet vizuale, pasi “Tirana Art” është panairi i parë i arteve pamore në Shqipëri.

Synimi i këtij panairi është të sjellë pranë publikut të gjithë përfaqësuesit e arteve vizuale që operojnë në vend, si dhe të konsolidojë traditën për vazhdimësinë e aktivitetit.

Drejtori i Galerisë së Tiranës, Abaz Hado, tha se “Tirana, ku çdo gjë po përjetohet ndryshe dhe po perceptohet ndryshe, po krijon ndikim të ndryshëm social në të gjitha aspektet, si dhe në art, dhe kjo sot është një ngjarje e madhe.

Ne do të vazhdojmë të luftojmë fort për të përparuar këtë vend, sepse vetëm përmes artit dhe këtyre artistëve mund të shihemi, mund të konkurrojmë me Europën. Me këto nisma ia dolëm, arritëm të mbledhim këtu disa nga artistët më të mirë të vendit dhe kjo falë Expocity”.

Aulona Hoxha, drejtoresha ekzekutive e Expocity, tha se kjo ngjarje është një moment i rëndësishëm për kulturën dhe artin shqiptar, pasi artistët kanë mundësinë të shfaqin së bashku veprat e tyre për publikun e gjerë./Monitor/