Banka Botërore, Salim: Menaxhoni me kujdes rreziqet fiskale!

Ekonomia shqiptare pritet të ndikohet nga një sërë faktorësh në 2020-n, të brendshëm dhe të jashtëm. Përfaqësuesja e Përhershme e Bankës Botërore në Shqipëri, Maryam Salim, në një intervistë të posaçme për “Monitor” thotë se tërmeti mund të prekë turizmin dhe kapacitetet prodhuese, por nga ana tjetër procesi i rindërtimit do të japë efekt pozitiv.

Përfaqësuesja e Bankës Botërore në Shqipëri, këshillon që të menaxhohen me kujdes rreziqet fiskale, pasi të ardhurat mund të rezultojnë më të ulëta sesa pritej, ndërsa qeveria do të ketë nevoja të larta për shpenzime, përfshirë ato për rindërtimin. Banka Botërore është e angazhuar në Vlerësimin e Nevojave të Pas Fatkeqësisë, së bashku me qeverinë shqiptare dhe institucione të tjera ndërkombëtare. Znj. Salim këshillon që ky proces duhet të jetë transparent dhe i planifikuar me kujdes në kontekstin e sfidave ekzistuese me të cilat vendi po përballet, në mënyrë që të maksimizohen fitimet.

Si e prisni ecurinë e ekonomisë shqiptare ne vitin 2020? Cilët janë faktorët që pritet të ndikojnë pozitivisht dhe negativisht?

Në vitin 2020, ekonomia shqiptare pritet të ndikohet si nga faktorë të  brendshëm ashtu dhe ata të jashtëm. Si rrjedhojë e tërmetit, disa nga industritë e prekura, përfshirë shërbimet e turizmit dhe disa prodhues, ka të ngjarë të vuajnë pasojat në kapacitetet e tyre prodhuese. Fillimi i procesit të rindërtimit, pritet të ndikojë pozitivisht sektorë të tjerë prodhues, të tilla si ndërtimi. Ka të ngjarë të ketë zhvendosje sektoriale në tregun e punës. Duke pasur parasysh, që përpjekjet e rindërtimit do të prodhojnë mjete dhe mundësi më të mira dhe më të sigurta për bizneset dhe familjarët dhe se burimet që do të angazhohen në këtë proces do të përdoren në mënyrë eficiente, Shqipëria mund të përjetojë disa përfitime afatshkurtra dhe afatmesme sa i përket rritjes.

Në kahun e jashtëm, vendi pritet të ndikohet nga një rritje e jashtme e dobët dhe kërkesë e ulët për eksporte. E kombinuar me nevojën për rritje të importeve, kjo mund të çojë në rritje të zhbalancimit të jashtëm.

Shqipëria ke nevojë që të vazhdojë rrugën e konsolidimit fiskal. Dinamika e rritjes ka të ngjarë të rezultojë në të ardhura më të ulëta sesa pritej, ndërsa nevojat për shpenzime, duke përfshirë dhe ato për rindërtimin, po rriten. Si rrjedhojë është e domosdoshme që shpenzimet fiskale të caktohen me prioritet dhe rreziqet fiskale të menaxhohen me kujdes.

Si e prisni efektin e tërmetit në ekonominë e vendit dhe çfarë duhet bërë për të gjeneruar sa më shumë financime të brendshme dhe të jashtme për rindërtimin e zonave të prekura?

Qeveria e Shqipërisë, së bashku me partnerët ndërkombëtarë, po kryen një vlerësim tërësor të dëmeve të shkaktuara nga tërmeti dhe pasojat e saj në ekonomi. Vlerësimi është hapi i parë në planifikimin dhe mobilizimin e burimeve dhe përpjekjeve, që do të angazhohen për rindërtimin.

Në mënyrë që të maksimizohen financimet, ky proces duhet të jetë transparent dhe i planifikuar me kujdes në kontekstin e sfidave ekzistuese me të cilat vendi po përballet, që është nevoja për të fuqizuar rritjen dhe punësimin si dhe forcimin e ekuilibrave të jashtëm dhe atyre fiskalë.

Banka Botërore është në proces të rishikimit të marrëveshjes së bashkëpunimit me Shqipërinë. Sa do të përfshijë banka në marrëveshjen e re, projektet për rindërtimin, nisur dhe nga përvojat e saj të mëparshme në ngjarje të ngjashme.

Banka po harton Strategjinë e re për Partneritetin e Vendit për Shqipërinë për vitet në vijim. Si një fazë e parë, ne po angazhohemi me qeverinë dhe aktorët e tjerë, përfshirë sektorin privat, partnerët e zhvillimit dhe shoqërinë civile për të parë prioritetet dhe sfidat e vendit dhe më pas për të hartuar bashkërisht Kuadrin e Partneritetit me Vendin.

Ndërkohë, si një përgjigje e menjëhershme ndaj tërmetit, në bashkëpunim me Qeverinë, Bashkimin Europian, Kombet e Bashkuara dhe Bankën Botërore po përgatisim një Vlerësim të Nevojave të Pas Fatkeqësisë, i cili do të vlerësojë pasojat e tërmetit dhe do të përcaktojë një strategji rimëkëmbjeje, përfshirë vlerësimin e kostove të tij financiare. Kjo e fundit do të prezantohet në konferencën e ardhshme të donatorëve.

Përveç kësaj, së bashku me qeverinë po rishikojmë projektet e nisura dhe po marrim në konsideratë mundësinë për rialokim të fondeve për të adresuar kërkesat e menjëhershme, duke filluar nga projekti ekzistues i përmirësimit të sistemit shëndetësor.  Po diskutohen gjithashtu mundësi të tjera për mbështetje. Në momentin që do të ketë një panoramë më të qartë të nevojave, Qeveria dhe Banka Botërore së bashku me partnerët e tjerë të zhvillimit do të shohin se si do të veprojnë në të ardhmen.

Shqipëria ka rritur angazhimin e saj në projektet koncesionare të modelit PPP dhe këtë vit pritet të paguaje 15 miliardë lekë për 14 projekte koncesionare (rreth 17% e totalit te shpenzimeve kapitale). Sa i rrezikon financat publike ky angazhim dhe si po ecën projekti juaj për monitorimin e PPP-ve?

Qeveria ka publikuar së fundmi një raport monitorues të ecurisë së PPP-ve, për të cilin ne mendojmë se është një hap i rëndësishëm në drejtim të transparencës për të pasur një debat të informuar mes politikëbërësve dhe publikut lidhur me kostot dhe përfitimet e këtyre projekteve.

Ky raport erdhi pasi qeveria fuqizoi kuadrin ligjor rreth kontratave PPP, duke rritur përfshirjen e qeverisë në të gjitha fazat e projektit dhe duke forcuar transparencën dhe konkurrencën në fazën e dhënies së tyre. Përfitimi i kësaj reforme është se autoriteteve u jepet kohë dhe mjete për të kontrolluar nivelin e ofrimit të shërbimeve dhe për t’u përgatitur për rezerva të mundshme. Ndërsa çdo projekt duhet të përzgjidhet në bazë të maksimizimit të vlerës së ofruar, mësimet nga ecuria e kontratave ekzistuese duhet të reflektohen në projekte më të mirë planifikuara.

Cilat janë sfidat e zhvillimit të vendit në afatin e mesëm dhe të gjatë. Drejt cilëve sektorë prioritarë duhet të orientohet ekonomia dhe çfarë duhet të bëjë qeveria për t’i nxitur ato?

Objektivi ekonomik afatgjatë për Shqipërinë është të arrijë statusin e një vendi me të ardhura të larta, ndërsa në të njëjtën kohë të ulë varfërinë dhe të rrisë mirëqenien për të gjithë. Ka tri zhvillime kryesore që kushtëzojnë modelin e zhvillimit të vendit: 1) zhvendosja drejt ekonomisë globale 2) zhvendosja drejt zonave urbane dhe migracionit mes vendeve, dhe 3) formatimi i kontratave sociale në kontekstin e të ardhurave të kufizuara fiskale, informalitetit dhe rënies së popullsisë në moshë pune.

Për më tepër, janë tri aspekte funksionale të zhvillimit të Shqipërisë që ndikojnë në këto tri zhvillime: institucione të qëndrueshme, stabilitet ekonomike dhe përdorim i qëndrueshëm i burimeve njerëzore.

Në këtë kontekst, ka disa prioritete ku duhet të përqendrohet vendi në mënyrë që të forcojë themelet e tij dhe të marrë përfitimet nga kjo, ose të përshtatet ndaj zhvillimeve dhe si rrjedhojë të përshpejtojë rritjen ekonomike dhe  reduktimin e varfërisë. Këto prioritete duhet të përfshijnë: fuqizimin e rregullave mbi të cilat bazohet qeveria, mbajtjen e një mjedisi makroekonomik të qëndrueshëm dhe transparent, fuqizimin e kapaciteteve të qeverisjes lokale për të rritur të ardhurat dhe për të ofruar shërbime, forcimin e investimeve për kapitalin njerëzor, zhvillimin dhe nxitjen e tregjeve konkurruese, fuqizimin e rolit rishpërndarës të shtetit, fuqizimin e mbrojtjes së burimeve natyrore, përmirësimin e infrastrukturës dhe shërbimeve komunale, përmirësimin e rezistencës ndaj katastrofave dhe diversifikimin e energjisë.

Duke pasur parasysh kufizimet e ekonomisë së vogël të brendshme të Shqipërisë, zhvendosja e vazhdueshme drejt tregjeve globale është faktor kyç për të krijuar vende pune më shumë dhe më të mira.

Sektorët kyç që udhëheqin rritjen me gjasë përfshijnë mes të tjerave, bujqësinë, turizmin, prodhimin me vlerë të shtuar të lartë dhe teknologjinë e komunikimit dhe informacionit. Një sektor privat konkurrues dhe me cilësi të lartë është baza ekonomike për integrimin në ekonominë globale.  Kjo kërkon heqjen e barrierave të panevojshme për kompanitë për të hyrë, dalë dhe për të vepruar në treg si dhe për të krijuar një mjedis operues për të gjithë kompanitë. Është e nevojshme të ketë një klimë biznesi miqësore dhe një mjedis ligjor të parashikueshëm, që do të nxiste vendimet për investime afatgjata.

Firmat kanë nevojë për një akses më të madh në lëndët e para të prodhimit, duke përfshirë një forcë punëtore të specializuar, financa si dhe një infrastrukturë me cilësi të lartë, që lidh bizneset me tregjet.

Ka nevojë për një sektor financiar më të diversifikuar dhe më të thelluar në mënyrë që të përmbushë nevojat e ndryshme të bizneseve dhe popullsisë. Duke zhvilluar dhe zbatuar risi të shëndetshme dhe politika dixhitalizimi përmes ofrimit të aksesit në fonde, asistencës teknike dhe njohurive, qeveria mund të nxisë firmat të reduktojnë ineficiencën në zinxhirin e vlerës së shtuar, të nxisë modelet e reja të biznesit si e-tregti për t’u integruar më mirë me zinxhirin global të vlerës, rajonal dhe global dhe për të përmirësuar aftësitë menaxheriale dhe proceset.