Bota është e atyre që digjen!

nga Ismet Toto

Sulmova jetën dhe më pushtoji vdekja me kthetrat e saj të ndyra, më masakroji për sa gjalli. Kënga ime papritmas u kthye në një ulërimë shurdhëse dhe unë besnik i trurit tim të shëndoshë, i tronditur qëndroj në këmbë dhe vrej se ato ligje të Psikologjisë nëpër të cilat ecën jeta dhe zhvillimi i nji turme janë të vërteta; sundojnë vetëm ata njerëz që meritojnë dhe duhet të jetojnë ata njerëz që janë në lartësin e vdekjes dhe e shikojnë drejt për drejt pa frikë e tmerr.

Sa më i pazhvilluar të jetë njeriu, aqë më tepër i trëmbet vdekjes.

Jeta që s’ka një qëllim është një jetë kafshe, që s’ka një dëshirë supreme, një shtytje të ngutur për të kuptuar dhe për të arrijtur një famë më të lartë dhe më të kulluar; jeta që nuk është një përpjekje e vazhduar drejt një bote kuptimi dhe rregullimi më të plotësuar dhe të përsosur, ajo nuk është jetë.

Edhe sot vazhdoj të rroj duke menduar, ajo udhë që më solli në këtë abyss, udha e mendimit të sinqertë dhe e pasjes një qëllim në jetë nuk është e gabuar. I vdekur mund të jesh më i madh dhe më i fuqishëm se i gjallë, më tepër na udhëheqin të vdekurit se sa të gjallët.

Madhëria dhe forca e një njeriu kompletohet mbasi vdes.

Miq e shokë në jetë pata pakë, gjithsej 5 a 6, vetëm me ata u kuptova plotsishtë dhe kur ndënja e qava hallet me ta, ndjeva një lartësim në brëndësirën time. Ndjeva vlerën e të qënurit gjallë. Nga hiçi erdhëm, në hiçin shkojmë.

Ay çast i shkurtër që quhet jetë duhet ta mbushim me fisnikëri, me shpirtngrohtësi, me gjallëri dhe sidomos me mendime.

Sa je gjallë digju dhe nëpër atë djegie lësho dritë dhe ngrohtësi. Bota nuk është e atyre që ngrohen, bota është e atyre që digjen.

Po të mos qe dielli prej zjarri dhe duke u djegur s’do kish jetë as botë.

Mëndia shpirti e tundin dhe e mbrujnë lëndën.

Letra e fundit shkruar natën para ekzekutimit në kalanë e Gjirokastrës, 11–12 korrik 1937