Enver Hoxha, injorant, gjeni politik, killër…

Biografi pa partiturë (2)

”Xhaxhai-Hysen Hoxha (Baba Çeni) kishte ushtruar për një farë kohe detyrën e administratorit të qytetit, belediereiz, një lloj kryetari i emëruar bashkie,” thotë Fevziu.

Por ai nuk ishte një farë, por “belediye reis”(lexo shqip:kryetari i komunës) ishte një personalitet që duhej ta njihte qytetari i Gjirokastrës, qoftë ky edhe Ismaili.

E ndërsa nuk ka asgjë të re për familjen dhe prejardhjen, flitet për nipin e Baba Çenit, djalit të vajzës së tij Abaz Omari,  shok fëmijërie i Hoxhës dhe bashkëliceist me të në Korçë, se u pushkatua në vitin 1945 pikërisht me urdhër të dhënë nga Enver Hoxha në Berat.” Akuza: ishte radhitur me forcat nacionaliste kundër atyre komunistëve. Eshtrat e tij u zbuluan vetëm në vitin 1993, por skeleti rezultoi pa kokë,” shkruhet në Fq.23 ose kapitullin “Nga Gjirokastra në Korçë” .

Këtu nuk vazhdohet me biografi por me një pasqyrim se autori na ditka gjithçka dhe duhet lëshuar nga ajri  të gjitha si për Kokalarin ose Kasimatin, që do të përfundojnë me  Bombën në Ambasadën Sovjetike  më 1953, 22 të arrestuar, pas tetë ditësh se u gjetë autori i vërtetë (Fq.28 e 29) dhe për të dal dek një konstatim i veçantë: “Hoxha ishte padyshim njeri me talent të spikatur politik dhe të pushtetit”.( Fq.31)

I veçantë dhe i pakuptimtë sepse vetëm disa radhë para këtij konstatimi theksohet se gjatë tri studimeve në Liceun e Korçës Hoxha nuk kishte shfaqur talent të veçantë as në sport, as për letërsi, as për muzikë, as për studime në përgjithësi si shumë djem të tjerë të moshës. Nisur nga kjo, thekson autori, njerëz që e kanë njohur në atë kohë kanë nënvizuar  se ai ishte “njeri mediokër”, pra pa asnjë talent  dhe dhunti.

E  “biografia” vazhdon rrugëtimin  me një rrëmujë të paparë, niset Enveri për në Paris, ndalon në Itali takon motrën dhe kunatin Bahri Omari, përshkruhet biografia e Omarit dhe përfundimi i kobshëm i tij; për të vazhduar me Ministrin e arsimit Mirash Ivanaj i cili i preu bursën më 6 Shkurt 1934, dhe në detaje përshkruhet jeta dhe vepra e Ivanajt i cili më 1944 do të arrestohet dhe vdes në burg si antijugosllav(Fq.35).

Ndërkohë jeta e Enver Hoxhës, sipas biografisë së Fevziut do të vazhdoj me vitin 1933. Duke harruar fjalinë e pak radhëve më parë, se bursa iu pre më 1934, pasaktësi që nuk e kapi asnjëri nga “skanerët” e tij të vëmendshëm që i falënderon, ai madje vazhdon:

“I mbetur pa bursë, Enver Hoxha gjithsesi vendosi të mos kthehet në atdhe. Një mbrëmje të majit 1933 ai mori trenin e linjës Montpelie-Paris…” (Fq.36). Në Garë dë Lion, Hasan Jero do ti siguroj strehimin dhe ushqimin, ndërsa me ardhjen e Hoxhës ai do të përfundoi në burg si “spiun francez”, të dënohet me 35 vjet dhe të bëj 25 vjet burg, dhe arrin të mbijetojë. Më 1994 Jero kthehet në Paris, rrëfen para gazetarëve dramën e tij, konteston të kaluarën e rrëfyer nga Enver Hoxha, dhe jep portretin që Fevzo mendon se është interesant sipas Anastas Plasarit, dhe kthehet tek jeta parisiene e Hoxhës në vitin 1932, për të cilën kishin folur Llazar Fundo, Tajar Zavalani dhe Dhimitër Canco: Sipas ‘Argus’-it, por edhe sipas anekdotave të Fundos dhe Tajarit, në vitet e qëndrimit të tij në Paris, Enveri ishte bërë frekuentues i një vile të famshme të Lysjen Vozhelit në periferi të Parisit, diku pranë pyllit Sen-Zhermen: “një konak nga ato të kontit të Monte Kristos”, e përshkruante Cancoja, që thoshte se e kishte frekuentuar edhe vetë, citohet në këtë biografi ku Enver Hoxha herë paraqitet injorant, herë gjeni politik, herë killër e në rrëfimet e Plasarit na del se ai frekuentonte këtë vilë të famshme ku “mblidheshin ajka e inteligjencës së majtë të Parisit” dhe përpjekjet e Enver Hoxhës për tu regjistruar në shkollën Karl Marx”, të themeluar në Paris nga Kutyrieja në vitin 1933, siç shkruan Plasari, kur Enveri kishte qenë i shtrënguar të kthehej në atdhe.  Po, po, 1933, tashmë jemi në Fq. 40, pse të mos kthehet Fevziu prap te momenti kur i prehet bursa, ta arrestoj prerësin, të rrëfej për Hoxhën dhe të kaluarën e tij dhe ti kthehet sërish kësaj biografie katrahurë, ose këtij hartimi të vjellur nga dora e një gazetari që iu mbush mendja ta shkruaj biografinë e Enver Hoxhës. Pas ca të dhënave nga komunistët francez mbi Enver Hoxhën, biografia stoliset me ca vargje, jo të jetës së tij në vazhdim, por del në vitin 1990, kur ai kishte vdekur e Arshi Pipa edhe pse nuk kishte rënë komunizmi bën një përmbledhje kundër regjimit komunist të Tiranës. Fq.43

Përmendet orientimi homoseksual i thënë nga goja e Pipës, konstatohet se një gjë e tillë nuk u konfirmua nga asnjëri prej miqve deri më sot, e nëse kjo gjë nuk arriti të vuloset interesimi i tij për politikë edhe dëshmohet. “Djaloshi i mbetur pa bursë u rrek të afrohej me personazhe të njohura shqiptare në mërgim dhe të bëhej pjesë e organizatave të tyre.” Fq.44

E këtë, autori i këtij libri e dëshmon me kujtimet e Hana Këlcyrës, sipas të cilës ai e vizitoi të atin e saj që jetonte në Paris, disa herë. Dhe biografia vazhdon në nëntorin e vitit 1944 kur ai detyron Këlcyrën të kthehet në mërgim, dhe jetën e tij, për tu kthyer në vitet ’30-të kur Këlcyra i kishte gjetur punë Hoxhës me kërkesën e Bahri Omarit, ndërsa vetëm disa muaj më vonë është Ministri i Punëve të Jashtme të mbretërisë Eqrem Libohova që do ta punësoj si Sekretar  në konsullatën shqiptare në Belgjikë.

“Enver Hoxha udhëtoi nga Parisi në Bruksel me tren në vitin 1935…pas pothuajse 11 muaj qëndrimi në Paris,” shkruan Fevziu dhe ndër të tjera konstaton se nga qëndrimi në Bruksel janë dokumentuar fare pak gjëra, dhe atë që dokumenton është e çuditshme, sepse Hoxha mund të ishte injorant por sipas kësaj biografie na del se ishte magjistar, sepse pa shkuar në Bruksel ai regjistrohet në fakultet:

”Është vërtetuar se ai u regjistrua në Fakultetin e Drejtësisë, në rrugën “Franklin Ruzvelt”, në vitin 1934-1935”( Fq.45). Edhe pse kapitulli titullohet “nga Franca në Belgjikë-studentë pa diplomë” si edhe në shumë raste ai bën kapërcime të pakuptimta ashtu sikur se edhe përfundon kapitullin me vdekjen e Eqerem Libohovës në vitin 1948, si numri 7 i listës së “kriminelëve të luftës” që qeveria e Enver Hoxhës i kishte dënuar me vdekje në mungesë dhe për të cilët kërkonte ekstradimin nga Italia.

Sërish në vitet ’30-të

Kjo biografi “pa partiturë” do të pranohet nga dirigjentët më të njohur të shkrim-leximit shqiptar, kur ajo kthehet sërish në vitet 30’-të ose më saktë në vitin 1936 kur Enver Hoxha mbanë edhe fjalimin e tij të parë në Shkodër, duke ndihmua Hasan Dostit në një ceremoni.

Ceremonia që për autorin qe mbresëlënëse në Shkodër, dokumentohet edhe me foto të Marubit, nga e cila do të zhduken të gjithë pjesëmarrësit që kishte në krah, dukuri kjo e cila do të merr fund me komentet që janë stërthënë nëpër shtypin e ditës nga Sekretarët e Partisë deri të truprojat. Jeta e 28 vjeçarit Hoxha do të vazhdoj me një përshkrim formal nga Liceu, vendi ku do të banoj në Korçë, ndërsa raportin që kishte ai me femrat do ta ilustroj me kujtimet e Vedat Kokonës, e për punën e tij në Lice, ato të Abaz Ermenjit dhe Beqir Ajazit.

E sa për detajet e  dëshmisë së këtij të fundit, Fevziut i ngjajnë si të ndikuara nga zhvillimet e mëpasme meqë ai e konsideron atë përgjegjës kryesor për fatkeqësinë e vendit dhe atë personale.

Kapërcimi që i bëhet jetës së përgjegjësit kryesor për vuajtjet shqiptare është i çuditshëm, ripërsëritet anegdota e vajtjes së tij në Tiranë, hapjes së dyqanit me Esat Dishnicën, me ndihmën e dajës së tij Ibrahim Biçakçiu dhe takimi me Ajazin kur Hoxha tashmë ishte komunist. Se kush e ftoi, rekrutoi, anëtarësoi në radhët e komunistëve nuk thuhet në “biografinë” e tij të parë, vetëm sa konstatohet se nga pranvera e vitit 1940 deri në vjeshtën e vitit 1941 veprimtaria e tij mbetet e pazbardhur, duke mos llogaritur thotë autori tre muajt që kaloi në një qendër termale në Itali, ku mjekoi një problem që kishte në këmbë.

E kur jemi te këmba, meqë autori dhe “dirigjentët” sërish janë të pakujdesshëm, ai këtë problem e kishte që në vitin 1937 por mjekët e Korçës s’e shëronin dot, dhe ishte Bahri Omari ai që e mori dhe u kujdes për të në Itali.(S.S. – Konferenca në Detroit, 1953).

Ndërsa atë që nuk e thotë kjo biografi e thotë Shërbimi Britanik i Inteligjencës ku ndër të tjera theksohet: “…Enver Hoxha filloi të merrej me propagandën komuniste, veçanërisht në vitin 1939 dhe 1940…Ai u pozicionua me bllokun anti-italian vetëm pasi Rusia u përfshi në luftë. Kjo sjellje e tij ndaj demokracive perëndimore ishte identike me qëndrimin e eksponentëve të tjerë komunistë si Koço Tashko, Konstandin Boshnjaku etj. Propaganda antibritanike dhe antiamerikane ndër qarqet  komuniste në Shqipëri filloi nga viti 1940” (HS5/73 The National Archives).

vijon…