Erdhi nga bota e kafshëve, por njeriu është përgjegjës për përhapjen e koronavirusit

Vjen nga lakuriqi i natës apo pangolini, ende nuk dihet, por një gjë është e sigurt: koronavirusi i cili e gjunjëzoi botën, erdhi nga bota e kafshëve.

Aktiviteti njerëzor është përgjegjës që virusi u bart tek njerëzit, ndërsa ekspertët paralajmërojnë se pandemi të këtij lloji do të ketë edhe shumë në të ardhmen nëse nuk ndryshon praktika e tillë.

Sëmundjet të cilat nga kafshët  barten tek njerëzit quhen zoonoze, sipas fjalës greke për sëmundjen dhe kafshët. Tuberkulozi, tërbimi, toksoplazmoza, malaria… janë vetëm disa prej tyre. 

Sipas të dhënave të Programit të OKB për Ambientin, UNEP, 60 për qind e sëmundjeve infektive vijnë nga kafshët. Në epokën e re këtu duhet përfshirë edhe ebolën, HIV, gripin e shpendëve, virusi zika ose SARS. 

“Shfaqja e zoonozeve ndërlidhen me ndryshimet në ambient ose çrregullimet ekologjike, e ato janë shpesh rezultat i aktiviteteve njerëzore siç është prerja e maleve ose intensifikimi i bujqësisë,” thuhet në raportin e UNEP nga viti 2016.

Drejtorja e Institutit Publik të Studimeve në Francë, INRAE, Gwenael Vourc’h, për bartjen e sëmundjeve nga kafshët tek njerëzit, fajëson edhe njerëzit.

“Duke pasur parasysh rritjen e popullsisë dhe intensifikimin gjithnjë e më të madh të burimeve natyrore, si dhe shkatërrimin gjithnjë e më të madh të ekosistemit, shumëzohen kontaktet e njerëzve me kafshët,” konstaton Gwenael Vourc’h.

Më i rëndësishmi është shkatërrimi i malit, i cili bëhet për të krijuar hapësira për bujqësi dhe kultivimi i intensifikuar i kafshëve. Kafshët shtëpiake shpesh janë një urë ideale për patogjenët në mes të kafshëve shtëpiake dhe njerëzve, ndërsa përhapja e përdorimit të antibiotikëve në blegtori  ka sjellë krijimin e bakterieve    që janë rezistente ndaj liaçeve të shumta.

Urbanizimi dhe fragmentarizimi i vendbanimeve kanë çrregulluar ekuilibrin në mes të llojeve, e ngrohja globale mund të detyroj kafshët e infektuara që të kërkojnë vendbanime të reja.   

E paparë në histori  

Besohet se koronavirusi i ri është shfaqur në tregun e lagësht kinez në Wuhan. Shkencëtarët besojnë se rrjedh nga lakuriqi prej të cilit është bartë tek pangolinët, specie kjo e kërcënuar mishi i së cilës vlerësohet shumë në Kinë. Kështu besohet se arriti tek njerëzit, por shkencëtarët ende nuk e kanë dëshmuar këtë fakt.

Është e qartë se njerëzit kanë kontribuar në këtë proces.

“Procesi i cili rezulton me kalimin e mikrobit siç është virusi, nga lakuriqi i natës tek njerëzit është shumë kompleks, por e nxisin pikërisht – njerëzit,” thotë Sekretarja e Përgjithshme e IPBES, panelit të ekspertëve për biodiversitet, Anne Larigauderie.

“Njerëzit, me veprimet e tyre krijojnë raste që mikrobet tu afrohen,” tha Anne Larigauderie duke shtuar:

“Niveli i ndryshimeve në natyrë në 50 vitet e fundit është i paparë në historinë njerëzore, e faktori më i rëndësishëm është ndryshimi në mënyrën e shfrytëzimit të tokës,” thekson Sekretarja e Përgjithshme e IPBES.

Duke mos llogaritur pandeminë aktuale, IPBES vlerëson që zoonosët vrasin çdo vit nga 700 mijë njerëz. Brejtësit, primatët dhe lakuriqët e natës janë burimi i ¾ të virusëve që kalojnë tek njerëzit. Por edhe kafshët shtëpiake janë bartës të rreth 50 për qind të zoonozve të identifikuar.

Kur bëhet fjalë për jetën në natyrën e egër, studimet kanë dëshmuar se kafshët që bartin tek njerëzit numrin më të madh të viruseve janë pikërisht ato kafshë që janë të kërcënuar nga shfrytëzimi dhe humbja e vendbanimeve.

Christine Johnson nga Fakulteti i Veterinarisë pranë Universitetit të Kalifornisë, UC, për këtë gjë fajëson njeriun dhe nevojën e tij për ndryshimin e peizazhit.

“Kjo ndryshon frekuentimin dhe intensitetin e kontaktit të njerëzve dhe kafshëve të egra duke krijuar kështu kushte të përkryera për ‘tejmbushje’ me virus,” thekson studiuesja Christine Johnson.

Mosrespektimi i natyrës dhe kafshëve

Larigauderie dhe Vourc’h kërkojnë një përgjigje sistematike. 

“Në vend të reagimit të domosdoshëm ndaj çdo pandemie, duhet të mendojmë për modelin tonë të sjelljes ndaj natyrës, ekosistemit dhe shërbimit që na ofrojnë,” tha Vourc’h. 

Primatologia  më e njohur në botë, 86 vjeçarja Jane Goodall, e cila jetën e vetë ia kushtoi studimit të kafshëve dhe në veçanti chimpanzees në Afrikë, duke mos përzgjedhur fare fjalorin, kur është në pyetje faji, shprehet.

“E kemi ditur se çfarë do të ndodhë dhe do të ndodhë edhe në  të ardhmen deri sa ta mësojmë leksionin,” paralajmëroi Jane Goodall duke shtuar:

“Këtë pandemi e kanë shkaktuar mosshqetësimi për natyrën dhe mosrespektimi i kafshëve me të cilët e ndajmë këtë planet.”