Ideja dhe Forca

nga Ismet Toto

Një Romak i vjetër ka pasë thënë: “Në do që ta sundosh një popull, jepi bukë dhe festa”. Nëse ky ka qenë një parim sundimi për romakët e vjetër – gjë që historikisht nuk rezulton gjithmonë e vërtetë – dhe ka dhënë pemë të mira për Romën, që sundonte disa pjesë me rëndësi të këtij dheu, nuk mund të thuhet se edhe sot është i mirë dhe i mjaftueshëm.

E para, sepse popujt nuk duan më vetëm të sundohen, por duan edhe të drejtohen. Sundim, në kuptimin klasik, është të mbajturit e një ekuilibri në mes të fuqive të një populli, të mbajturit e një farë rregulli në të gjitha marëdhëniet, të mbajturit e qetësisë përgjithësisht. Dhe e gjithë kjo punë është bërë me anë të forcës së armatosur duke i imponuar nënshtetasit detyra dhe mënyra veprimi sipas kritereve ose dëshirave të klasës ose njeriut sundonjës.

Kur themi popujt duan edhe të drejtohen, duhet të kuptojmë se duam që në të gjitha shfaqjet e jetës shoqërore, duke filluar që nga arti gjer tek prodhimi e gjer tek marëdhëniet shoqërore, e gjer tek shëndeti i tyre trupor, kërkojnë të drejtohen, të udhëhiqen nga ata që janë në krye; kërkojnë nga ata që janë në krye që t’u jepet jo vetëm bukë dhe festa, por edhe çdo lehtësi e ndihmë për t’u zhvilluar dhe për t’u lartësuar në çdo kuptim të mbarë e përparimtar.

Për këto shkaqe, të cilat vetëm sapo i prekim rrëmbimthi, puna e sundimit dhe e qeverimit të një populli është bërë pakëz e zorshme dhe e ngatërruar (që të mos përdorëm fjalën komplekse). Me këto shkaqe e me gjendjen e një tok kushteve të reja që ka krijuar fryma dhe qytetërimi i këtyre 40 vjetëve të fundit, mund të shpjegohen shqetësimet dhe shpërthimet e furishme gati të përditshme që ngjasin në të katër anët e dheut. Sepse klasat drejtonjëse duan dhe vazhdojnë avazin e Mukës dhe sepse popujt u lodhën me avazin e Mukës, e pra, duan një avaz të ri që të pajtohet me ritmën e re e të fuqishme që ka jeta e sotme moderne.

★ ★ ★

Ideja vetëm, ideja që ka mbrapa forcën, fundoset në thellësi të ëndrrës dhe nuk është veçse hija e realitetit, në anën tjetër forca vetëm, ose bije në një pasivitet mekanik, ose shtyhet nga instikte kafshore dhe, pra, bëhet kryekëput shkatërrimtare, ose i bën që të dyja këto me përfundime të papëlqyera për të dy palët.

Për këtë shkak është e domosdoshme që të arrihet një harmoni në mes të Idesë dhe Forcës (drejtimit dhe sundimit). Një harmoni e tillë që brenda në lëmshin e kristaltë të Idesë, brënda në esencën e Idesë të duket çiltazi dhe Forca. Në anë tjetër, brenda në damarët e grushtit të Forcës të vlojë Ideja. E thënë me pakë fjalë, ky është koncepsioni i Gjermanëve, i Italjanëve dhe i Turqve mbi artin e sundimit modern. Drejtonjësit e këtyre vëndeve nuk filluan t’a marën fuqinë e as t’a mbajnë duke i dhënë popullit bukë dhe festa vetëm. Më parë se çdo gjë i dhanë popullit idenë dhe kur muarën në dorë frerin e fuqisë, atëherë Ide e Forcë i mpleksën në të tillë mënyrë sa s’mbeti njeri pa u habitur (sidomos nga brezi i vjetër).

Në mos mjaftojnë provat e Ataturkut, në mos mjaftojnë provat e Hitlerit, në mos mjaftojnë provat e atij diktatori të Portogalisë, i cili ka bërë shumë punë të mëdha për vëndin e tij po nuk është i famshëm, sepse është në një vënd të vogël dhe sidomos pse nuk flet shumë, atëherë në mos mjaftojnë gjithë këto prova, ne u përplasim në tryezë kundërshtarëve të Diktaturës së Ndritur Perandorinë e Re Fashiste. E në qoftë se edhe kjo s’do t’u mjaftojë, atëherë ne nuk kemi më se ç’të bisedojmë me ta. Dhe që t’u a themi haptazi, siç është zakoni ynë, nuk mbetet veç se të themelohet Diktatura e Ndritur, që të binden edhe ata në një mënyrë ose në një tjetër…

Diktatura e Ndritur si Ide është e qartë sa dhe Dielli. Janë shkruar më tepër se 100 artikuj gjer tashti. Shumë prej tyre kanë hedhur dritë të mjaftuarshme. Kush ka qënë në gjëndje dhe ka dashur të kuptojë ka kuptuar. Në është nevoja të bëjmë dhe një përsëritje po e bëjmë edhe një herë fare shkurtimisht.

Kur flasim për Diktaturë të Ndritur Nacionaliste Shqiptare, fare magjikisht kemi parasysh tri diktaturat e mëdha të sotme: Italjanen, Gjermanen dhe Turken. Asnjëra prej tyre vetëm nuk i bën Shqipërisë. Po nga elementet kryesore të të triave, nga vijat e trasha të tyre, mund të tërhiqen gjithë ç’i përshtatet vëndit tonë, problemeve tona dhe qëllimeve tona. Dhe qëllimi ynë mund të përmblidhet në pakë fjalë: Shqiptari të lartësohet, nga çdo pikpamje, në shkallën e Zviceranit. Dhe këtë punë, të cilën me rythmën që ka sot jeta jonë mund t’a bëjmë vetëm mbrënda 200 vjetve, t’a bëjmë me anën e Diktaturës së Ndritur mbrënda 30 vjetve.

Prova: A nuk bën Turqët mbrënda 10 vjetve çka s’e bënin dot nën konditat e tjera për 100 vjet? Pse s’bëkemi dot ne me 1.000.000 Shqiptarë atë që bënë Turqët me 14 miljon anadollakë?

Diktatura e Ndritur si Forcë dhe si realitet është një gjë tjetër.

E para e punës nuk mund të ketë diktaturë që të mos mbështetet në një klasë të shoqërisë t’organizuar dhe të fuqizuar siç duhet dhe është thënë dhe pranuar nga të gjithë se vetëm me organizimin e Djalërisë Shqiptare në një kuptim totalitar të disiplinuar dhe gati ushtarak krijohet atmosfera e përshtatëshme për Diktaturën e Ndritur dhe për reformat dhe për punët e tjera që do të bëjë ajo. Prandaj të mos hedhim çapin e dytë para se të kemi hedhur të parin. Këtë u a them sidomos edhe shokëve të mij, edhe sympathizonjësve përgjithësisht. Diktatura e Ndritur nuk improvizohet mbrenda 24 orëve. Është puna e vitrave, sadopakë. Dhe ne që përpiqemi me të tërë pasionin dhe sinqeritetin tonë për të mirën dhe lavdin’ e Atdheut tonë ashtu si ç’e kuptojmë na atë të mirë dhe atë lavdi, duhet që të kemi jo vetëm kujdes, konsistencë, koherencë dhe vullnet të vazhduarshëm, por edhe me një disiplinë të hekurtë dhe me punë të përditëshme të tregohemi ashtu siç jemi, të denjë, për besimin e pjesës së ndritur të popullit dhe të djalërisë, por sidomos e mbi të gjitha të denjë për besimin dhe sympathin’ e Atij q’e ngrehu dhe i dha jetë Shqipërisë. E n’ardhtë një ditë rasti i lumtur për ne, ashtu si ç’erdhi për djalërinë e vendeve të tjera, na që shkruajmë e që jetojmë sot nëpër qytete, do të jemi sigurisht nga të parët për t’u hedhur atje ku është më i madh rreziku për lavdin’ e udhëheqësit tonë të Madh e të Kombit tonë të pavdekshëm.

Me të këtilla nerva, me një disiplinë të hekurt në mes tonë, me vullnet të papërkulur dhe me dritë në ball, do të mund të fitojmë besimin e të Madhit tonë dhe Ideali ynë do të bëhet pa tjetër një realitet.

Shokë! Kundërshtimet e sotme janë qesharake, kryekëput qesharake. Në udhën tonë do të gjejmë kundërshtime serioze, sepse puna jonë është tragjikisht serioze. Duhet që të gjithë na të jetojmë lartësisht n’atmosferën tonë të ashpër dhe që të gjithë të jemi në lartësinë e misionit tonë dhe të koncentrojmë tërë fuqitë tona tek pikat që kemi shënuar. /Arbënia, 8 korrik 1936/