Ku gabuam!

nga Condoleezza Rice*

Nuk duhej të ndodhte në këtë mënyrë. Imazhet e afganëve të varur nga avionët amerikanë të transportit në aeroportin e Kabulit janë zemërthyese dhe shqetësuese. Se ky moment vjen më pak se një muaj nga 20 vjetori i 11 Shtatorit është e vështirë të besohet dhe më e vështirë të pranohet.

Vitet e kaluara në Afganistan kanë qenë të vështira për çdo president, forcat tona të armatosura, aleatët tanë dhe vendin tonë. Sakrificat e atyre që shërbyen, dhe atyre që vdiqën, do të kërkojnë përgjithmonë kujtesën tonë kombëtare.

Secili prej nesh që mbante poste autoriteti gjatë atyre viteve bëri gabime, jo sepse nuk u përpoqëm ose nuk ishim të pakujdesshëm ndaj sfidave. Por Shtetet e Bashkuara nuk mund të lejonin të injoronin shtetin mashtrues që strehonte ata që na sulmuan në 11 Shtator. Do të vijë koha për të vlerësuar se ku dështuam, dhe çfarë arritëm.

Pas rënies së Kabulit, megjithatë, po shfaqet një tregim gërryes dhe thellësisht i padrejtë: të fajësosh afganët për atë se si përfundoi gjithçka. Forcat afgane të sigurisë dështuan. Qeveria afgane dështoi. Populli afgan dështoi. ‘Ne u dhamë atyre çdo shans për të përcaktuar të ardhmen e tyre,’ tha Presidenti Biden në fjalimin e tij të hënën, sikur afganët të kishin zgjedhur disi talebanët.

Jo, ata nuk zgjodhën talebanët. Ata luftuan dhe vdiqën pranë nesh, duke na ndihmuar të degradojmë Al Kaedën. Duke punuar me afganët dhe aleatët tanë, ne fituam kohë për të ndërtuar një prani antiterroriste në të gjithë botën dhe një aparat kundër terrorizmit në shtëpi që na ka mbajtur të sigurt. Në fund, afganët nuk mund ta mbanin vendin pa fuqinë tonë ajrore dhe mbështetjen tonë. Nuk është për t’u habitur që forcat afgane të sigurisë humbën vullnetin për të luftuar, kur talebanët paralajmëruan se Shtetet e Bashkuara po i braktisnin ata dhe se ata që rezistonin do t’i shihnin familjet e tyre të vrara.

Jo, ata nuk zgjodhën talebanët. Ata shfrytëzuan rastin për të krijuar një shoqëri moderne ku vajzat të mund të ndiqnin shkollën, gratë të hynin në profesione dhe të drejtat e njeriut do të respektoheshin.

Jo, ata nuk zgjodhën talebanët. Ata ndërtuan një demokraci të re me udhëheqës të zgjedhur të cilët shpesh dështuan, por nuk brutalizuan popullin e tyre, siç bëjnë kaq shumë regjime në rajon. Ishte një qeveri që kurrë nuk arriti të zbusë korrupsionin dhe tregtinë e drogës. Në këtë, Afganistani kishte shumë kompani në të gjithë globin.

Njëzet vjet nuk ishin të mjaftueshme për të përfunduar një udhëtim nga sundimi i talebanëve në shekullin e 7-të dhe një luftë civile 30-vjeçare në një qeveri të qëndrueshme. Njëzet vjet gjithashtu mund të mos kenë qenë të mjaftueshme për të konsoliduar fitimet tona kundër terrorizmit dhe për të siguruar sigurinë tonë. Ne, dhe atyre, na duhej më shumë kohë.

Ne e kemi kuptuar këtë më parë. Teknikisht, lufta jonë më e gjatë nuk është Afganistani: është Koreja. Ajo luftë nuk përfundoi me fitore; përfundoi në një ngërç, një armëpushim. Koreja e Jugut nuk arriti demokracinë për dekada të tëra. Shtatëdhjetë vjet më vonë, ne kemi më shumë se 20,000 trupa amerikanë atje në një pranim se edhe ushtria e sofistikuar e Koresë së Jugut nuk mund ta pengojë Veriun vetëm. Ja çfarë kemi arritur: një ekuilibër i qëndrueshëm në Gadishullin Korean, një aleat i vlefshëm i Koresë së Jugut dhe një prani e fortë në Indo-Paqësorin.

Afganistani nuk është Koreja e Jugut. Por ne mund të kemi arritur një rezultat të arsyeshëm me një angazhim shumë më të vogël. Më shumë kohë për afganët nuk duhej të përfshinte trupa luftarake, vetëm një prani thelbësore amerikane për trajnime, mbështetje ajrore dhe inteligjencë.

Më shumë kohë për ne mund të kishim ruajtur pasuritë e inteligjencës amerikane dhe antiterrorizmit në terren për të mbrojtur aleatët tanë dhe atdheun tonë nga rishfaqja e një strehe terroriste. Më shumë kohë mund të ketë ruajtur bazën tonë të sofistikuar ajrore Bagram në mes të një rajoni të rrezikshëm që përfshin Pakistanin dhe kufizohet me vendin më të rrezikshëm në Lindjen e Mesme, Iranin.

Më shumë kohë do t’u shërbente interesave tona strategjike.

Ne nuk donim t’i jepnim vetes ose afganëve më shumë kohë. Kuptohet. Por ne ishim me nxitim aq sa u larguam në mes të sezonit luftarak. Ne e dimë se talebanët tërhiqen në dimër. Ndoshta ne kemi pritur deri atëherë dhe u kemi dhënë afganëve pak më shumë kohë për të zhvilluar një strategji për të parandaluar rënien kaotike të Kabulit?

Tani duhet të jetojmë me pasojat e nxitimit tonë.

Ne duhet të bëjmë gjithçka që mundemi për të mobilizuar aleatët rajonalë dhe bashkësinë ndërkombëtare për të zbutur natyrën e sundimit talebanë. Le të shpresojmë që udhëheqësit talebanë ta kuptojnë këtë kur thonë se nuk do ta brutalizojnë popullsinë siç kanë bërë më parë.

Ndërkohë, administrata nuk mund të deklarojë thjesht se besueshmëria jonë është e paprekur, nuk është kështu. Kredibiliteti nuk është i ndashëm, dhe Kina, Rusia dhe Irani kanë marrë masën tonë. Fotografitë e ditëve të fundit do të ngrenë një imazh të Amerikës në tërheqje. Tani është koha për të përforcuar angazhimin tonë ndaj Ukrainës, Irakut dhe veçanërisht Taiwanit.

Dhe teksa e përjetojmë rënien e Saigonit, ka një faqe që ia vlen të përsëritet. Ne shpëtuam mijëra njerëz në Vietnamin e Jugut./Washington Post/

*Ish-Sekretare e Shtetit, aktualisht Drejtore e Institutit Hoover në Universitetin Stanford