Mbaron “qetësia”, normat e interesit drejt një faze të re të rritjes!

Banka e Shqipërisë rriti normën bazë të interesit në nivelin 3.25%, ndërsa paralajmëroi rritje të mëtejshme për të ulur inflacionin pranë objektivit prej 3%. Forcimi i Lekut këtë vit mundësoi mbajtjen e normave në nivele të ulëta krahasuar me pjesën tjetër të Europës, por tashmë normat mund të jenë drejt një cikli të ri rritjeje. Banka e Shqipërisë paralajmëroi në raportin e fundit të politikës monetare se rreziqet inflacioniste janë rritur.

Kthimi i inflacionit në objektiv

Banka e Shqipërisë rriti normën bazë të interesit në fillim të muajit nëntor me 0.25 pikë përqindje, në nivelin 3.25%.

Në deklaratën pas mbledhjes së fundit, Këshilli Mbikëqyrës shprehej se reduktimi i stimulit monetar, përmes normalizimit të mëtejshëm të qëndrimit të politikës monetare, është një masë e nevojshme për të garantuar kthimin e inflacionit në objektiv brenda vitit të ardhshëm.

Raporti tremujor i politikës monetare për tremujorin e katërt të vitit konstaton se pasiguritë për të ardhmen janë shtuar dhe rreziqet ndaj inflacionit janë rritur.

Banka e Shqipërisë vlerëson se, ashtu si edhe në ekonomitë partnere, kthimi i inflacionit në objektiv pritet të jetë një proces gradual, në kushtet kur presionet e brendshme mbi çmimet, veçanërisht nga tregu i punës, shfaqen të qëndrueshme.

Gjatë vitit 2023, Banka e Shqipërisë ka adoptuar një qasje të butë ndaj normave të interesit. Norma bazë, deri tani, është rritur vetëm dy herë, me nga 0.25 pikë përqindje.

Pas shtrëngimit të shpejtë në gjysmën e dytë të vitit 2022, kur norma bazë u rrit nga 0.5% në 2.75% në harkun e tetë muajve, shumica e analistëve prisnin që Banka e Shqipërisë të vazhdonte, ndoshta me një hap më të ngadaltë, rritjen e normave drejt nivelit neutral gjatë vitit 2023.

Por, një gjë e tillë nuk ndodhi, çka ishte pjesërisht surprizë për të gjithë.

Leku i fortë dhe suficiti buxhetor kompensuan shtrëngimin monetar

Në argumentimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë, dy ishin faktorët kryesorë që motivuan ngadalësimin e normalizimit monetar gjatë vitit 2023.

Së pari, Leku i fortë në kursin e këmbimit valutor, sipas bankës qendrore, luajti një rol të zbutjen e presioneve të huaja inflacioniste.

Gjatë vitit 2023, Leku e shpejtoi më tej tendencën mbiçmuese në kursin e këmbimit me Euron dhe me valutat e tjera të huaja. Në muajin korrik, kursi i këmbimit Euro-Lek zbriti shumë afër kufirit të 100 lekëve, ndërsa rënia vjetore e kursit arriti në më shumë se 14%.

Një faktor tjetër që ka mbështetur zbutjen e normalizimit të normave të interesit ka qenë kursi veçanërisht shtrëngues i politikës fiskale që ka ndjekur qeveria gjatë këtij viti.

Në fund të muajit shtator, suficiti buxhetor arriti vlerën rekord të 51.4 miliardë lekëve, gati 3.2 herë më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Një qëndrim i tillë vlerësohet se ka luajtur një rol frenues në kërkesën e brendshme dhe në ecurinë e inflacionit.

Suficiti i lartë i qeverisë vlerësohet se ka dhënë ndikim të konsiderueshëm edhe në ofertën monetare. Mbështetur në statistikat e Bankës së Shqipërisë, rritja e agregatit monetar M2, që përfaqëson ofertën monetare në Lek, këtë vit është në nivelet më të ulëta që prej vitit 2018. Në fund të gushtit, rritja vjetore e agregatit M2 ishte vetëm 1.9%.

Në analizën e Bankës së Shqipërisë, suficiti i lartë fiskal është gjithashtu një nga arsyet që ka frenuar rritjen e depozitave bankare në Lek (rritja vjetore ishte vetëm 0.3% në fund të muajit shtator).

Ecuria e 9-mujorit logjikisht sugjeron se deficiti i planifikuar nga qeveria do të shpenzohet në tremujorin e fundit të vitit dhe kryesisht në dhjetor, ashtu siç ndodhi edhe vitin e kaluar.

Me ndryshimet në buxhet, të miratuara në fund të muajit tetor, vlera e shpenzimeve të parashikuara në buxhet u rrit me 7.5 miliardë lekë, ndërsa u vendos edhe një rialokim i fondeve për një vlerë totale prej rreth 46 miliardë lekësh.

Duke qenë se buxheti 2023 parashikon një deficit prej 55 miliardë lekësh, kjo nënkupton se në tremujorin e fundit (nëse buxheti realizohet) qeveria do të shpenzojë rreth 106 miliardë lekë shtesë (përfshirë suficitin e akumuluar).

Në total, pritet që shpenzimet publike në tremujorin e fundit të arrijnë në rreth 280 miliardë lekë, dy herë më shumë se mesatarja e tre tremujorëve të parë.

Shpenzimet e rritura qeveritare pritet të nxisin më shumë kërkesën dhe presionet e brendshme inflacioniste, çka justifikon vendimin e Bankës së Shqipërisë për t’iu rikthyer rritjes së normës bazë të interesit.

Nga ana tjetër, shpenzimi i përqendruar i deficitit në fund të vitit në teori pritet të ketë efekt edhe në kursin e këmbimit, duke rritur ofertën e monedhës vendase.

Deri në muajin nëntor, një gjë e tillë nuk ka ndodhur, madje Leku ka fituar më shumë terren ndaj Euros. Sidoqoftë, një efekt i shpenzimeve qeveritare në kursin e këmbimit në teori ngelet i pritshëm, sidomos në javët e fundit të vitit kalendarik 2023.

Megjithëse ky efekt, edhe nëse do të ndodhë, pritet të jetë afatshkurtër, një lloj zhvlerësimi i Lekut do të sillte gjithashtu rritje të presioneve inflacioniste.

Rreziku i inflacionit “ngjitës”?

Prej afërsisht një viti, inflacioni ndodhet në një trajektore në rënie. Në muajin tetor, inflacioni vjetor zbriti në 3.8%. Ky është niveli më i ulët që prej fillimit të luftës në Ukrainë, ngjarje që i hodhi benzinë “zjarrit” inflacionist që ishte shfaqur që në pjesën e dytë të vitit 2021.

Banka e Shqipërisë vëren se rënia e inflacionit gjatë vitit 2023 është diktuar në masën më të madhe nga rënia e inflacionit të importuar.

Ky trend ka pasqyruar stabilizimin e përgjithshëm të çmimeve të produkteve bazë në tregjet ndërkombëtare, rënien e inflacionit në partnerët tanë tregtarë, si dhe forcimin e kursit të këmbimit të Lekut gjatë dy viteve të fundit.

Në këto rrethana, ritmi i rënies së inflacionit erdhi në ngadalësim në tremujorin e tretë, ndërsa inflacioni bazë vijon të mbetet mbi objektiv.

Inflacioni bazë ra për të shtatin muaj radhazi në shtator dhe preku nivelin më të ulët që prej shkurtit të vitit të kaluar. Sipas Bankës së Shqipërisë, inflacioni vjetor bazë në muajin shtator ishte 3.77%, duke zbritur poshtë kufirit të 4% për herë të parë në 19 muaj.

Në pamje të parë, tendenca e inflacionit duket në rënie drejt objektivit prej 3%. Megjithatë, ka shumë analistë që mendojnë se është herët për të thënë se beteja me inflacionin në nivel global është e fituar dhe Shqipëria nuk mund të bëjë përjashtim.

Bankat më të rëndësishme qendrore në botë vazhdojnë të jenë të kujdesshme lidhur me pritshmëritë inflacioniste dhe vendimmarrjet e tyre të ardhshme, megjithëse për shumicën e tyre, norma bazë ndodhet në nivele më të larta krahasuar me Shqipërinë.

Banka Qendrore Europiane (BQE) e ndali rritjen e normave të interesit në muajin tetor, por në deklaratën e saj nuk përjashtoi aspak një rritje të mëtejshme në të ardhmen.

BQE është kujdesur të mos krijojë pritshmërinë se shtrëngimi monetar tashmë ka përfunduar, çka dëshmon se e vlerëson ende të pranishëm rrezikun inflacionist.

Në Eurozonë, kurba e inflacionit ka një trajektore të ngjashme dhe ra në 4.3% në muajin shtator, niveli më i ulët në dy vitet e fundit.

Megjithatë, tensionet gjeopolitike ngelen një rrezik serioz, që janë rritur përsëri me shpërthimin e konfliktit në Rripin e Gazës. Duke qenë se Lindja e Mesme është një zonë e rëndësishme naftëmbajtëse, tensionet zakonisht sjellin rritje të çmimeve të naftës bruto. Një gjë e tillë ka ndodhur edhe në këtë rast, ndonëse ende jo në përmasa shumë të mëdha.

Në SHBA, inflacioni iu kthye rritjes. Pas një trajektore në rënie deri në muajin qershor, kur zbriti në 3%, niveli më i ulët në dy vitet e fundit, pas korrikut, inflacioni në ekonominë amerikane i është kthyer rritjes dhe ka arritur në 3.7% për shtatorin.

Në deklaratat e fundit, kryetari i Rezervës Federale, Jerome Powell, u shpreh se shtrëngimi i deritanishëm nuk ka rezultuar i mjaftueshëm për ta kontrolluar plotësisht inflacionin, duke lënë të kuptohet se normat e interesit mund të rriten përsëri në muajt në vazhdim.

Problemi i dytë është më specifik për ekonominë shqiptare dhe lidhet me presionet e brendshme inflacioniste. Sipas Bankës së Shqipërisë, këto presione kanë ardhur në rënie, por ato vijojnë të mbeten relativisht të larta dhe të qëndrueshme.

Banka e Shqipërisë vëren se pagat në sektorin privat u rritën me 15% në tremujorin e dytë të këtij viti, norma e papunësisë është pranë niveleve më të ulëta historike, ndërsa bizneset raportojnë vështirësi në sigurimin e fuqisë punëtore.

Informacioni i ri ekonomik tregon se kërkesa në ekonomi po rritet më shpejt se aftësia e ekonomisë për t’i shërbyer asaj. Rritja ekonomike ka gjeneruar një kërkesë të lartë për punësim, kërkesë e cila po has vështirësi të plotësohet nga tregu i punës.

Kushtet në këtë treg vijojnë të jenë të shtrënguara, të shfaqura në nivelet e ulëta historike të shkallës së papunësisë, në nivele të larta historike të mungesës së fuqisë punëtore dhe në rritjen e shpejtë të pagave. Këto të fundit përshpejtuan normën e rritjes në 16.9% në nivel ekonomie dhe 15% në sektorin privat, në tremujorin e dytë.

Rritja e pagave siguron mbështetje për të ardhurat e familjeve, por ajo rrit kostot e prodhimit dhe mban të larta presionet e brendshme inflacioniste.

“Në këto rrethana, Banka e Shqipërisë gjykon se vendosja e një raporti më të balancuar midis kërkesës dhe ofertës është e nevojshme për të mundësuar kthimin e inflacionit në objektiv.

Inflacioni i lartë është i dëmshëm për familjet dhe bizneset, sepse ai gërryen fuqinë blerëse të të ardhurave, zhvlerëson kursimet, vështirëson planifikimin e së ardhmes dhe rrezikon të shoqërohet me një shpërndarje joefektive të burimeve prodhuese dhe financiare të ekonomisë.

Në këtë mjedis, vendimet e ardhshme të politikës monetare do të vijojnë të orientohen nga të dhënat e reja dhe nga përmbushja e objektivit tonë të stabilitetit të çmimeve”, – thuhet në raportin e politikës monetare.

Në komunikimin e fundit, Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë parashikonte që inflacioni do të kthehet në objektiv në gjysmën e dytë të vitit 2024, por përmbushja e këtij parashikimi kërkon një reagim të politikës monetare, për të mundësuar reduktimin e mëtejshëm të presioneve të brendshme inflacioniste.

E thënë ndryshe, nevojitet një rritje e mëtejshme e normave të interesit për ta çuar inflacionin pranë objektivit brenda vitit të ardhshëm.

Megjithatë, ka analistë që mendojnë se projeksionet e fundit të Bankës së Shqipërisë janë ende optimiste. Në analizën e fundit, Raiffeisen Research vlerëson se presionet e larta inflacioniste, veçanërisht nga ekonomia e brendshme, do ta bëjnë të vështirë kthimin e inflacionit në objektiv para vitit 2025.

FMN “zgjoi” Bankën e Shqipërisë

Ndoshta nuk është rastësi që Banka e Shqipërisë iu rikthye rritjes së normave të interesit menjëherë pas largimit të misionit të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN).

Misioni i FMN, megjithëse vlerësoi si të drejtë frenimin e rritjes së normave të interesit prej muajit mars, sugjeroi që një rritje e tyre është tashmë e nevojshme, sidomos për shkak të presioneve inflacioniste që vijnë nga ekonomia e brendshme.

“Me rritjen e presioneve të brendshme inflacioniste, në kushtet e shtrëngimit të tregut të punës dhe me normat reale të interesit ende negative, ka hapësira për rritje të mëtejshme të normës bazë.

Një rritje graduale e normës bazë drejt një pozicioni neutral, vlerësuar në rreth 4.5%, do të ndihmonte kthimin e inflacionit në objektivin e synuar në fillim të 2025.

Megjithatë, ka pasiguri në lidhje me ecurinë e inflacionit dhe një qasje elastike që lejon vendimmarrje mbi normën bazë takim pas takimi, do të ishte e përshtatshme”, – thuhet në deklaratën e FMN.

Duke qenë se presionet inflacioniste ngelen ende të pranishme dhe norma bazë e interesit mbetet dukshëm poshtë pozicionit neutral, është e pritshme që rritja e saj të vazhdojë gjatë vitit 2024. Raiffeisen Research parashikon që deri në fund të vitit të ardhshëm, norma bazë e interesit të arrijë në nivelin 4.25%.

Yield-et dhe normat e interesit priten të rriten

Ngadalësimi i rritjes së normave të interesit nga Banka e Shqipërisë këtë vit është përcjellë edhe në hallkat e mëtejme të zinxhirit të transmetimit të politikës monetare.

Pas rritjes së fortë në gjysmën e dytë të vitit 2023, prej fillimit të vitit 2024, yield-et e titujve qeveritarë pësuan një rënie të ndjeshme. Gradualisht, kjo rënie u përcoll edhe në normat e interesit të kredive dhe depozitave.

Në fund të muajit tetor, yield-i i bonove 12-mujore ishte në nivelin 3.1%, vetëm 0.1 pikë përqindje mbi normën bazë të interesit. Yield-et e ulëta të bonove janë reflektuar edhe në një rënie të lehtë të normave të interesit të kredive dhe depozitave në monedhën vendase. Por, kthimi i rritjes së normave nga banka qendrore pritet të riaktivizojë zinxhirin e transmetimit të politikës monetare.

Sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë, norma mesatare e interesit për kreditë e reja në Lek gjatë muajit gusht zbriti në 3.89%, nga 4.04% që kishte qenë në muajin korrik.

Kjo vlerë është njëkohësisht më e ulëta e regjistruar prej më shumë se një viti.

Pasi u rritën deri në një nivel mesatar prej 4.99% në muajin nëntor 2022, normat mesatare të interesit pësuan rënie graduale dhe aktualisht qëndrojnë ndjeshëm poshtë niveleve të shënuara në pjesën e dytë të vitit të kaluar.

Rritja e normës bazë në fillim të këtij muaji pritet të zhvendosë në rritje edhe yield-in e bonove të thesarit. Duke qenë se yield-et e bonove 12-mujore janë tregues benchmark (referues) edhe për kreditë afatgjata në Lek, pritet që edhe normat e interesit të kredive t’i rikthehen rritjes në muajt e ardhshëm.

Rritja e normës bazë dhe e yield-eve nga ana tjetër do të stimulojë edhe rritjen e normave të interesit të depozitave nga bankat tregtare. Të dhënat e deritanishme tregojnë se normat e interesit të depozitave të reja në Lek gjatë vitit 2023 e frenuan rritjen dhe shfaqën një ecuri stanjative.

Norma mesatare e interesit për depozitat e reja në Lek deri në fund të muajit korrik ishte mesatarisht pranë nivelit të 1.5%, ndërsa në gusht u shënua një rritje pranë nivelit të 1.75%, e nxitur ndoshta edhe nga ofertat sezonale verore.

Shpenzimet buxhetore për interesa parashikohen në rritje

Qeveria shqiptare parashikon një rritje me 18% të shpenzimeve për interesa të borxhit në projektbuxhetin e vitit të ardhshëm. Shpenzimet për interesa parashikohen në vlerën 66.2 miliardë lekë, ose 2.8% të PBB, duke përfshirë në këtë shumë dhe kontigjencën për rreziqet e borxhit.

Në terma realë, shpenzimet për interesa do të rriten me 0.3 pikë përqindje ndaj PBB-së krahasuar me buxhetin e vitit 2023 (mbështetur në rishikimin e aktit të fundit normativ).

Shpenzimet për interesa të borxhit të brendshëm parashikohen në vlerën e 34.5 miliardë lekëve, në rritje me 16.9% krahasuar me shifrat e pritshme të vitit 2023.

Ndërsa shpenzimet për interesa të borxhit të brendshëm parashikohen të arrijnë në 26.4 miliardë lekë, në rritje me 22.1% krahasuar me vitin 2023.

Ministria e Financave ka parashikuar për vitin e ardhshëm një fond kontigjence prej 5.3 miliardë lekësh për të mbuluar rreziqet e lidhura me rritjen e shpenzimeve të shërbimit të borxhit. Edhe fondi i kontigjencës do të jetë në rritje, me 8.2% krahasuar me shifrat e parashikuara në buxhetin e vitit 2023.

Në relacionin e projektbuxhetit, qeveria shprehet se, duke marrë në konsideratë deklaratat dhe vendimet e fundit të Rezervës Federale dhe BQE, këto institucione mund të vijojnë ndjekjen e politikave monetare shtrënguese edhe për të paktën vitin 2023 dhe kjo mund të vijojë edhe në fillimin e vitit 2024. Si rrjedhojë, mund të pritet një rritje e mëtejshme e normave të interesit në tregun e huaj.

Megjithëse nuk përmendet në relacion nga qeveria, pritet që një qasje të ngjashme të ndjekë edhe Banka e Shqipërisë, të paktën duke iu referuar deklaratës së fundit të Këshillit Mbikëqyrës.

Në këto kushte, qeveria parashikon që kostot për njësi të borxhit të huaj dhe atij të brendshëm, pritet të shënojnë rritje të mëtejshme krahasuar me vitin 2023, konkretisht për borxhin e jashtëm nga 3.4% në 4.3% dhe për borxhin e brendshëm parashikohet një rritje nga 4% në 4.4%.

Bazuar në raportimet e deritanishme, shpenzimet e qeverisë për interesa të borxhit gjatë 9-mujorit 2023 arritën në 34.7 miliardë lekë, në rritje me 16% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Normat e ulëta mbështetën kreditimin në Lek

Një politikë monetare që lëviz në kahun shtrëngues synon ta ngadalësojë kërkesën e brendshme në ekonomi, duke frenuar kreditimin dhe duke nxitur kursimet.

Që prej marsit 2022, Banka e Shqipërisë ka nisur rritjen e normave të interesit, megjithëse teorikisht politika monetare mbetet në territor stimulues, përderisa norma bazë është ende poshtë pragut të vlerësuar të normës neutrale të interesit.

Normat e rritura të interesit kanë nisur të japin efekte në ngadalësimin e depozitave dhe të kredive, megjithëse ky efekt është i vështirë të vlerësohet i ndarë, në kushtet e Euroizimit të lartë të sektorit financiar dhe mbiçmimit të Lekut në kursin e këmbimit.

Sipas statistikave të Bankës së Shqipërisë, depozitat e përfshira në përkufizimin e parasë së gjerë (që përjashtojnë depozitat e qeverisë, institucioneve të tjera financiare, të jorezidentëve, etj.) në fund të muajit shtator kishin vlerën e 1.28 miliardë lekëve, në rritje vjetore të lehtë me afërsisht 1%.

Rritja e dobët, sidoqoftë, është e ndikuar sidomos nga kursi i këmbimit. Duke pasur parasysh se rritja e depozitave këtë vit ka ardhur kryesisht në monedhën europiane, efekti i kursit të këmbimit në frenimin e rritjes së depozitave vlerësohet të jetë i konsiderueshëm.

Depozitat në valutë të huaj, në fund të shtatorit, ishin në rritje vjetore me 2%. Megjithatë, depozitat në Euro, të shprehura në monedhën europiane, ishin në rritje vjetore me 16.5%.

Aktualisht, kursi i këmbimit Euro-Lek është afërsisht 10% më i ulët krahasuar me një vit më parë, ndërsa gjatë verës zhvlerësimi i monedhës europiane arriti deri në 14% me bazë vjetore.

Nëse analizojmë veçmas vetëm depozitat në Lek, rritja vjetore është në nivele shumë të ulëta, me vetëm 0.3%, por ky stanjacion pjesërisht është ndikuar edhe nga politika fiskale shtrënguese dhe suficiti i lartë buxhetor, që ka tërhequr sasi të konsiderueshme likuiditeti nga llogaritë e sektorit privat.

Ndërkohë, vlera e portofolit të kredisë për ekonominë në fund të muajit shtator arriti në 725 miliardë lekë, në rritje me afërsisht 1% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

E ndarë sipas valutave, kredia në Lek ka shënuar një rritje disa herë më të lartë, me 9.3% më shumë krahasuar me një vit më parë. Kjo tregon se frenimi i rritjes së normave të interesit këtë vit ka ndihmuar në vijimësinë e rritjes së kreditimit të ekonomisë.

Ndërkohë, kredia në valutë të huaj paraqitet në rënie me 7.9%. Kjo rënie reflekton efektin e fortë statistikor të kursit të këmbimit, por paralelisht edhe rritjen e ndjeshme të interesave në monedhën Euro. Treguesi benchmark, Euribori u rrit deri në kufijtë e 4.2%, niveli më i lartë në 15 vitet e fundit.

Kjo rritje vlerësohet se mund ta ketë frenuar kreditimin në monedhën europiane, duke e orientuar më shumë huamarrjen nga Leku. Për herë të parë në histori, normat mesatare të kredisë në Lek këtë vit ishin më të lira se ato të kredisë në Euro.

Kreditë me probleme, deri tani pak pasoja nga rritja e normave

Inflacioni i lartë dhe rritja e shpejtë e normave të interesit vitin e kaluar krijuan pritshmëri për një rritje të raportit të kredive me probleme në ekonomi. Të dhënat e deritanishme tregojnë se kjo rritje ka qenë e ulët dhe poshtë projeksioneve të Bankës së Shqipërisë dhe bankave tregtare.

Sipas statistikave të Bankës së Shqipërisë, raporti i kredive me probleme në fund të muajit shtator ishte në 5.24%, në rritje të lehtë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë, kur shënonte nivelin 5.06%.

Ecuria e muajit shtator konfirmon, edhe një herë, pasojat shumë të kufizuara mbi cilësinë e portofolit të kredisë nga një periudhë inflacioniste dhe nga rritja e normave të interesit.

Rritja e kredive me probleme gjatë 12 muajve të fundit është e lehtë dhe në nivele më të ulëta se ato që ishin parashikimet e vitit të kaluar. Mbajtja nën kontroll e raportit të kredive me probleme mund të shpjegohet me disa faktorë.

Ekonomia shqiptare ka ruajtur rritjen pozitive në gjysmën e parë të këtij viti, megjithëse me ritme më të ngadalta krahasuar me vitin 2022. Parë në kontekstin e zhvillimeve më të gjera makroekonomike, rritja e ekonomisë shqiptare ngelet sidoqoftë ndër më të lartat në rajon dhe në Europë.

Kjo rritje është mbështetur kryesisht nga sektori i ndërtimit dhe i pasurive të paluajtshme, por edhe nga ndikimi pozitiv i turizmit në aktivitetet e shërbimeve.

Një faktor tjetër me ndikim të rëndësishëm ka qenë dhe forcimi i Lekut në kursin e këmbimit valutor. Kursi Euro-Lek këtë vit ka arritur nivelet më të ulëta historike, me një rënie vjetore që gjatë sezonit veror arriti edhe më shumë se 14%.

Kjo ka ndihmuar në ruajtjen e aftësisë paguese të subjekteve me kredi në valutë dhe të ardhura në Lek, duke amortizuar njëkohësisht edhe rritjen e normave të interesit në Euro, si rezultat i shtrëngimit të shpejtë monetar që ka ndërmarrë këtë vit Banka Qendrore Europiane.

Përkundrazi, Banka e Shqipërisë këtë vit ka ndërmarrë një ngadalësim të ndjeshëm në ritmin e rritjes së normave të interesit, me vetëm dy rritje nga 0.25 pikë përqindje, e fundit prej të cilave u vendos në fillim të këtij muaji. Kjo qasje ndikoi në rënien e ndjeshme të yield-eve dhe të normave të interesit.

Nga njëra anë, kjo lehtësoi disi barrën e interesave për huamarrësit ekzistues, por njëkohësisht i dha frymëmarrje edhe vijimësisë së kreditimit dhe rritjes së portofolit, me ndikim pozitiv në raportin e kredive me probleme.

Mosrritja e kredive me probleme ka ndikuar në ruajtjen e niveleve të kënaqshme të përfitueshmërisë së sektorit bankar dhe shëndoshjen e kapitalizimit, duke lehtësuar edhe përmbushjen e shtesave të kërkuara të raportit të mjaftueshmërisë së kapitalit nga Banka e Shqipërisë.

Megjithëse pjesa më e madhe e normalizimit monetar tashmë është kryer, një rritje e mëtejshme e normave të interesit teorikisht mund të japë ndikim negativ në cilësinë e portofolit të kredisë.

Rritja e yield-eve do të rrisë normat e interesit të kredive në Lek dhe këstet mujore, duke shtuar barrën e borxhit në buxhetet e huamarrësve.

Nga ana tjetër, rritja e normave të interesit pritet të ngadalësojë kreditimin. Për një stok të njëjtë të kredive me probleme, tkurrja e portofolit total të kredisë jep një efekt aritmetik negativ, duke rritur raportin e tyre.

Rritja e normave mund të mbështesë mbiçmim të mëtejshëm të Lekut

Në teori, norma bazë e interesit është një nga faktorët që përcaktojnë edhe kursin e këmbimit të monedhës. Lëvizjet në kahun shtrëngues të politikës monetare, nëpërmjet rritjes së normave të interesit, duhet të ndikojnë në forcimin e monedhës përkatëse.

Në rastin e Lekut, ekspertët e tregut financiar në përgjithësi shprehen skeptikë rreth efekteve të lëvizjeve të normës bazë në kursin e këmbimit. Ata mendojnë se faktori kryesor në kursin e këmbimit, kryesisht atë Euro-Lek, ngelen flukset valutore hyrëse neto dhe ecuria e Bilancit të Pagesave.

Vetë fakti që Leku këtë vit arriti një mbiçmim të paprecedentë ndaj Euros, megjithëse normat e interesit të monedhës vendase kanë qenë ndjeshëm të ulëta, pjesërisht e konfirmon një lidhje të dobët mes këtyre treguesve.

Megjithatë, duhet mbajtur parasysh se, në një masë të caktuar, forcimi i Lekut është mbështetur nga politika shtrënguese fiskale, që ka kompensuar kushtet relativisht të lehtësuara monetare.

Në një afat më të gjatë, rritja e mëtejshme e normave të interesit dhe ngadalësimi i kreditimit priten të kenë efekt në ofertën monetare të Lekut, duke krijuar presione në kahun mbiçmues./Monitor/