Mediat dhe tifozët e sportit

Ndryshimi i biznesit mediatik po riformaton tifozët e sportit. Besnikëria ndaj ekipit po zëvendësohet nga “tifozëria elastike”, shkruan The Economist

Transmetimi i parë televiziv i Lojërave Olimpike ishte në vitin 1936, kur u ndoq nga rreth 160,000 njerëz që ndodheshin brenda rrezes së transmetimit të stadiumit të Berlinit.

Aksioni xhirohej nga tri kamera, vetëm njëra prej të cilave mund të kapte pamje të drejtpërdrejta, dhe vetëm gjatë ditëve me diell.

Në lojërat e ardhshme verore, në Londër në vitin 1948, stacioni britanik BBC u ofroi organizatorëve 1000 guinea (rreth 40,000 dollarë me çmimet e sotme) për të drejtën e transmetimit të ngjarjes sportive.

Komiteti Olimpik u përgjigj me mirësjellje se nuk kishte nevojë.

Sot, gjërat janë shumë më ndryshe. Lojërat Olimpike verore të 33-ta, që nisën në Paris më 26 korrik, transmetohen drejtpërdrejt nga kamera të cilësisë më të lartë, për një publik prej më shumë se 3 miliardë njerëzish, gati sa gjysma e popullsisë së botës.

Organizatorët kanë paguar kompanitë e medias rreth 3.3 miliardë dollarë për të drejtën e transmetimit të ngjarjes sportive.

Këto kontribuojnë në pjesën më të madhe të të ardhurave të Lojërave Olimpike, duke i kthyer në ngjarjen sportive më të madhe në histori.

Masmediat kanë ndryshuar biznesin e sportit dhe sporti, nga ana tjetër, e ka shndërruar median. Në mbarë botën, pronarët e pronësisë intelektuale sportive, duke filluar nga Komiteti Olimpik Ndërkombëtar, deri te ligat “e-sports” të videolojërave, vitin e kaluar fituan të ardhura me një vlerë prej 159 miliardë dollarësh, vlerëson firma këshillimore Two Circles. Rreth 39% e tyre erdhi nga shitja e të drejtave të transmetimit.

Edhe mediat fitojnë shuma të mëdha nga sporti. Kompanitë më të mëdha mediatike të Amerikës, shpenzojnë më shumë se një të pestën e buxheteve për të drejtat sportive.

Vitin e kaluar, 93 nga 100 transmetimet më të ndjekura në Amerikë, ishin ndeshje të Ligës Kombëtare të Futbollit (NFL).

Sërish ndryshime

Tani masmedia po ndryshon në një mënyrë që do të shndërrojë sërish biznesin sportiv. Një e treta e shikuesve të lojërave në Paris, e ndoqën ngjarjen jo përmes transmetimit televiziv, por përmes internetit. Në disa shtete të pasura, transmetimi në internet do të jetë mënyra kryesore e ndjekjes.

Lojërat Olimpike kanë qenë prej kohësh një “inkubator dhe laborator risie” për transmetuesit, thotë Mark Lazarus, kreu i televizionit dhe transmetimit në NBC Universal, që ka përfshirë për lojërat olimpike të Parisit edhe zë komentues të krijuar me Inteligjencë Artificiale.

Ashtu siç televizioni i lejoi tifozët t’i shikojnë ngjarjet sportive nga dhomat e ndenjes, formatet e reja dixhitale po krijojnë një publik të ri sportiv.

Zhvendosja e sportit në kanalet dixhitale do të jetë gjithashtu pjesë e ndryshimit rrënjësor të industrisë së medias. Sporti është kategoria e fundit e madhe që mbështet shikueshmërinë e televizionit kabllor, që është ende burimi më i madh i fitimeve për kompanitë e mëdha mediatike.

Gati një dekadë më parë, John Malone, manjat i medias, e përshkroi sportin si “një ngjitës që mban së bashku paketën kabllore”. Ndërsa sporti po kalon në transmetim në internet, ky ngjitës po shpërbëhet.

Një garë e re

Biznesi televiziv është kthyer përmbys në pesë vitet e fundit nga migrimi i shikuesve nga transmetimi kabllor në internet.

Kjo u nis nga Netflix dhe u ndoq me ngut nga shumica e kompanive të tjera të mëdha mediatike, të cilat i kanë hequr shfaqjet e tyre më të mira nga televizioni kabllor dhe i kanë vendosur në internet, për të tërhequr abonentë.

Sot, versioni “streaming” përbën rreth 40% të shikimit televiziv në Amerikë. Për herë të parë në dekada, shumica e familjeve nuk kanë më kabllorë.

Arsyeja e fundit e konsumatorëve që të mbajnë transmetimin me kabllo, ka qenë pikërisht sporti.

Por edhe ky tani po zhvendoset në internet. ESPN, rrjeti më i madh kabllor sportiv, i cili është në pronësi të kompanisë Disney, vitin e ardhshëm do të nisë një platformë transmetimi “streaming”, që do të ketë të gjithë përmbajtjen që më parë ishte rezervuar për transmetim kabllor.

ESPN, në bashkëpunim me Warner Bros Discovery dhe Fox, do të krijojë gjithashtu një nismë për transmetimin e sporteve online, të quajtur Venu.

NBC Universal, në pronësi të perandorisë kabllore Comcast, do të transmetojë më shumë sport në shërbimin e tij “streaming”, të quajtur Peacock. “Po baraspeshohemi në një litar të ngushtë”, thotë zoti Lazarus.

Por drejtimi është i qartë: duke e vendosur sportin në internet, kompanitë mediatike po heqin nga biznesi transmetimin kabllor, konstaton Moffett Nathanson, një firmë kërkimore.

Amazon Prime Video, e cila filloi të shfaqte lojërat e futbollit amerikan (NFL) që në vitin 2021, ka një menu sportive në Amerikë që përfshin bejsbollin, hokejin mbi akull dhe së shpejti, edhe lojërat e basketbollit, nga Shoqata Kombëtare e Basketbollit (NBA).

YouTube, në pronësi të Google, ka blerë të drejtat e lojërave të bejsbollit dhe futbollit amerikan. Kompania Apple, në vitin 2022, fitoi të drejtat ekskluzive për Major League Soccer (MLS), ligën më të mirë të futbollit amerikan, për ta transmetuar atë në shërbimin Apple tv+.

Netflix, shërbimi më i madh i transmetimit “streaming” dhe dikur skeptik për blerjen e të drejtave sportive, ka ndryshuar mendje. Sporti i ndjekur drejtpërdrejt është mënyra më e shpejtë për të tërhequr më shumë publik në biznesin e tij të reklamave, të cilin e nisi në vitin 2022.

Në muajt e ardhshëm, Netflix do të organizojë ngjarje të reja, si një konkurs i ngrënies së hotdogut të quajtur Major League Eating dhe një ndeshje boksi midis Mike Tyson, një ish-kampion i peshave të rënda dhe një personaliteti në YouTube sa gjysma e moshës së tij.

Por së shpejti, Netflix do të marrë tone disi më serioze. Ditën e Krishtlindjes do të shfaqë për herë të parë drejtpërdrejt një lojë NFL, dhe vitin e ardhshëm do të transmetojë një sezon të plotë Wrestling. Këto marrëveshje sportive me shumë gjasa nuk do të jenë të fundit.

Hyrja e shërbimeve “streaming” ka kontribuar në një rritje të mprehtë të kostos së të drejtave të mediave sportive.

NBA po përfundon bisedimet për 11 vitet e ardhshme të të drejtave të transmetimit në Amerikë, në një marrëveshje që duket se do të grumbullojë gati tri herë më shumë para se më parë, duke i ndarë lojërat e saj midis shërbimeve të transmetimit Disney, NBC Universal dhe Amazon.

Ndërsa kostoja e të drejtave sportive po rritet, kompanitë mediatike po i përjashtojnë format e tjera të argëtimit nga buxhetet e tyre. Moffett Nathanson vlerëson se në vitin 2019, nëntë kompanitë më të mëdha amerikane të argëtimit, ua kushtuan 20% të shpenzimeve përmbajtjeve sportive.

Këtë vit, kjo shifër do të jetë 24%. Më shumë futboll mund të nënkuptojë më pak filma: Netflix thotë se blerja e të drejtave për një lojë NFL (futboll amerikan), kushton po aq sa të prodhosh një film me buxhet të mesëm.

Për ligat sportive, transmetimi “streaming” premton diçka më tërheqëse sesa paratë e gatshme: një shtrirje më të gjerë. Shifrat në dukje të shëndetshme të shikuesve për sportin në transmetim “streaming” dhe televizion kabllor, maskojnë një rënie të madhe të teleshikuesve të rinj.

Në Amerikë, fëmijët nën 18 vjeç po shpenzojnë një e katërta më pak kohë duke parë lojërat e NFL-së sesa tetë vite më parë.

Të rinjtë e kanë braktisur në përgjithësi, si versionin “streaming”, ashtu edhe atë kabllor (shikuesi mesatar i kanalit muzikor MTV, tani është 51 vjeç) dhe për sa kohë që sporti mbetet në këto platforma, do të jetë e vështirë të tërhiqen këta shikues.

Humbja e tifozëve të rinj është një shqetësim në rritje: për shembull, 40% e personave të moshës 35-64 vjeç thonë se janë të interesuar për Lojërat Olimpike, por këtë e thonë vetëm 26% e personave të moshës 18-34 vjeç, sipas firmës kërkimore Ampere Analysis.

Më e shpejtë, më e lartë, më ndërkombëtare

Transmetimi u ofron ligave një mënyrë për t’u zgjeruar edhe jashtë vendit. Krahasuar me format e tjera të argëtimit, sporti amerikan është i paglobalizuar.

Pjesa më e madhe e të ardhurave të Hollivudit këtë shekull është fituar nga jashtë shtetit dhe muzika e regjistruar në qytete si Nju Jork dhe Nashville kryeson listat në mbarë botën.

Por sportet amerikane nuk janë kaq popullore. Pavarësisht organizimit të ndeshjeve në Britani, Gjermani dhe tregje të tjera, NFL (federata e futbollit amerikan) i fiton 98% të të ardhurave vetëm nga tregu vendas.

Sportet e tjera kryesore të Amerikës gjithashtu nuk janë popullore. Edhe sporte si kriketi indian dhe futbolli europian, po ashtu shikohen më tepër nga vendasit. Premier League, liga më e mirë e futbollit anglez, rrallëherë e fiton shumicën e të ardhurave jashtë shtetit.

Platformat globale të transmetimit mund ta ndryshojnë këtë gjë. Transmetimi i lojërave NFL që do të mundësojë Netflix gjatë Kritshlindjeve për 270 milionë anëtarët e tij në më shumë se 190 shtete do të shënojë ndoshta transmetimin më të gjerë të një ngjarjeje të madhe sportive. Ky ishte interesi kryesor i ligës në marrëveshje.

“Ideja kryesore që e shtyu ligën ishte mënyra se si Netflix e shpërndan dhe e shfaq përmbajtjen televizive”, thotë Brian Rolapp i NFL-së. “Dhe kjo për ne është shumë, shumë interesante”.

Netflix ka një aftësi të jashtëzakonshme për t’i paraqitur publikut përmbajtje dhe personazhe të reja. Kohët e fundit, kompania reklamoi për abonentët e saj komedinë “Roast” nga Tom Brady, një yll i NFL-së.

Aftësia e Netflix për të ndikuar mbi shijet lokale, u shpalos në prill në Zelandën e Re, kur kompania testoi programin e saj WWE (që transmeton ndeshje Wrestling). Edhe pse Wrestling ka pak ndjekës në Zelandën e Re, thuhet se ndeshja ishte shfaqja më e ndjekur e Netflix në vend.

MLS, një ligë më e re që kërkon të zgjerojë shtrirjen e saj, ka investuar shumë në transmetimin “streaming”. Sezonin e kaluar, ajo nënshkroi një sërë marrëveshjesh për të drejtat televizive, në një ortakëri globale me kompaninë Apple.

Marrëveshja i ka mundësuar ligës përhapje në më shumë se 100 shtete, thotë Camilo Durana, kreu i të drejtave të medias në MLS. Komenti i ndeshjeve mundësohet në anglisht, spanjisht, dhe për lojërat kanadeze, në frëngjisht.

Zoti Durana thotë se marrëveshja me Apple gjithashtu krijon një përvojë më miqësore për tifozët në shtëpi: në vend që të abonohen në shërbime të ndryshme, shikuesit mund të shohin çdo ndeshje në një vend.

Dhe ndërsa më parë ndeshjet zhvilloheshin në kohën që u përshtatej shpërndarësve të ndryshëm, tani ato zhvillohen rregullisht të shtunën në orën 19:30, me zonën kohore të Amerikës Lindore. Koha mesatare e shikimit është 56 minuta, më shumë se dyfishi i asaj që ishte më parë.

Shpërndarja globale po lejon që sportet të gjejnë publik nëpër vende të papritura.

Garat e Formula 1 u bënë popullore mes amerikanëve, pjesërisht falë një dokumentari nga Netflix, me seri, i quajtur “Drive to Survive”, i cili u shfaq për herë të parë në vitin 2019 dhe që atëherë ka shfaqur gjashtë sezone.

Pronari i ri amerikan i F1, Liberty Media, që e bleu kampionatin në vitin 2017, donte të arrinte te shikuesit që nuk ishin tashmë tifozë, kështu që nisi të shfaqte ngjarjet që ndodhnin jashtë pistës.

“Sporti ynë përbëhet nga shoferë me doreza dhe helmetë, ndërsa brenda makinës. ju nuk dini asgjë se çfarë ndodh”. Kështu filluan të tregohen prapaskenat e garave, thotë Stefano Domenicali, shefi ekzekutiv i F1.

Kjo ka dhënë rezultat. Shfaqja u bë një hit, dhe jo vetëm me të moshuarit që zakonisht shikojnë F1. Tre të katërtat e publikut janë nën 55 vjeç dhe 40% janë gra, sipas një sondazhi nga YouGov.

Më e rëndësishmja për F1, ishte se shfaqja u bë një hit në Amerikë, gjë që e ka lejuar organizatën të vendosë një çmim më të lartë transmetimi për të drejtat për garat e saj.

Përpara shfaqjes, ESPN i paguante F1 rreth 5 milionë dollarë në vit për të drejtat e transmetimit në Amerikë. Që nga dalja e shfaqjes “Drive to Survive”, thuhet se ky çmim është dhjetëfishuar.

Kompanitë e tjera kanë nxituar të kopjojnë këtë ide. Amazon, Apple dhe ESPN po shfaqin prapaskenat për lojëra si hokej mbi akull, futboll dhe basketboll për femra.

Netflix prodhoi më shumë shfaqje të tilla. Pas shfaqjes “‘Drive to Survive’, kemi dëgjuar pothuajse nga çdo ligë”, thotë Brandon Riegg, i cili punon në Netflix.

Shfaqjet e prapaskenave përfshijnë “Unchained” (për çiklizmin), “Quarterback” (për futbollin amerikan) dhe shfaqje për vrapin dhe gjimnastikën përpara fillimit të Lojërave Olimpike.

Netflix ka mësuar se karakteristikat e një drame të suksesshme dokumentare nuk janë të njëjta me ato të një sporti të suksesshëm.

Turnetë me “knock-out”, që shpesh pëlqehen nga fansat, janë më të vështirë për t’u kthyer në rrëfime: “Break Point”, dokumentari për prapaskenat e tenisit nga Netflix, e pati të vështirë të ruante interesin e shikuesve, ndërsa protagonistët eliminoheshin.

“Nën trysni”, një shfaqje që ndoqi ekipin e futbollit të femrave të Amerikës në Kupën e Botës, e humbi popullaritetin kur ekipi amerikan u eliminua herët.

Më tepër sukses kanë ngjarjet sportive ku të gjithë konkurrentët e përfundojnë garën, të tilla si F1, Tour de France, golf, etj, thotë zoti Riegg.

Prapaskenat e kompeticiove sportive reflektojnë edhe mënyrën e re sesi tifozët po shikojnë sport.

Megjithëse tifozët e rinj kanë më pak gjasa se shikuesit më të vjetër për të parë lojëra të plota, ata kanë më shumë gjasa të ndjekin forma të tjera emisionesh që lidhen me sportin.

Tifozët e rinj shikojnë sport drejtpërdrejt gjysmë ore në javë më pak sesa të moshuarit, por shpenzojnë më shumë kohë nëpër podkaste sportive, media sociale që diskutojnë sportin, etj.

“Është krijuar tashmë përshtypja se brezi i ri nuk do t’ia dijë për sportin aq sa brezat e mëparshëm”, thotë Kahlen Macaulay, kreu i sektorit sportive në Snapchat. “Ne në fakt mendojmë se e kundërta është e vërtetë”.

Ka kaluar besnikëria nga ekipet, tek atletët individualë. Rrjetet sociale u mundësuan tifozëve një lidhje të drejtpërdrejtë me yjet e të gjitha llojeve, përfshirë ato sportive (llogaritë më të ndjekura në Facebook dhe Instagram janë të futbollistit Cristiano Ronaldo).

Rrjetet sociale i lejojnë atletët që të “tregojnë se kush janë poshtë helmetës sportive”, siç shprehet zoti Rolapp i NFL-së.

Për rrjedhojë, po zhvlerësohet thënia e vjetër se emri në pjesën e përparme të fanellës, ai i skuadrës, ka më shumë rëndësi se emri në anën e pasme, ai i lojtarit.

Një analizë nga Amper zbulon se 41% e 25-34-vjeçarëve, janë më të interesuar për atletët individualë sesa për ekipet, dyfishi i përqindjes së 55-64-vjeçarëve. Zoti Macaulay e quan këtë, “tifozllëk elastik”: pra, entuziastët e rinj të sportit kanë pak besnikëri ndaj ekipit dhe ndjekin idhujt e tyre kudo që shkojnë.

Kjo fuqi tërheqëse u ka dhënë atletëve yje një ndikim të madh. Lionel Messi u përfshi në një marrëveshje me MLS dhe Apple, e cila thuhet se i jep atij një pjesë të të ardhurave nga abonimet në paketën e transmetimit të futbollit të Apple.

(Në këmbim ai do ta reklamojë atë në llogarinë e tij në Instagram, e cila është e dyta pas asaj të Ronaldos për nga numri i ndjekësve.)

Los Angeles Lakers kohët e fundit tërhoqi në ekip Bronny James, një basketbollist të jashtëzakonshëm, babai i të cilit është LeBron, lojtari më i famshëm i ekipit Lakers. Disa fansa u ankuan për këtë, por sponsori Nike, ka krijuar një fushatë reklamash rreth bashkëpunimit babë e bir.

Kalimi i tifozerisë nga ekipet tek individët gjithashtu e bën më të lehtë tërheqjen e tifozëve të rinj. Popullariteti i basketbollistes së njohur Caitlin Clark, çoi në rritjen e shikueshmërisë së finales së basketbollit të kolegjit të femrave në Amerikë në prill, e cila për herë të parë kishte shikueshmëri më të lartë se ajo e meshkujve.

Marrëveshja e re e të drejtave të ESPN për sportet e kolegjit, e vlerëson basketbollin e grave me shifrën 65 milionë dollarë në vit, dhjetë herë më shumë se vlera e mëparshme.

Fuqia e yjeve nuk funksionon gjithmonë: Liga e futbollit të Arabisë Saudite, ende nuk e ka joshur botën, pavarësisht se ka nënshkruar kontratë me Ronaldon.

Por, në zgjedhjen mes një lojtari dhe një ekipi, tifozët po ndjekin gjithnjë e më shumë ndeshje për shkak të një lojtari.

Firma kërkimore Nielsen raportoi vitin e kaluar se skuadra më e njohur e bejsbollit në Japoni nuk ishte më Yomiuri Giants, por Los Angeles Angels, pasi ata nënshkruan kontratë me yllin japonez Ohtani Shohei (i cili tani është transferuar tek ekipi Dodgers).

Lidhjet e tifozëve me ekipet janë dobësuar edhe më shumë nga marrëveshjet e reja të transmetimit. Transmetimi “streaming” dhe ai kabllor në Amerikë ndihmuan në forcimin e besnikërisë ndaj ekipeve lokale duke e bërë më të lehtë që tifozët të shikonin lojërat e ekipeve lokale sesa ato të largëta.

Kjo do të thotë se për një njujorkez ishte e shtrenjtë të bënte tifo për San Francisco Giants, për shembull. Marrëveshjet e qendërzuara, si ajo e MLS me Apple, po e bëjnë të lehtë shikimin e çdo loje, duke i çliruar fansat nga kufizimet gjeografike.

Ideja se tifozët shikojnë vetëm ekipin e tyre vendas po bie poshtë edhe nga popullariteti në rritje i “fantasy sports” dhe basteve, të cilat kërkojnë që lojtarët të ndjekin të gjithë ligën.

Pas një vendimi të Gjykatës së Lartë në vitin 2018, bastet për sportin janë bërë të ligjshme në 38 shtete amerikane.

Shoqata Amerikane e Lojërave zbuloi se një e katërta e të rriturve amerikanë kishin planifikuar të vinin bast për kampionatin Super Bowl të këtij viti.

Vlera e basteve arrinte në 23 miliardë dollarë, 44% më shumë se vitin e kaluar. Të rinjtë janë më të përkushtuar: një e katërta e tyre vënë rregullisht baste në sport, kundrejt 6% të atyre që janë më të moshuar, sipas firmës këshillimore Deloitte.

Lojë, bast, ndeshje

Firmat mediatike po grumbullohen në lojërat e fatit për të mbajtur të interesuar fansat e rinj.

Disney, që dikur mendonte se bastet do të njollosnin markën e kompanisë si miqësore për familjet, vitin e kaluar krijoi ESPN Bet, një sipërmarrje bixhozi, në bashkëpunim me Penn Entertainment, një operator kazinoje.

Me anë të këtij shërbimi, përdoruesit do ta kenë të lehtë të vënë një bast. Ligat sportive i pëlqejnë gjithashtu lojërat e fatit: NFL raporton se tifozët që vënë baste, shikojnë sport më gjatë se të tjerët.

F1, e cila dikur tërhiqte pak baste (pjesërisht për shkak se rezultatet e garave diktohen nga urdhrat e ekipit) shpreson se bastet afatshkurtra në garë mund të lejojnë më shumë hapësirë për lojërat e fatit.

Kompanitë mediatike dhe organizatat sportive shpresojnë se rritja e interesit për këto veprimtari plotësuese do të tërheqë tifozët e rinj. “Beteja që ne po luftojmë është se ka shumë njerëz që i ndjekin sported, por jo të gjithë i shikojnë sportet”, thotë zoti Lazarus.

Bastet po lulëzojnë, atletët janë yje më të mëdhenj se kurrë në mediat sociale dhe sporti mbetet një temë e përmendur kudo.

Sidoqoftë, ai shpjegon se “është më e vështirë t’i bësh njerëzit, veçanërisht të rinjtë, që të ulen dhe të shikojnë një ndeshje të plotë”. Nëse sporti do të ruajë vlerën e vet kolosale, ndjekësit e rinj duhet të shndërrohen në tifozë./Përgatiti: Monitor/