Miti i shoqërisë së ndarë

nga Ines Eisele

Presidenti gjerman Frank-Walter Steinmeier sheh në një vit social të detyrueshëm mundësinë e luftimit të ndarjes së shoqërisë. Presidenti francez Emmanuel Macron njoftoi, pas trazirave të kësaj vere, se donte të vepronte kundër kërcënimit të ndarjes së vendit. Dhe kur diskutimet për vaksinimin e detyrueshëm kundër virusit Corona u ngritën në shumë vende dy vjet më parë, njerëzit shpesh paralajmëruan për një ndarje të mundshme të shoqërisë.

Prandaj kemi përshtypjen se në shumë vende perëndimore ndarjet politike dhe kulturore janë më të thella se kurrë. Argumentet e forta të përdorura shpesh në debate publike – për tema të tilla si aborti, gjinia, ndryshimet klimatike, migrimi ose racizmi – e përforcojnë këtë perceptim.

Sipas sociologut Stefan Hradil, është e pamohueshme që shoqëritë janë bërë më të ndryshme në dekadat e fundit. Profesori në pension i Universitetit Johannes Gutenberg të Mainz-it shpjegon: “Diferencimi është pa alternativë në shoqëritë moderne. Kjo është e lidhur me shkallët në rritje të lirisë, arsimimit, migrimit dhe shumë më tepër”.

Por kjo duhet të ndahet qartë nga e ashtuquajtura ndarje: “Një diferencim nuk duhet të jetë absolutisht një ndarje. Mund të bëhet sigurisht një – por që kjo të ndodhë duhet të ndodhë shumë.”

Bobby Duffy, drejtor i Institutit të Shkencave Politike në King’s College në Londër, shpjegon gjithashtu: “Natyrisht që ka tensione midis grupeve të ndryshme në shoqëri. Por ato paraqiten në mënyrë të ekzagjeruar. Studimet tregojnë se ne “së bashku kalojmë shumë mirë”.

Politikanët, mediat sociale dhe perceptimi i shtrembëruar

Atëherë lind pyetja: pse kemi përshtypjen se situata është shumë e ndryshme në shumë vende?

Nga njëra anë, duhet të jemi të vetëdijshëm për faktin se politikanët, krijuesit e opinionit – dhe gjithashtu mediat -shpesh përdorin terma të tillë si përçarja ose lufta kulturore si terma luftarakë dhe në këtë mënyrë kërkojnë të ngjallin emocione, shpjegon Hradil. Kështu ata japin kontributin e tyre në imazhin e deformuar.

Edhe rrjetet sociale kanë të bëjnë me këtë: nuk janë pikëpamjet e moderuara dhe të shumicës ato që tërheqin më shumë vëmendjen – por pozicionet ekstreme dhe pakicat që bërtasin.

Duffy, i cili ka shkruar një libër mbi perceptimin e gabuar të realiteteve shoqërore, thotë se “paragjykimet konjitive”, domethënë shtrembërimet e pavetëdijshme të mendimit dhe perceptimit, gjithashtu luajnë një rol. “Ne e dimë, për shembull, se njerëzit fokusohen më shumë në informacione negative sesa në informacione pozitive. Dhe ne e dimë se ne u përgjigjemi më shumë historive emocionale sesa fakteve dhe shifrave.”

Në psikologjinë sociale, ne gjithashtu flasim shpesh për “retrospektivë rozë”, që do të thotë: “Ne harrojmë shpejt gjërat e këqija nga e kaluara, gjë që në të njëjtën kohë e bën të tashmen të duket më e keqe se sa është.”

Në çdo shoqëri ka linja të ndryshme ndarjeje – për shembull midis të pasurve dhe të varfërve, të djathtës dhe të majtës, të rinjve dhe të moshuarve. Për Gjermaninë, Duffy vëren: “Në shumë vende të tjera, për shembull, ne shohim tensione më të forta midis një lloj elite të qyteteve të mëdha dhe njerëzve nga fshati. Kjo nuk është shumë e theksuar në Gjermani. Nga ana tjetër, një temë që polarizon shumë gjermanët është migrimi”.

Si mund të matet ndarja?

Prandaj, një shoqëri mund të jetë më e ndarë në një fushë dhe më pak në një tjetër. Për të matur tendencat përçarëse, studimi dallon veçanërisht midis “polarizimit të lidhur me çështjen” dhe “polarizimit të lidhur me grupin”. Ndërsa i pari përshkruan mosmarrëveshjet për çështje konkrete politike ose sociale, një shkallë e lartë e “polarizimit të bazuar në grup” është kur grupe të tëra zhvlerësojnë njëri-tjetrin. Sipas Duffy-t, ky lloj “tribalizmi” nënkupton një mungesë thelbësore besimi ndaj palës tjetër dhe “i çnjerëzon ata në një farë mënyre”.

Ndërsa në Britani, për shembull, “polarizimi tematik” nuk është rritur në dekadat e fundit, “polarizimi në grup” është rritur – për shembull midis mbështetësve dhe kundërshtarëve të Brexit-it. Duffy thotë: “Dhe kjo është tendenca që na shqetëson të gjithëve dhe që tashmë është mjaft e avancuar në Shtetet e Bashkuara”.

Sipas sociologut Hradil, ndarja sociale mund të ndahet sipas katër dimensioneve vijuese: dimensioni social, dimensioni politik, dimensioni ekonomik dhe dimensioni sociokulturor. Konkretisht, kjo do të thotë: deri në çfarë mase i toleroj njerëzit e mi? Sa i respektoj unë institucionet politike – dhe sa e respektojnë politikanët njëri-tjetrin reciprokisht? Sa e ndarë financiarisht është shoqëria? Dhe deri në çfarë mase grupet e ndryshme shoqërore e tolerojnë ose nuk i besojnë njëri-tjetrit?

Për një botim mbi këtë temë, ai dhe kolegët ilustruan rezultatet e sondazhit të Eurobarometrit të Komisionit Evropian (shih infografinë). Qytetarët e 27 vendeve anëtare të BE-së u pyetën se sa i besojnë bashkëqytetarëve të tyre dhe qeverisë së tyre kombëtare. Rezultati: mesatarisht, 60% e evropianëve “përkundrazi nuk i besojnë” qeverisë së tyre kombëtare. Qeveritë më pak të besuara janë qeveria sllovene (77% mosbesues) dhe qeveria kroate (76% mosbesues).

Situata është më e mirë kur bëhet fjalë për kohezionin social: vetëm një pakicë, ose 28% e njerëzve të anketuar mesatarisht në BE, kanë “disi” ose “fare” besim tek ata që i rrethojnë. Shkalla e mosbesimit është më e ulëta në Danimarkë (5%), ndërsa njerëzit janë më mosbesues ndaj njëri-tjetrit në Maltë (46%) dhe Francë (38%).

Për sa i përket Gjermanisë, shifrat tregojnë se tendencat drejt ndarjes në nivel politik dhe social janë relativisht të dobëta. Me 44 për qind që nuk i besojnë qeverisë dhe 21 për qind që nuk besojnë tek të tjerët, mosbesimi është më i ulët se mesatarja e Bashkimit Evropian.

“Dallimet e mendimeve janë të shëndetshme”

Fakti që flitet kaq shumë për ndarje në këtë vend mund të lidhet edhe me faktin se gjermanët kanë një vizion shumë romantik për shoqërinë ideale, supozon Hradil. “Dhe kur shiriti vendoset veçanërisht lart, habia dhe bezdisja përballë konflikteve janë edhe më të mëdha.”

Megjithatë, paralajmërimet inflacioniste kundër ndarjes së shoqërisë mund të bëhen një profeci vetëpërmbushëse – dhe e lodhshme: a do t’i marrim akoma seriozisht paralajmërimet përkatëse kur situata të bëhet vërtet kritike?

Ndoshta është gjithashtu e dobishme të kujtojmë: shoqëritë moderne demokratike përjetojnë deri në një farë mase konfrontim dhe luftë midis opinioneve të ndryshme dhe grupeve të ndryshme. Përndryshe, ata nuk do të mund të zhvillohen.

Ky është edhe mendimi i Bobby Duffy-t: “Dallimet politike ose kulturore të opinioneve janë të shëndetshme dhe të pashmangshme. Ajo që bëhet e pashëndetshme është kur këto dallime të opinioneve bëhen aq shumë pjesë e identitetit personal saqë nuk jemi më të përgatitur për kompromis – nuk e shohim më veten si asgjë tjetër veçse pjesë e një pale që nuk do t’i dorëzohet tjetrit, pavarësisht nga çështja.”/DW/