Mitrush Kuteli, jo vetëm shkrimtar, por edhe bankier dhe ekonomist

Mitrush Kuteli, pseudonim ky i Dhimitër Paskos, është një nga personalitetet më të mira të letërsisë.

Kuteli, edhe pse njihet më tepër në fushën e letërsisë si shkrimtar, ka qenë një nga ekonomistët më të shquar shqiptarë.

Në konferencën shkencore me rastin e 115-vjetorit të lindjes së Mitrush Kutelit, u fol edhe për veprimtarinë e tij si ekonomist dhe bankier.

Kuteli mbrojti Doktoratën në Shkencat e Monedhës dhe Bankës me vlerësimin më të lartë: “Diplomam Magnam Cum Laude”, dhe pas një kohe të shkurtër, arriti të bëhej drejtor i Bankës Kombëtare të Rumanisë, ku përkrahu ekonominë vendase.

Në vitet 1924 – 1933, Mitrush Kuteli shkroi dhjetëra shkrime me karakter ekonomik dhe financiar në gjuhën shqipe e rumune rreth monedhës, kreditit, reformës agrare, xhelepit dhe të dhjetave.

Sipas Prof. Dr. Adrian Civici, Kuteli mori pjesë në debatin për reformën agrare të mbretit Zog, duke e kundërshtuar reformën. Në vitin 1933, botoi në Rumani broshurën: “Tri problema në lidhje me Bankën Kombëtare”, e cila u konfiskua në Shqipëri, por hyri dhe qarkulloi fshehtazi dorë më dorë.

Pas kapitullimit të Italisë, në kohën e okupimit gjerman, Kuteli, i cili ndodhej në Shqipëri, punoi pranë Bankës Kombëtare të Shqipërisë si konsulent për çështjet e monedhës.

Kjo detyrë e përballi me Komandën Gjermane, të cilët donin të emetonin një monedhë të renë Shqipëri, për të financuar ushtrinë e tyre.

Sipas akademikut Anastas Angjeli, gjatë asaj periudhe janë tre momente ndërhyrje, të cilat nxjerrin në pah profesionalizmin dhe integritetin e Mitrush Kutelit si ekonomist i klasës së parë:

1.Nevojat për financim të ushtrisë gjermane, kërkesat e shumta për të plotësuar nevojat e ushtrisë

2.Depozitimi i arit shqiptar, në emër të Qeverisë shqiptare, Bankës Kombëtare, në Zvicër

3.Presioni i autoritetit gjerman për të shtypur kartëmonedha të pambuluara me rezervë ari.

Kuteli bëri të mundur ruajtjen e pavarësisë së Bankës Kombëtare nga këto ndikime, duke ndikuar për të mos u marrë vendime në dëm të interesave të shtetit shqiptar. Gjatë asaj kohe, ushtria gjermane i kërkonte Bankës Kombëtare miliona franga për financimin e ushtrisë, sasi e papërballueshme.

Ai botoi një sërë artikujsh ekonomikë dhe financiarë, në shtypin shqiptar,që synonin luftën kundër inflacionit monetar. “Dr. Pasko kundërshtoi,në mënyrë absolute, kërkesat e ushtrisë si për ndryshimin e monedhës, si dhe kërkesën për financimin e ushtrisë.

Është gjeniale mënyra se si Dhimitër Pasko veproi për të ruajtur ekuilibrat financiarë, për një plan afatgjatë, duke dëshmuar njohuritë e tij koherente dhe largpamëse”, tha Angjeli.

Në nëntor të vitit 1944, Dhimitër Paskon e kërkuan në Berat, ku sapo ishte formuar Qeveria Demokratike e Shqipërisë, e kryesuar nga Enver Hoxha, ku punoi në Ministrinë e Financave.

Pas hapjes së Bankës së Shtetit, u emërua drejtor në Drejtorinë Qendrore të saj dhe u zgjodh anëtar i Këshillit Administrativ. Si drejtor, Dhimitër Pasko dha idenë, organizoi dhe mori pjesë në operacionet e para financiare: vulosjen e monedhës së vjetër, emetimin e çeqeve – monedhë për nevojat e para financiare etj.

Në vitin 1946, kundërshtoi zëvendësimin e monedhës vendase me “dinarin” jugosllav. Sipas Prof. Dr. Civicit, ky veprim shpëtoi ekonominë vendase nga një inflacion i mundshëm, mbasi për rezervat, monedhën dhe ekonominë vendase, ky akt do të ishte katastrofik.

Dha dorëheqje nga banka në gusht 1946. Politika radikale e arrestoi në muajin maj të vitit 1947 dhe e dënoi me pesë vjet heqje lirie. U dërgua në kampin e Vloçishtit, ku bashkë me të burgosurit e tjerë punonte për tharjen e kënetës së Maliqit.

Pas lirimit nga burgu, në prill të vitit 1949, Dhimitër Pasko nuk u angazhua më me ekonomi, por iu desh të merrej kryesisht me përkthime. Dhe më 4 maj të vitit 1967, Kuteli ndërroi jetë.

Sipas akademikut Anastas Angjeli, qëndrimet e Kutelit si ekonomist janë ende aktuale. “Qëndrimet e Kutelit mbi inflacionin gati 75-80 vite më parë janë ende aktuale, ku inflacioni po shndërrohet në hiper apo stagflacion, ne duhet të shtrojmë pyetjet çfarë duhet bërë me monedhën vendase apo të huaj, cila na mbron më gjatë. Këto janë të njëjtat sfida me të cilat u përball Dr. Pasko”.

Dhimitër Pasko ka botuar 16 libra dhe 25 artikuj në gjuhën rumune mbi ekonominë dhe financat. Librat kishin të bënin më shumë me çështje të problemeve të monedhës dhe të kreditit në Ballkan, mes të cilave: “Mendime mbi Krizën Agrare në Rumani”.

Kjo vepër fitoi çmimin e parë në një konkurs dhe u botua më parë tek “Buletini i Ministrisë së Bujqësisë” të Rumanisë./Monitor/